Poselski projekt ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

objęty jedynie nadzorem i lustracją zrzeszającej je Kasy Krajowej, której spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe są właścicielami, w opinii Rządu RP może nie w pełni gwarantować
bezpieczeństwo finansowe, a tym samym ochronę interesów ekonomicznych należących do kas
członków.
W związku z opisanymi powyżej zjawiskami zachodzącymi w systemie SKOK zaistniała
potrzeba zmiany regulacji prawnych dotyczących ich działalności. Przygotowany został poselski
projekt ustawy o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych oraz
o zmianie niektórych innych ustaw (druk 650) zawierający szereg zmian merytorycznych w
odniesieniu do działalności tych instytucji finansowych. Głównym celem proponowanych zmian
było przyjęcie koncepcji sprawowania nadzoru nad spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-
kredytowymi w ramach jednolitego nadzoru nad instytucjami finansowymi, co Rząd RP w swoim
stanowisku w pełni poparł.
Rząd RP aktywnie uczestniczył w pracach parlamentarnych nad ww. projektem ustawy za
pośrednictwem przedstawiciela Ministra Finansów, upoważnionego do reprezentowania stanowiska
rządowego. W rezultacie prac podkomisji do spraw instytucji finansowych (podkomisja Komisji
Finansów Publicznych), powstał będący przedmiotem niniejszego stanowiska nowy projekt ustawy
o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk
1876). W projekcie tym zostały ujęte wymienione na wstępie niniejszego stanowiska obszary
działalności kas.
Niezależnie od powyższego należy wskazać, że na etapie przygotowywania w Ministerstwie Finansów
przepisów rządowego projektu ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, firmach
audytorskich oraz o nadzorze publicznym, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe zostały
włączone do katalogu jednostek zainteresowania publicznego. Oznacza to objęcie nadzorem
publicznym firm audytorskich wykonujących czynności rewizji finansowej w spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych. Uznano, że kasy spełniając definicję instytucji kredytowej podlegają
definicji jednostki zainteresowania publicznego określonej w dyrektywie 2006/43/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie ustawowych badań rocznych sprawozdań
finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych, implementowanej w ww. ustawie. Takie
usytuowanie spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych jest istotne z uwagi na zwiększający
się zakres działalności spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz ryzyk, które podobnie
jak w bankach, towarzyszą ich działalności.
Należy także zauważyć, że w ustawie z dnia 12 lutego 2009 r. o udzielaniu przez Skarb Państwa
wsparcia instytucjom finansowym, również spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe objęte
zostały możliwością skorzystania z określonych w tej ustawie instrumentów przeznaczonych na
przedsięwzięcia mające na celu utrzymanie płynności płatniczej w sytuacji wystąpienia zagrożenia
utraty płynności.
Mające miejsce w poprzednich latach zmiany legislacyjne, dotyczyły przede wszystkim
rozszerzenia zakresu wykonywanych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe
czynności i sprzyjały dynamicznemu rozwojowi skali działalności kas i Kasy Krajowej, coraz
bardziej zbliżając działalność systemu SKOK do wykonywanej przez banki. Na podkreślenie
zasługuje, że zmiany te nie wiązały się z jednoczesnym wprowadzeniem dla kas adekwatnych do
skali ryzyka kredytowego, rynkowego i operacyjnego reguł i norm ostrożnościowych,
W porównaniu z
regulacjami działalności banków obserwowano wyłącznie zrównywanie
uprawnień, a nie obowiązków, co doprowadziło do zachwiania symetrii w tych dwóch obszarach.

5
Wspomniane wyżej zjawiska zachodzące w systemie SKOK, w tym w szczególności skala
generowanego ryzyka, powodują potrzebę dokonania zmian również w zasadach sprawowania
nadzoru nad podmiotami tego systemu. Model sprawowania nadzoru przez Kasę Krajową,
będącą instytucją zrzeszającą wszystkie kasy, nie gwarantuje obecnie pełnego bezpieczeństwa
działalności spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.
W opinii Rządu RP priorytetowym zagadnieniem do uregulowania w zakresie prowadzonych prac
legislacyjnych dotyczących nowelizacji przepisów o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-
kredytowych, powinno być objęcie kas i Kasy Krajowej adekwatnym i efektywnym nadzorem
państwowym.
Rząd RP popiera proponowany w poselskim projekcie ustawy model nadzoru państwowego
wykonywanego przez Komisję Nadzoru Finansowego, podmiot sprawujący zintegrowany
nadzór nad rynkiem finansowym. Przy obecnych kierunkach rozwoju spółdzielczych kas
oszczędnościowo-kredytowych nadzór KNF powinien umożliwić efektywniejsze monitorowanie
ryzyka finansowego wynikającego z działalności podmiotów systemu SKOK.
III.
Rząd RP opowiada się za kompleksowym uregulowaniem kwestii spółdzielczych kas
oszczędnościowo – kredytowych poprzez, uwzględnienie dwóch perspektyw czasowych
wdrożenia rozwiązań prawnych. W pierwszej kolejności Rząd RP proponuje objęcie
spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego oraz
przeprowadzenie audytu zewnętrznego w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy,
natomiast w drugim etapie należy uregulować w możliwie krótkim okresie problematykę związaną
z gwarantowaniem depozytów zgromadzonych w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-
kredytowych na zasadach zbliżonych do obowiązujących banki, tj. w ramach systemu
gwarantowania depozytów prowadzonego przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Podkreślenia wymaga fakt, że kwestia pilnego wprowadzenia nadzoru finansowego nad systemem
SKOK, zarówno w toku dyskusji parlamentarnej, jak również na forum Rady Ministrów, z
udziałem Narodowego Banku Polskiego oraz Komisji Nadzoru Finansowego, nie budziła
zastrzeżeń.
Należy ponadto wskazać, że projekt ustawy przewiduje również przeprowadzenie audytu
zewnętrznego kas, w celu pozyskania informacji o ich sytuacji finansowej. W opinii Rządu RP
zagadnienie to należy traktować jako jeden z priorytetów związanych z objęciem kas nadzorem
państwowym, dlatego też przepisy regulujące obie te kwestie powinny wejść w życie jednocześnie.
Przeprowadzenie audytu zewnętrznego w sytuacji funkcjonowania nadzoru KNF nad systemem
SKOK umożliwi organowi nadzoru zidentyfikowanie obszarów ryzyka w całym systemie oraz
ewentualnego występowania zagrożeń w funkcjonowaniu poszczególnych jego podmiotów.
Biorąc pod uwagę preferowaną przez Rząd RP koncepcję dwóch perspektyw czasowych
wdrożenia przepisów dotyczących spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych Rząd RP
wskazuje na zagadnienia, które poza wspomnianym wcześniej, audytem zewnętrznym kas
powinny towarzyszyć wprowadzanemu w pierwszym etapie nadzorowi:
1. regulacje
dotyczące zasad pokrywania kosztów nadzoru,
2. regulacje w zakresie płynności systemu SKOK za pośrednictwem Kasy Krajowej poprzez
możliwość kredytowania Kasy przez Narodowy Bank Polski,

6
3. zmiana przepisów ustawy o rachunkowości, w zakresie wprowadzenia dla wszystkich
spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych obowiązku poddawania ich sprawozdań
finansowych badaniu przez biegłego rewidenta,
4. umożliwienie Prezesowi UOKiK podejmowanie działań w ramach przysługujących mu
ustawowo kompetencji względem spółdzielczych kas oszczędnościowo–kredytowych,
analogicznych jak w przypadku banków.
Proponowane w projekcie ustawy regulacje dotyczące nowych, określonych bezpośrednio w
przepisach ustawy, norm ostrożnościowych w odniesieniu do działalności kas np. obowiązku
utrzymywania współczynnika wypłacalności na określonym w projekcie ustawy poziomie, zdaniem
Rządu RP, powinny wejść w życie z uwzględnieniem odpowiedniego vacatio legis (co najmniej 12
miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy).
Ponadto zdaniem Rządu RP, wszelkie delegacje do wydania aktów wykonawczych do ustawy o
spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych powinny być delegacjami do wydania
rozporządzeń przez ministra właściwego do spraw instytucji finansowych (z wyjątkiem
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów dotyczącego określenia kosztów nadzoru), po zasięgnięciu
opinii Komisji Nadzoru Finansowego i Kasy Krajowej. Wydaje się bowiem, że problematyka ujęta w
projekcie ustawy w formie uchwał KNF może budzić wątpliwości natury konstytucyjnej. W gestii
nadzoru powinna znajdować się natomiast możliwość wydawania rekomendacji. Charakter zmian w
działalności skoków zaproponowany w projekcie ustawy oraz konieczność wydania aktów
wykonawczych skłaniają Rząd RP do opowiedzenia się za wprowadzeniem znacznie dłuższego niż
zaproponowany w ustawie jednomiesięczny termin vacatio legis.
W odniesieniu do przepisów zaproponowanych w poselskim projekcie ustawy regulujących ww.
zagadnienia Rząd RP przedstawia następującą opinię:
• Proponowane w projekcie ustawy regulacje dotyczące art. 42 ustawy o NBP wzbudzały w zakresie
możliwości udzielania kasom Kredytu refinansowego przez Narodowy Bank Polski wątpliwości
co do zgodności z art. 101 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.
Wobec powyższego Rząd RP proponuje rozważenie rozwiązania zapewnienia płynności dla kas
ze strony NBP, które wydaje się bardziej transparentne od powyżej zaprezentowanego, tj. w
drodze odrębnego artykułu dotyczącego możliwości udzielenia przez NBP kredytu wyłącznie
Kasie Krajowej na uzupełnienie zasobów funduszu stabilizacyjnego. Regulacja ta zamiast
terminem „kredyt refinansowy” mogłaby, posługiwać się terminem „kredyt krótkoterminowy”, tak
jak ma to miejsce w art. 43 ustawy o NBP w odniesieniu do kredytu udzielanego BFG, pod
warunkiem ustanowienia odpowiedniego zabezpieczenia. Rozwiązanie to będzie również
uwzględniało zastrzeżenia zgłoszone przez Europejski bank Centralny i Urząd Komitetu Integracji
Europejskiej.
• Należy zauważyć, że regulacje dotyczące wykorzystania środków funduszu stabilizacyjnego
w zakresie możliwości pokrywania z jego środków roszczeń członków kas w razie upadłości kasy
lub wykreślenia jej z rejestru bez prowadzenia postępowania upadłościowego, mając charakter
przejściowy będą obowiązywać w ograniczonym okresie czasu. Natomiast w ocenie Rządu RP
istnieje potrzeba uregulowania kwestii gwarantowania depozytów zgromadzonych w
spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych na zasadach zbliżonych do obowiązujących
banki, tj. w ramach systemu gwarantowania depozytów prowadzonego przez Bankowy Fundusz
Gwarancyjny. Wprowadzenie takiego rozwiązania wzmocniłyby bezpieczeństwo finansowe

7
członków spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Ujęcie zasad funkcjonowania
systemu gwarantowania depozytów spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w
normach o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, a nie praktyce wypracowanej przez kasy.
Zapewniłoby to pełniejsze osiągnięcie celu dyrektywy 94/19/WE jakim jest ochrona klientów
instytucji kredytowych poprzez zapewnienie im odpowiedniej informacji o przynależności
instytucji do systemu gwarantowania depozytów oraz gwarancji proceduralnych i kwotowych w
zakresie uzyskania rekompensaty. Stąd sugestia uregulowania tych kwestii w projekcie ustawy
w drugim etapie.
• Odnośnie obowiązkowego badania sprawozdań finansowych wszystkich spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych (a nie tak jak jest obecnie tylko kas spełniających wymogi
określone w ustawie o rachunkowości), Rząd RP pragnie wskazać, że wyraził wcześniej
poparcie dla zgłoszonej w toku prac nad ustawą o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-
kredytowych inicjatywy senackiej dotyczącej nowelizacji ustawy z dnia 29 września 1994 r.
o rachunkowości. Obecnie przepisy te znalazły swoje odzwierciedlenie w projekcie będącym
przedmiotem niniejszego stanowiska i Rząd podtrzymuje swoje poparcie, wskazując
jednocześnie na zasadność uregulowania tego zagadnienia w pierwszym etapie prac nad zmianą
zasad działalności systemu SKOK.
• Rząd RP uważa, że należy wprowadzić rozwiązania ustawowe umożliwiające Prezesowi UOKiK
podejmowanie działań w ramach przysługujących mu ustawowo kompetencji względem
spółdzielczych kas oszczędnościowo–kredytowych. Należy wskazać, iż zarówno w świetle
obecnie obowiązujących przepisów, jak również w propozycjach zawartych w projekcie
przedmiotowej ustawy, Prezes UOKiK takich kompetencji nie posiada. Z uwagi na fakt, iż z
oferty kas korzystają wyłącznie ich członkowie, a zatem nie istnieje tu stosunek przedsiębiorca -
konsument, Prezes UOKiK pozbawiony jest możliwości podejmowania ustawowo określonych
działań względem podmiotów systemu SKOK. W opinii Rządu RP nie jest zasadne utrzymywanie
tego typu regulacji różnicujących pozycję banków i kas – mimo, że podmioty te oferują podobne
produkty.
• Rząd RP pragnie również wskazać, że podziela opinię Europejskiego Banku Centralnego w
zakresie obowiązku utrzymywania rezerwy obowiązkowej w banku centralnym przez spółdzielcze
kasy oszczędnościowo-rozliczeniowe. Niemniej wskazuje, że nałożenie na kasy tego wymogu
wymagałoby dokonania zmian w odniesieniu do przepisów regulujących działalność systemu
SKOK, jak również przepisów ustawy o NBP. Wprowadzenie obowiązku utrzymywania rezerwy
obowiązkowej w banku centralnym przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo – kredytowe
powinno nastąpić nie wcześniej jak 18 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy. Należy również
podkreślić, że proponowane w projekcie ustawy zmiany, dotyczące zadań Narodowego Banku
Polskiego w zakresie spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych, za wyjątkiem
krótkoterminowego finansowania, powinny być wprowadzone razem z obowiązkiem
utrzymywania rezerwy obowiązkowej w banku centralnym przez spółdzielcze kasy
oszczędnościowo – kredytowe.
• Pewne wątpliwości natury formalno – prawnej wzbudzać może konieczność ustalenia składek
wnoszonych przez kasy na poczet pokrycia kosztów działalności Kasy Krajowej. Należy rozważyć
zarówno zasadność wprowadzenia obowiązku wnoszenia składki na rzecz Kasy Krajowej będącej
spółdzielnią osób prawnych, której członkami są kasy, jak również ustalania składek na rzecz
Kasy Krajowej przez Prezesa Rady Ministrów.

8

IV.
Rząd RP wyraża generalne poparcie dla poselskiego projektu ustawy o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw.
Ponadto Rząd RP pragnie wskazać, że ramy prawne funkcjonowania spółdzielczych kas
oszczędnościowo-kredytowych powinny gwarantować nie tylko bezpieczeństwo członków kas i ich
depozytów, ale także nie wpływać negatywnie na stabilność systemu finansowego, zwłaszcza
w kontekście obecnej sytuacji na światowych rynkach finansowych.
Na podkreślenie zasługuje wprowadzenie do projektowanej ustawy przepisów, stanowiących
szczególny zakres zainteresowania Rządu RP dotyczących zapewnienia stabilnej sytuacji finansowej
spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz bezpieczeństwa zgromadzonych w nich
depozytów. Jednakże, jak wcześniej wskazano regulacje dotyczące wykorzystania środków funduszu
stabilizacyjnego w zakresie możliwości pokrywania z jego środków roszczeń członków kas w razie
upadłości kasy lub wykreślenia jej z rejestru bez prowadzenia postępowania upadłościowego, mają
charakter przejściowy i będą obowiązywać do końca roku 2010. Rząd RP uważa, że istnieje
konieczność szybkiego uregulowania kwestii gwarantowania środków zgromadzonych w
spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Dyrektywa 94/19/WE o systemach
gwarantowania depozytów bankowych ma bowiem zastosowanie do instytucji kredytowych,
zdefiniowanych na jej użytek w art. 1 pkt 4 jako przedsiębiorstwo, którego działalność polega na
przyjmowaniu od klientów depozytów lub innych podlegających spłaceniu środków pieniężnych
oraz na przyznawaniu kredytów na własny rachunek, a taki charakter ma działalność wykonywana
przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo–kredytowe, należy zatem uznać je za instytucje
kredytowe w rozumieniu tej dyrektywy. Trzeba podkreślić, że dyrektywa 94/19/WE nie narzuca
państwom żadnych określonych rozwiązań instytucjonalnych w zakresie organizacji systemów
gwarancji depozytów. W tym zakresie państwa członkowskie korzystają ze swobody określenia ram
regulacyjnych tych systemów, pod warunkiem jednak, że zapewnią one poziom gwarancji
depozytów przewidziany w ww. dyrektywie.
Należy jednak podkreślić, że objęcie instytucji finansowych, jakimi są spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe, systemem gwarantowania zgromadzonych w nich środków, musi się
wiązać z pełną znajomością ich sytuacji finansowej oraz ryzyka generowanego w związku z ich
działalnością. W celu pozyskania tego typu informacji w odniesieniu do systemu SKOK
Ministerstwo Finansów uważa za niezbędne, pilne dokonanie audytu zewnętrznego kas. Należy w
szczególności wskazać, że informacje otrzymane w ramach audytu zewnętrznego pozwolą również,
w opinii Rządu RP, na dokonanie analiz w zakresie objęcia spółdzielczych kas oszczędnościowo-
kredytowych systemem gwarancyjnym obsługiwanym przez BFG.
Rząd RP stoi na stanowisku, że należy przyjąć następującą sekwencję działań zmierzających do
objęcia spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych gwarancją depozytów analogiczną jak w
przypadku banków, tj. włączenia ich do systemu prowadzonego przez Bankowy Fundusz
Gwarancyjny:
1. Objęcie spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych nadzorem Komisji Nadzoru
Finansowego.
2. Dokonanie audytu zewnętrznego sytuacji finansowej kas i Kasy Krajowej.

9