Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

§ 2), działał jako sąd drugiej instancji, stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu.
Również w tym przypadku wniesienie skargi nie będzie pociągać za sobą automatycznej
utraty mocy orzeczenia referendarza, a sąd, wydając postanowienie, zdecyduje
o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia albo jego zmianie.
13. Projektowana zmiana art. 96 ust. 1 u.k.s.c. polegająca na dodaniu nowego pkt 9a ma na
celu zbliżenie gwarancji procesowych w postępowaniu dotyczącym
ubezwłasnowolnienia do gwarancji występujących w postępowaniu w trybie ustawy
z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535,
z późn. zm.), bowiem w postępowaniu sądowym sytuacja prawna osób poddawanych
procedurze ubezwłasnowolnienia, z uwagi na zakres ingerencji orzeczenia
o ubezwłasnowolnieniu w sferę praw i wolności obywatelskich, nie powinna być gorsza
aniżeli w postępowaniu w sprawach z zakresu ochrony zdrowia psychicznego. Ze
zmianą tą skorelowane jest dodanie art. 5601 K.p.c. przewidującego ustanowienie dla
osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie lub dla osoby
ubezwłasnowolnionej, adwokata lub radcy prawnego z urzędu, nawet bez jej wniosku,
jeżeli osoba ta ze względu na stan zdrowia psychicznego nie jest zdolna do złożenia
wniosku, a sąd uzna udział adwokata w sprawie za potrzebny.
14.
Proponowana nowelizacja art. 112 u.k.s.c. wiąże się z omówionymi wcześniej
propozycjami w zakresie wpływu złożenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy
prawnego na bieg terminu do złożenia środka zaskarżenia. Projektowany art. 112 ust. 2
sankcjonuje dotychczasowy stan rzeczy, wskazując implicite, że złożenie wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych w terminie otwartym do opłacenia pisma odsuwa
w czasie obowiązek uiszczenia opłaty. W razie oddalenia wniosku przewodniczący
wzywa stronę ponownie do opłacenia pisma na podstawie art. 130. Uznano jednakże, że
odstępstwo od tej zasady powinno dotyczyć sytuacji określonych w art. 1302, tj. gdy
pismo podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wartości
przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia zostało wniesione przez
adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. Nałożenie na przewodniczącego
obowiązku wezwania do uiszczenia opłaty po prawomocnym oddaleniu wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych nie harmonizuje bowiem z wyrażoną w tym
przepisie zasadą samodzielnego uiszczania opłat sądowych przez strony reprezentowane
przez kwalifikowanych pełnomocników (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia
28 listopada 2006 r., III CZP 98/06, OSNC 2007, nr 9, poz. 131). Dążąc do zmiany tego

10
stanu rzeczy, w proponowanym art. 112 ust. 3 początek biegu tygodniowego terminu do
opłacenia pisma związano z doręczeniem stronie postanowienia sądu załatwiającego
odmownie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli zaś postanowienie to
zostało wydane na posiedzeniu jawnym – z datą jego ogłoszenia. Zasada ta odpowiednio
dotyczy sytuacji, w której postanowienie oddalające wniosek o zwolnienie od kosztów
zostało wydane przez sąd pierwszej instancji, a strona wniosła zażalenie w przepisanym
terminie.

II. Przepisy
dotyczące usprawnienia i uproszczenia postępowania.
Proponowane zmiany obejmują przede wszystkim następujące zagadnienia:
− uproszczenie wykazywania umocowania przez pełnomocnika będącego
adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa (art. 89 § 1 K.p.c.),
− ułatwienie składania oświadczenia obejmującego szczegółowe dane o stanie
rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania (art. 105 i 1171 ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych),
− modyfikacje w zakresie dokonywania doręczeń (art. 131, art. 132 § 1 i 11,
art. 139 § 1 i 2 K.p.c.),
− rozszerzenie kompetencji referendarza sądowego (art. 144 § 4 K.p.c.),
− rozszerzenie wypadków dokonywania czynności procesowych przez sąd na
posiedzeniu niejawnym (art. 169 § 5, art. 168 § 1, art. 171, art. 367 § 4 oraz art.
374 K.p.c.),
− dokonywanie doręczeń niektórych postanowień sądu (art. 123 K.p.c. i art. 1111
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) i odpisów zażalenia
(art. 395 § 1 K.p.c.),
− formy zmiany przedmiotowej powództwa (art. 193 § 21 K.p.c.),
− modyfikacje przeprowadzania dowodu z przesłuchania stron (art. 299, uchylenie
art. 303 i zmiana art. 304 K.p.c.),
− modyfikacje regulacji dotyczących mediacji (art. 1838 § 4, art. 436, 4452 i 5702
K.p.c.),

11
− właściwość funkcyjną sądu w sprawie o ustanowienie kuratora dla osoby
prawnej (art. 603 K.p.c.),
− skład sądu w postępowaniu zabezpieczającym (art. 735 § 1 K.p.c.).
Większość powyższych zmian ma bezpośrednie źródło w obserwacji istniejącej
praktyki sądowej. Przedstawiany projekt próbuje w szczególności modyfikować i usuwać
tego rodzaju konstrukcje procesowe, które sprzyjają niezasadnemu przedłużaniu
postępowania cywilnego tak na skutek działań sądu, jak i stron oraz innych uczestników
procesu.
Rozwiązania szczegółowe:
1.
Umocowanie fachowego pełnomocnika
Proponowana zmiana art. 89 § 1 zmierza do odformalizowania wykazywania
umocowania przez fachowego pełnomocnika (adwokata, radcę prawnego, rzecznika
patentowego lub radcę Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa). Chodzi o wyraźne
przesądzenie, że pełnomocnik będący fachowym pełnomocnikiem może sam uwierzytelnić
nie tylko odpis bezpośrednio udzielonego mu pełnomocnictwa, ale także odpisy dokumentów,
z których wynika umocowanie do udzielenia pełnomocnictwa osoby lub osób udzielających
tego pełnomocnictwa (np. odpisu z rejestru przedsiębiorców). Kwestia ta budzi obecnie
wątpliwości w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. uchwałę SN z dnia 19.05.2004 r., III
CZP 21/04, OSNC 2005, nr 7-8, poz. 118 oraz uchwałę SN z dnia 30.03.2006 r., III CZP
14/06, OSNC 2006, nr 10, poz. 165) i wymaga jasnego rozstrzygnięcia przez ustawodawcę.
2. Dokonywanie
doręczeń
Zmiany dotyczące trybu dokonywania doręczeń w postępowaniu cywilnym dotyczą
trzech kwestii.
Po pierwsze, w art. 131 § 1 proponuje się rozszerzyć katalog podmiotów, przez które
doręczeń dokonywać może sąd. Obok ogólnego sformułowania, że sąd będzie mógł
dokonywać doręczeń m.in. przez „osoby zatrudnione w sądzie” (dotychczas mowa jest w tym
kontekście jedynie o woźnych), wskazany przepis w projektowanym nowym brzmieniu ma
przesądzać, że sąd będzie mógł dokonywać doręczeń także przez „innego uprawnionego
operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. – Prawo pocztowe
(Dz. U. Nr 130, poz. 1188, z późn. zm.)”. Rozwiązanie to antycypuje przyszłe zniesienie

12
monopolu Poczty Polskiej. W związku z tym pozostaje zmiana art. 131 § 1. Ponadto projekt
dokonuje modyfikacji trybu utworzenia sądowej służby doręczeniowej (art. 131 § 3).
Po drugie, projekt zakłada przekształcenie dotychczasowej fakultatywnej formy
doręczeń pism między adwokatami i radcami prawnymi w toku sprawy w formę o charakterze
obligatoryjnym, z rozszerzeniem jej działania także na strony reprezentowane przez
rzeczników patentowych. Wzorem rozwiązania przyjętego w postępowaniu w sprawach
gospodarczych spod działania tej formy doręczeń zostały wyłączone określone rodzaje pism
procesowych (art. 132 § 1 i 11).
Po trzecie, projekt doprecyzowuje tryb tzw. awizowania przesyłki w razie
niemożności dokonania doręczenia w sposób właściwy lub zastępczy (art. 139 § 1) oraz
przesądza, że odmowa przyjęcia pisma przez adresata jest równoznaczna z dokonaniem
doręczenia (art. 139 § 2).
Zmiany art. 133 § 3, art. 135 § 1 i art. 137 § 1 są związane z zastąpieniem formy
„dokonywa” formą „dokonuje” − dla zachowania jednorodnej formy gramatycznej tego
samego wyrażenia użytego w ustawie.
3.
Rozszerzenie kompetencji referendarza sądowego
Według projektu referendarz sądowy ma zostać upoważniony do podejmowania
czynności związanych z ustanowieniem kuratora dla strony, której miejsce pobytu nie jest
znane (art. 144 § 4). Są to czynności, które nie muszą być podejmowane przez sędziego. Ich
przekazanie referendarzowi sądowemu przyczynić się może natomiast do odciążenia sędziów.
4. Dokonywanie
czynności procesowych przez sąd na posiedzeniu niejawnym
Projekt zakłada, że wszystkie orzeczenia dotyczące wniosku o przywrócenie terminu,
w tym także o jego oddaleniu, będą mogły być wydawane na posiedzeniu niejawnym (art. 169
§ 5). Obecne unormowanie, dopuszczające taką możliwość tylko w wypadku uwzględnienia
przez sąd wniosku o przywrócenie terminu (art. 168 § 1 zd. drugie) lub jego odrzucenia
(art. 171), uznano za niewystarczające.
Klasyfikujące znaczenie ma art. 374 w nowym brzmieniu, dotyczący orzekania przez
sąd drugiej instancji na posiedzeniu niejawnym.
5. Doręczenia niektórych postanowień i odpisów zażalenia
W niektórych sytuacjach brak uzasadnienia dla doręczania decyzji sądu lub
przewodniczącego obu stronom z uwagi na to, że dotyczą one tylko jednej ze stron albo tylko

13
jedna z nich ma interes w ich zaskarżeniu. Sytuacje takie już obecnie występują w Kodeksie
postępowania cywilnego (por. np. co do zarządzenia o zwrocie pozwu – art. 130 § 4). Projekt
rozszerza takie sytuacje na postanowienia o ustanowieniu, odmowie ustanowienia i cofnięciu
ustanowienia adwokata lub radcy prawnego oraz o skazaniu na grzywnę i nałożeniu na stronę
obowiązku uiszczenia ich wynagrodzenia (art. 123 § 1) oraz postanowienia o odmowie
zwolnienia od kosztów sądowych lub o cofnięciu takiego zwolnienia (art. 1111 ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Koresponduje z tym regulacja, zgodnie z którą
odpis zażalenia nie jest doręczany stronie przeciwnej, jeżeli ustawa przewiduje doręczenie
zaskarżonego postanowienia tylko jednej ze stron (zmiana art. 395 § 1).
6.
Forma przedmiotowej zmiany powództwa
Projekt przewiduje, że zasadą będzie, iż przedmiotowa zmiana powództwa będzie
musiała być dokonana w formie pisma procesowego, spełniającego wymagania przewidziane
dla pozwu, z wyjątkiem spraw o roszczenia alimentacyjne (art. 193 § 21 i uchylenie § 4).
Rozwiązanie to pozwoli usprawnić postępowanie – obligatoryjne dokonywanie zmiany
powództwa w formie pisemnej powinno sprawić, że zmienione żądanie szybciej będzie mogło
być przedmiotem rozpoznania sądu.
7.
Dowód z przesłuchania stron
Projekt przewiduje dwie zmiany w zakresie przeprowadzania dowodu
z przesłuchania stron.
Po pierwsze, celem wyjaśnienia wątpliwości mogących istnieć na tle obecnego
brzmienia art. 299 nowa jego redakcja zmierza do tego, aby jasno wynikało z tego przepisu,
że dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron jest uprawnieniem sądu w wypadku spełnienia
przesłanek ustawowych dopuszczenia tego dowodu.
Po drugie, skreślenie art. 303 i zmiana art. 304 zmierzają do uproszczenia trybu
przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron – zamiast obecnej procedury dwuetapowej
(etap pierwszy – przesłuchanie bez odebrania przyrzeczenia i etap drugi – ewentualne
przesłuchanie po odebraniu przyrzeczenia) wprowadzona ma być procedura jednoetapowa na
wzór przesłuchania świadków. Rozwiązanie to powinno przyczynić się do skrócenia
postępowania dowodowego.
8. Mediacja
Zmiany w zakresie mediacji dotyczą dwóch kwestii.

14