Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Australią o zabezpieczeniu społecznym, podpisanej w Warszawie dnia 7 października 2009 r.

podlegają sumowaniu w celu nabycia, zachowania lub przywrócenia prawa do świadczeń,
a także do obliczania wymiaru tych świadczeń, w każdym z tych państw.

Część I Postanowienia ogólne
Zakres przedmiotowy Umowy (art. 2) obejmuje:
1) po stronie australijskiej:
a) w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia – ustawodawstwo dotyczące gwarancji
emerytalnych,
b) w zakresie świadczeń – ustawodawstwo dotyczące emerytur z zabezpieczenia
społecznego;
2) po stronie polskiej – w zakresie ustawodawstwa dotyczącego obowiązkowego
ubezpieczenia oraz następujących świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz z ubez-
pieczenia społecznego rolników:
a) emerytur, rent z tytułu niezdolności do pracy i rent rodzinnych,
b) jednorazowych odszkodowań oraz rent z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych,
c) zasiłków pogrzebowych.
Zakres podmiotowy Umowy (art. 3) obejmuje osoby, które mają lub miały prawo stałego pobytu
w Australii i które podlegają lub podlegały ustawodawstwu Rzeczypospolitej Polskiej, a także
osoby, które wywodzą od nich swoje prawa.
Równe traktowanie (art. 4) – osoby objęte Umową są równo traktowane w obu państwach
w zakresie praw i obowiązków, dotyczących prawa i wypłaty świadczeń.
Transfer świadczeń (art. 5) – emerytury przysługujące na podstawie Umowy w jednym z państw
są transferowane do drugiego państwa.

Część II Ustawodawstwo właściwe (art. 6 – 8)
Zgodnie z zasadą ogólną, osoby objęte Umową podlegają ustawodawstwu państwa, na którego
terytorium wykonują pracę. Umowa przewiduje zasady szczególne i wyjątki. Pracownicy
delegowani przez swojego pracodawcę, w celu przejściowego wykonywania pracy na terytorium

4
drugiego państwa, przez okres 5 lat podlegają wyłącznie ustawodawstwu państwa, z którego ich
oddelegowano. Urzędnicy administracji publicznej delegowani do drugiego państwa podlegają,
przez cały okres oddelegowania, ustawodawstwu państwa, którego administracja ich zatrudnia.
Umowa pozwala, aby właściwe władze lub wyznaczone instytucje Stron w interesie osoby lub
grup osób objętych Umową ustanowiły inne wyjątki niż określone w Umowie.

Część III Postanowienia dotyczące świadczeń
Rozdział 1
Postanowienia dotyczące świadczeń z Australii (art. 10 – 12)
Umowa umożliwia przyznanie emerytury australijskiej podczas pobytu w Rzeczypospolitej
Polskiej. Podczas pobytu w Australii, jeżeli to konieczne w celu ustalenia prawa do australijskiej
emerytury, australijskie okresy stałego pobytu oraz polskie okresy ubezpieczenia podlegają
sumowaniu na prawo i wysokość tego świadczenia. W przypadku osób zamieszkałych w Polsce,
o ile to niezbędne w celu ustalenia prawa i wysokości emerytury, sumowaniu z polskimi okresami
ubezpieczenia podlegają okresy stałego pobytu w wieku produkcyjnym (od 16 do 65 lat)
w Australii.

Rozdział 2
Postanowienia dotyczące świadczeń z Rzeczypospolitej Polskiej (art. 13 i 14)
Jeżeli jest to konieczne w celu nabycia, zachowania lub przywrócenia prawa do świadczeń osoby
objętej Umową, możliwe jest sumowanie polskich okresów ubezpieczenia z okresami stałego
pobytu w wieku produkcyjnym w Australii, w celu ustalenia prawa oraz wysokości polskiej
emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej. Na tej podstawie są
przyznawane świadczenia proporcjonalne do polskich okresów ubezpieczenia. Z uwagi na brak
symetrii w zakresie przedmiotowym Umowy, który po stronie australijskiej obejmuje wyłącznie
emerytury, a po stronie polskiej także świadczenia rentowe, sumowanie okresów ubezpieczenia
w Polsce oraz okresów stałego pobytu w wieku produkcyjnym w Australii, będzie dotyczyło:
– w przypadku osób zamieszkałych w Australii tylko emerytur,
– w przypadku osób zamieszkałych w Polsce emerytur, rent z tytułu niezdolności do pracy i rent
rodzinnych.

5
(Po zmianie systemu Australia nie zamieszcza innych świadczeń poza emeryturami w umowach
o zabezpieczeniu społecznym. Pozostałe świadczenia są przyznawane i wypłacane na podstawie
wewnętrznych przepisów osobom zamieszkałym w Australii).
Gwarancja minimalnej sumy świadczeń dla osób zamieszkałych w Polsce nie ma zastosowania,
w przypadku kiedy świadczenie australijskie nie jest wypłacane. Nie miałoby żadnego
uzasadnienia podwyższanie do minimum polskich świadczeń częściowych, przy braku wypłat
takich świadczeń z Australii. Oznaczałoby to bowiem ponoszenie kosztów przez budżet państwa
za okresy stałego pobytu w Australii.
Prawo do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych jest ustalane tylko
wtedy, gdy ubezpieczony podlegał polskiemu ustawodawstwu w chwili wypadku przy pracy lub
w czasie powstania choroby zawodowej. Zasiłki pogrzebowe są przyznawane zgodnie z polskim
ustawodawstwem.

Część IV Postanowienia różne
Postanowienia różne (art. 15 – 23), m.in. regulują zasady współpracy przy stosowaniu
postanowień Umowy:
– upoważniają właściwe władze do zawarcia porozumienia administracyjnego, wyznaczenia
instytucji łącznikowych oraz wymiany informacji i wzajemnej pomocy,
– określają zasady ochrony danych osobowych, stosowanych języków przy realizacji
Umowy, wypłaty świadczeń, zwolnień z opłat i uwierzytelniania dokumentów,
– ustanawiają zasady rozwiązywania sporów oraz rewizji postanowień Umowy.

Część V Postanowienia przejściowe i końcowe
Postanowienia te (art. 24 – 26) określają zasady uznawania zdarzeń i okresów sprzed wejścia
w życie Umowy, a także okres obowiązywania Umowy i sposób jej wypowiedzenia oraz wejścia
w życie.

3. Skutki wejścia w życie Umowy
Przewidywane skutki wejścia w życie Umowy są następujące:

6
1) ułatwienie swobody przepływu osób między Rzecząpospolitą Polską a Australią przez
zapewnienie ochrony przed utratą praw z tytułu polskich okresów ubezpieczenia lub
australijskich okresów stałego pobytu w wieku produkcyjnym, po wyjeździe do drugiego
państwa, w tym m.in.:
– zapewnienie prawa do złożenia wniosku o emeryturę australijską podczas pobytu
w Rzeczypospolitej Polskiej,
– zagwarantowanie, o ile to konieczne, uwzględnienia polskich okresów ubezpieczenia
na prawo i wysokość australijskich emerytur,
– zagwarantowanie, o ile to konieczne, uwzględnienia okresów stałego pobytu w wieku
produkcyjnym w Australii na prawo i wysokość polskich świadczeń,
– zapewnienie transferu świadczeń między obu państwami,
2) stworzenie warunków do rozwijania współpracy gospodarczej między Rzecząpospolitą
Polską a Australią przez unikanie podwójnego opłacania składek na ubezpieczenie
społeczne za pracę wykonywaną przejściowo w drugim państwie,
3) promowanie legalnego zatrudnienia w drugim państwie, przez zagwarantowanie równego
traktowania w obu państwach osób objętych Umową, w zakresie praw i obowiązków
wynikających z ustawodawstwa krajowego, dotyczących prawa i wypłaty świadczeń,
4) kreowanie dobrego wizerunku Rzeczypospolitej Polskiej wśród polskich obywateli
zamieszkałych w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Polonii australijskiej, a także na arenie
międzynarodowej.
Skutki finansowe zawarcia Umowy będą związane z przyznawaniem świadczeń emerytalno-
-rentowych z uwzględnieniem postanowień Umowy oraz transferem świadczeń do Australii.
Spowoduje to zwiększenie wypłat z funduszy ubezpieczeniowych: Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych oraz Funduszu Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego. Umowa nie spowoduje skutków finansowych dla budżetu państwa.
Wyliczeń szacunkowych kosztów Umowy dokonano na podstawie projektu umowy przed
złożeniem wniosku o zgodę na negocjacje, w połowie 2006 r.) Przyjęto założenie, że Umowa
wejdzie w życie w 2007 r. Negocjacje rozpoczęte w 2007 r. zakończono w 2009 r. Z obecnej
perspektywy wejście w życie Umowy będzie możliwe w 2010 r.

1) Na podstawie opracowania Departamentu Statystyki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych „Szacunek skutków
finansowych transferu świadczeń emerytalno-rentowych z Polski do Australii” – sierpień 2006 r.

7
Podczas negocjacji, z uwagi na różnice w systemach zabezpieczenia społecznego obu państw
wystąpiła asymetria w obszarze świadczeń w zakresie przedmiotowym Umowy. W związku
z tym, w celu zachowania jak najszerszego kręgu beneficjentów Umowy oraz utrzymania
kosztów jej realizacji w granicach kwot oszacowanych przed negocjacjami, wprowadzono
postanowienia ograniczające prawo do rent z tytułu niezdolności do pracy oraz rent rodzinnych na
podstawie zsumowanych okresów w obu państwach, tylko do osób zamieszkałych w Polsce.
Rozwiązanie to w rezultacie spowoduje obniżenie zakładanych kosztów Umowy.
Biorąc powyższe pod uwagę oraz mając świadomość wyłącznie przybliżonej, szacunkowej oceny
kosztów realizacji Umowy dla funduszy ubezpieczeń, zakłada się, że koszty jej realizacji wyniosą:
–
w pierwszym roku około 55,5 mln zł (szacunkowa przeciętna liczba emerytów i rencistów
– 12,2 tys. osób),
– w kolejnym roku – 103 mln zł (szacunkowa przeciętna miesięczna liczba emerytów
i rencistów – 11,9 tys. osób).
Kwoty obejmują już transferowane do Australii świadczenia (około 0,5 mln zł w skali
12 miesięcy).
W szacunkach nie uwzględniono problemu reemigracji do Polski, co niewątpliwie
wpłynie na zmniejszenie liczby transferowanych świadczeń, nie obniży jednak wydatków
funduszy ubezpieczeniowych, gdyż będą one ponoszone na wypłatę tych świadczeń w kraju.
Rozważając zawarcie Umowy i wynikające stąd koszty przyznanych świadczeń
oraz ich transferu, trzeba pamiętać, że wydatki na ten cel nie powinny być traktowane jako
dodatkowy koszt instytucji ubezpieczeniowej. W obecnym stanie prawnym Zakład Ubezpieczeń
Społecznych wypłaca na konto osoby uprawnionej w Polsce lub do rąk pełnomocnika
zamieszkałego w Polsce świadczenia, do których uprawnienia zostały nabyte tylko na podstawie
polskich okresów ubezpieczenia. Dodatkowymi wypłatami będą wypłaty świadczeń częściowych,
do których prawo zostanie nabyte z uwzględnieniem australijskich okresów stałego pobytu
w wieku produkcyjnym (wypłata proporcjonalna za okresy polskie). Uprawnienia do emerytur
z systemu ubezpieczeń społecznych na podstawie zsumowanych okresów w obu państwach będą
stopniowo wygasały, gdyż dotyczą starego systemu emerytalnego.
W zreformowanym systemie emerytura nie jest uzależniona od długości okresu ubezpieczenia,
lecz wynika z kwoty opłaconych składek.

8