Poselski projekt ustawy o praktykach absolwenckich

Uzasadnienie

Projektowana ustawa ma na celu umożliwienie absolwentom szkół ponadgimnazjalnych lub
uczelni zdobycia praktycznej wiedzy i poznania charakteru pracy, którą będą wykonywać w
przyszłości.
Obowiązujące przepisy, w tym ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy, regulują sytuację absolwentów, którzy uzyskali status
bezrobotnego. Jednakże rozwiązania te nie do końca sprawdziły się w praktyce, ponieważ nie
obejmują wszystkich zainteresowanych, a ponadto ze względu na pośrednictwo urzędów
pracy pomiędzy pracodawcami a absolwentami, okazały się instytucją zbiurokratyzowaną
oraz kosztowną. Z drugiej strony możliwości budżetowe znacznie ograniczają możliwość
stosowania powyższych rozwiązań.
Projektowana regulacja wprowadza możliwość odbywania praktyk absolwenckich na
zasadzie wyłącznie zgody samych zainteresowanych, bez konieczności ingerencji organów
administracji państwowej, a także bez dodatkowego obciążenia budżetu państwa. Celem
niniejszego projektu jest szerokie umożliwienie absolwentom praktycznego zapoznania się z
zawodem oraz z warunkami w jakich im przyjdzie w przyszłości pracować. Obecnie młodzi
ludzie zostają właściwie pozbawieni szansy praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy
szkolnej. Brak praktyki doprowadza do sytuacji, że nawet po pewnym okresie zostają
zatrudnieni na okres próbny, do podpisania umowy o pracę nie dochodzi z racji ich słabych
umiejętności praktycznych, w tym braku umiejętności obsługi urządzeń powszechnie dzisiaj
stosowanych w zakładach pracy, jak np. faks, kserokopiarka czy skaner. Z urządzeniami tego
typu trudno się natomiast zapoznać i nauczyć ich obsługi w warunkach domowych.
Autorzy projektu zauważają, iż w obecnie obowiązującym systemie prawnym brak jest
właściwie regulacji umożliwiającej w sposób bezpieczny dla pracodawców przyjmowanie na
praktyki młodych osób. Wprowadzenie kilka lat temu do Kodeksu pracy swoistego
domniemania stosunku pracy (art. 22 § 11 k.p.) spowodowało powstanie znacznego ryzyka
zawierania przez pracodawców umów nienazwanych oraz rozwiązań innych od typowych
umów o pracę, co doprowadziło do sytuacji, w której przyjęcie obecnie młodej osoby na
czasową praktykę bez nawiązania stosunku pracy jest prawie niemożliwe. Instytucja praktyki
absolwenckiej ze swej istoty jest instytucją czasową i powinna być łatwa do wprowadzenia w
życie przez zainteresowane osoby. Obecnie przy przyjęciu, iż praktyka jest możliwa na
zasadzie zawarcia umowy o pracę np. na okres próbny lub umowy czasowej, dla pracodawcy
powstaje szereg niezbędnych obowiązków i formalności. Pracodawca musi opłacić badania
lekarskie, musi spełnić szereg obowiązków ewidencyjnych związanych z ubezpieczeniem
społecznym i zdrowotnym oraz ponieść koszty z tym związane. Powyższe obowiązki w
połączeniu z koniecznością stosowania wszystkich regulacji wynikających z prawa pracy
powodują, iż w ostatecznym rozrachunku przedsiębiorcy nie decydują się na taką formę
zatrudnienia.
Z powyższych racji proponuje się unormować - drogą oddzielnej ustawy - instytucję praktyki
absolwenckiej, jako alternatywy dla instytucji stażu przewidzianego w ustawie o promocji
zatrudnienia. Zawieranie, a także kształtowanie umowy praktyki absolwenckiej,
pozostawiono w dużej mierze stronom umowy. Umowa o praktykę absolwencką nie ma
charakteru umowy o pracę, została bowiem skonstruowana jako szczególny typ umowy
zawieranej pomiędzy absolwentem, a podmiotem przyjmującym na praktykę (art. 3 i 5
projektu). Poprzez wyraźne określenie, iż do praktyki absolwenckiej nie będą miały
zastosowania przepisy prawa pracy (z niezbędnymi wyjątkami), strony uzyskają elastyczną i
odformalizowaną możliwość ułożenia wzajemnych stosunków.
Przyjęcie zasady nie obciążania praktyki absolwenckiej obowiązkami wynikającymi z
przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, spowoduje dalsze
uproszczenie stosowania tej instytucji, co powinno doprowadzić do szerokiego otwarcia na
nią wielu przedsiębiorców. Autorzy projektu uznali, iż aby doszło do znaczącego otwarcia
pracodawców na instytucję praktyki absolwenckiej, koniecznym będzie wprowadzenie
możliwości stosowania praktyki nieodpłatnej lub odpłatnej w wysokości poniżej
dwukrotności płacy minimalnej. Należy zaznaczyć, iż sytuacja ekonomiczna wielu małych i
średnich przedsiębiorstw wyklucza obecnie inne rozwiązanie. Z drugiej strony prawa
praktykantów wydają się właściwie zabezpieczone, ponieważ w każdej chwili mogą oni z
praktyki zrezygnować. Możliwe będzie także odbywanie praktyki w nieznacznym wymiarze
czasu pracy (np. dwie godziny tygodniowo).
Autorzy projektu, widząc pewne niebezpieczeństwo nadużywania tak otwartej regulacji,
uznali za konieczne wprowadzenie pewnych ograniczeń, mających zapobiec wystąpieniu
zjawisk niepożądanych. Z tej racji proponuje się:
- ograniczenie
kręgu osób, które mogą być przyjmowane na praktykę tylko do
absolwentów szkół ponadgimnazjalnych lub uczelni, którzy w momencie
rozpoczęcia stażu nie ukończyli 30 roku życia (art. 2 ust.1 projektu),
- wprowadzenie ograniczenia czasowego odbywania praktyki u jednego
podmiotu przyjmującego na praktykę do maksimum trzech miesięcy (art. 3.
ust. 4 i 5 projektu),
- ograniczenie maksymalnej wysokości świadczenia pieniężnego, które może
być wypłacane praktykantowi (art. 4 ust. 2 projektu)
- zakaz przyjmowania na praktyki do pracy szczególnie niebezpiecznej w
rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 23715 Kodeksu pracy (art. 5
ust 3 projektu).

Mając z kolei na uwadze konieczność zapobieżenia nadużyciom polegającym na
przekraczaniu wynikających z Kodeksu pracy norm czasu pracy, projekt dopuszcza w tym
zakresie stosowanie wskazanych przepisów prawa pracy. Ze względów ochronnych,
zastosowanie znajdą również przepisy dotyczące równego traktowania w zatrudnieniu oraz
bhp.
W celu jasnego określenia sytuacji podatkowej zarówno praktykantów, jak również
podmiotów przyjmujących na praktykę, zaproponowano wprowadzenie jednoznacznych
przepisów w tym zakresie (art. 4 ust. 3 i art. 8 projektu).
Przyjmowanie absolwentów na praktykę może otworzyć przed nimi szanse uzyskania
zatrudnienia. Z tej racji art. 6 przewiduje, że w przypadku zatrudnienia praktykanta przez
podmiot przyjmujący na praktykę bezpośrednio po odbyciu praktyki, okres odbywania
praktyki zostanie wliczony do okresu zatrudnienia. Natomiast art. 7 projektowanej ustawy
wprowadza obowiązek dla przyjmujących na praktykę wystawienia absolwentowi
zaświadczenia o nabytych umiejętnościach i doświadczeniach. Projekt zakłada, że
zaświadczenie to - ze względu na zindywidualizowaną treść - nie musi mieć określonych
wymogów formalnych, z wyjątkiem obowiązkowej formy pisemnej.
Proponowana instytucja praktyk absolwenckich jest nowa w polskim systemie prawnym;
zakłada się, że przyczyni się ona do polepszenia aktualnej sytuacji ludzi młodych na rynku
pracy. Z tej racji proponowane jest czasowe obowiązywanie ustawy do roku 2012.




Ocena skutków regulacji (OSR)

1. Podmioty, na które oddziaływuje projektowana ustawa:
Przepisy projektowanej ustawy będą dotyczyć w szczególności:
• pracodawców,
• podmiotów nie będących pracodawcami,
• absolwentów gimnazjów i uczelni widzących potrzebę zainwestowania w swoją
przyszłą karierę zawodową

2. Konsultacje społeczne
Prace nad projektem ustawy były prowadzone w Zespole Prawa Pracy i Układów Zbiorowych
Pracy zakończyły się uwzględnieniem większości uwag merytorycznych zgłoszonych przez
partnerów społecznych. Zespół Prawa Pracy i Układów Zbiorowych Pracy przyjął
stanowisko, w myśl którego projekt ustawy po zakończeniu prac w Zespole powinien być
poddany ponownemu opiniowaniu przez partnerów społecznych.
Wyniki dalszych konsultacji społecznych (ze związkami zawodowymi i organizacjami
pracodawców) oraz uzgodnień międzyresortowych tego projektu – zostaną włączone do
uzasadnienia projektu po ich dopełnieniu.
Tekst projektowanej ustawy zostanie udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej,
zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa (Dz.U. Nr 169, poz. 1414).

3. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety
jednostek samorządu terytorialnego
Projektowana ustawa nie pociąga za sobą skutków finansowych dla budżetu państwa ani
budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Projektowana ustawa nie będzie również miała wpływu na sektor finansów publicznych (nie
wiąże się z poniesieniem jakichkolwiek ciężarów finansowych ze środków publicznych).
Natomiast w sytuacji, gdy – z woli stron - praktyka absolwencka będzie odpłatna – będzie się
to wiązało z uzyskiwaniem przychodów podlegających opodatkowaniu, a więc skutkujących
zwiększenie środków publicznych pochodzących z tego źródła.

4. Wpływ regulacji na rynek pracy
Projektowana ustawa może spowodować korzystne skutki na rynku pracy. Powinna ona
bowiem sprzyjać aktywizacji zawodowej absolwentów, świadomemu planowaniu przez nich
kariery. Może się ona także przyczynić do pojawienia się na rynku pracy większej liczby
chętnie poszukiwanych kandydatów na pracowników, jakimi są osoby wykształcone, które
zdobyły już (mimo młodego wieku) doświadczenie praktyczne. Ustawa przyczyni się również
do zwiększenia konkurencyjności praktykantów na rynku pracy, gdyż m.in. odciąży
przyszłych pracodawców tych osób od kosztów (głównie czasowych i organizacyjnych)
zapoznawania ich z praktycznymi aspektami umówionej pracy.

5. Wpływ regulacji na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość
Projektowana ustawa może pozytywnie wpłynąć na rozwój konkurencyjności gospodarki i
przedsiębiorczość. Da ona bowiem możliwość zatrudnienie na stałe „swojego” praktykanta,
jako pracownika już zintegrowanego z zespołem. Ponadto ustawa przyczyni się do
wyławiania przez atrakcyjnych na rynku pracy pracodawców najzdolniejszych i najbardziej
zdeterminowanych na rozwijanie swojej kariery absolwentów, czyli potencjalnie
wyróżniających się w przyszłości pracowników.

6. Wpływ regulacji na sytuację i rozwój regionalny
Projektowana ustawa, ze względu na przedmiot i cel swojej regulacji, może również wpłynąć
pozytywnie na sytuację i rozwój regionów, np. poprzez przyciąganie młodych i zdolnych
absolwentów w miejsca, gdzie można zdobyć przydatne doświadczenie zawodowe (w regiony
skupiające atrakcyjnych na rynku pracy pracodawców).

7. Zgodność z prawem Unii Europejskiej
Projektowana ustawa pozostaje w zgodności z przepisami obowiązującymi w Unii
Europejskiej.

8. Informacja o podleganiu projektu obowiązkowi notyfikacji
Projektowana ustawa nie podlega obowiązkowi notyfikacji w świetle przepisów

rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania
krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz.U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004
r. Dz.U. Nr 65, poz. 579).