Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

Zliberalizowano wymagania dotyczące wykonywania robót geologicznych w związku
z wykonywaniem wierceń na potrzeby pozyskiwania ciepła ziemi, kiedy to wystarczające
będzie przedłożenie projektu ich wykonywania, bez potrzeby zatwierdzania go (art. 84
projektu).
2. W odniesieniu do dokumentacji geologicznej przewiduje się wydawanie, w trybie k.p.a,
decyzji zatwierdzających w miejsce dotychczasowych zawiadomień o przyjęciu dokumentacji.
Bezdecyzyjny tryb przyjmowania dokumentacji rodzi w praktyce wiele problemów
i wątpliwo ci.
3. Projekt doprecyzowuje wymagania dotyczące statusu informacji geologicznych. Utrzymano
zasadę, że prawo do wykorzystywania wspomnianych informacji przysługuje Skarbowi
Państwa, tyle że wzmocniono pozycję inwestora, który poniósł nakłady na rozpoznanie
geologiczne oraz zamierza wykorzystać pozyskane w ten sposób wyniki (art. 97 i 98 projektu).
Taki inwestor ma wyłączno ć w zakresie wykorzystywania informacji przez 5 lat od utraty
mocy decyzji, na podstawie której wykonywano prace będące podstawą uzyskania informacji;
jeżeli za przed tym terminem doszło do uzyskania koncesji – zachowuje to prawo przez cały
czas obowiązywania tej ostatniej, a nadto dodatkowo przez 2 lata od zakończenia działalno ci.
Jeżeli natomiast informacja przysługuje wyłącznie Skarbowi Państwa (tj. w innych
przypadkach, niż okre lone wyżej), a informacja jest niezbędna w celu podjęcia działalno ci
w zakresie wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego magazynowania bąd składowania
odpadów, czy też wymagającej pozwolenia wodnoprawnego, inwestor musi prawo do
informacji nabyć w drodze umowy za wynagrodzeniem. Korzystanie z informacji geologicznej
Skarbu Państwa w innych celach jest bezpłatne (art. 98 projektu).
4. Nadzór nad sporządzeniem operatu ewidencyjnego złóż kopalin proponuje się powierzyć
organom nadzoru górniczego. Rozwiązanie to jest oparte na założeniu, że przesłanki
sporządzenia operatu przede wszystkim stanowią konsekwencję eksploatacji złoża, stąd też
większą wiedzę w zakresie weryfikacji tego dokumentu mieć będzie organ nadzoru
górniczego. Uproszczono jednocze nie wymagania dotyczące sporządzania operatu. Co
prawda zasadą jest, że operat sporządza geolog górniczy, to jednak dla złóż wydobywanych
metodą odkrywkową bąd metodą otworów wiertnicznych przewiduje się sporządzenie
operatów przez osoby legitymujące się kwalifikacjami w zakresie wykonywania, dozorowania
oraz kierowania pracami geologicznymi w zakresie poszukiwania (rozpoznawania). Powinno
to ułatwić przedsiębiorcom dostęp do rynku tego rodzaju usług, a także obniżyć koszty
działalno ci (art. 100 projektu).



11
6. Zakład górniczy i jego ruch oraz ratownictwo górnicze
1.
Projekt co do zasady zakłada utrzymanie podstawowych rozwiązań okre lających rygory
dotyczące funkcjonowania zakładu górniczego, jako sprawdzone w praktyce i niezbędne do
utrzymania niezbędnych standardów bezpieczeństwa. Zmiany tego systemu są nieznaczne
merytorycznie.
2. Zakłada się, że obiekty (urządzenia, instalacje) służące do przeróbki wydobytej kopaliny nie
wchodzą w skład prawnego pojęcia „zakład górniczy”. Z drugiej za strony w skład takiego
zakładu wchodzą obiekty (itp.) bezpo rednio służące podziemnemu magazynowaniu
substancji bąd podziemnemu składowaniu odpadów. Wymagania dotyczące wspomnianego
zakładu dotyczą także większo ci robót geologicznych (art. 6 pkt 16, art. 85 projektu).
3. W projekcie rezygnuje się z obowiązkowego sporządzania miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego dla terenu górniczego. Organy gminy będą mogły podjąć
uchwałę o sporządzeniu takiego planu (dla całego terenu górniczego lub jego fragmentu),
jeżeli w wyniku zamierzonej działalno ci okre lonej w koncesji będą przewidziane istotne
skutki dla rodowiska. Zakłada się, że przewidywane skutki działalno ci dla rodowiska
zostaną okre lone w opracowaniu ekofizjograficznym sporządzanym na potrzeby studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego. Powierzenie decydującej roli w tym zakresie organom
gminy (jako gospodarza terenu) powinno pozwolić na rozstrzygnięcie konfliktów pomiędzy
przeznaczeniem (sposobem wykorzystania) nieruchomo ci objętych wpływami górnictwa,
a innymi rodzajami korzystania ze rodowiska (np. w zakresie zabudowy). Projekt zakłada
też obciążanie przedsiębiorcy wyłącznie połową kosztów sporządzenia takiego planu (art. 102
projektu). W toku prac nad projektem zdecydowanie odrzucono koncepcję zakładającą, że
o zakresie i sposobie zagospodarowania terenu górniczego (w szczególno ci zabudowy,
tworzeniu filarów ochronnych) miałyby rozstrzygać organy nadzoru górniczego.
Przedsiębiorca wydobywający kopalinę ponosi znaczne koszty na rzecz gminy (opłata
eksploatacyjna, podatek od nieruchomo ci itd.). Skoro opisany plan ma być wyrazem
kompromisu pomiędzy potrzebami przedsiębiorcy i lokalnej wspólnoty to względy słuszno ci
przemawiają za tym, aby obydwa podmioty były obciążone kosztami planu w równych
czę ciach.
4. Utrzymano
dotychczasową zasadę, że nie sporządza się planu ruchu zakładu górniczego
prowadzonego na podstawie koncesji starosty (art. 103 ust. 2). Funkcję planu ruchu przejmuje
w takiej sytuacji koncesja, okre lając szczegóły dotyczące prowadzenia ruchu takiego
zakładu.

12
5. Wyra nie przesądzono, że dokumentację mierniczo-geologiczną sporządza geolog górniczy,
a w odniesieniu do złóż wydobywanych metodą odkrywkową może ją sporządzać także ten,
kto posiada kwalifikacje zawodowe w zakresie dokumentowania takiego złoża. Od
konieczno ci posiadania takiej dokumentacji zwolnieni będą przedsiębiorcy prowadzący
działalno ć na podstawie koncesji starosty (art. 114 projektu). Rozwiązanie to powinno
przyczynić się do liberalizacji rynku usług w zakresie sporządzania dokumentacji mierniczo-
-geologicznych, a nadto powinno zredukować koszty ponoszone przez przedsiębiorców.
6. Znacząco zliberalizowano także wymagania dotyczące ratownictwa w odkrywkowych
zakładach górniczych. Przedsiębiorcy wydobywający kopaliny metodą odkrywkową nie
muszą posiadać zorganizowanego ratownictwa górniczego; wystarczy, by mieli oni
możliwo ć korzystania z usług ratowniczych wiadczonych przez inne podmioty (art. 120 ust.
15 projektu).
7. Wymagania
dotyczące funduszu likwidacji zakładu górniczego przeniesiono do rozdziału
po więconego wspomnianej likwidacji (art. 126 i nast. projektu). W porównaniu
z dotychczasowymi wymaganiami zmiany polegają na tym, że:
– przedsiębiorcy prowadzący działalno ć na podstawie koncesji starosty nie mają
obowiązku tworzenia funduszu,
–
rodki funduszu mogą być gromadzone także w bonach skarbowych bąd obligacjach
emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa,
– nie ma przeszkód w wykorzystywaniu rodków funduszu na pokrycie kosztów likwidacji
także oznaczonych czę ci zakładu górniczego, jak również zbędnych obiektów (urządzeń,
instalacji, wyrobisk) zakładu górniczego.
8. Rozwiązania te powinny doprowadzić do uelastycznienia zasad funkcjonowania funduszu
likwidacji zakładu górniczego oraz racjonalizacji sposobów wykorzystania jego rodków.
9. Projekt wyra nie wypowiada zasadę,
że dokumentacja mierniczo-geologiczna
zlikwidowanego zakładu górniczego podlega przekazaniu Prezesowi Wyższego Urzędu
Górniczego (art. 129). Taka dokumentacja zawiera wiele informacji o stanie rodowiska na
terenach pogórniczych, pozwala prognozować jego zmiany, a w konsekwencji podlega
udostępnianiu wedle zasad prawa ochrony rodowiska.

7. Opłaty
1. Odnotowania wymaga rezygnacja z okre lenia przez ustawę ramowych (dolnych i górnych)
stawek opłaty eksploatacyjnej oraz wydawania rozporządzenia Rady Ministrów okre lającego
stawki jednostkowe tej opłaty. W projektowanym stanie prawnym stawki te będą wynikać
bezpo rednio z ustawy, co upro ci mechanizmy ich ustalania oraz zwiększy pewno ć prawa.

13
Utrzymano mechanizmy waloryzacyjne oparte na dotychczasowych zasadach. Przyjęte
wysoko ci stawek ustalono poprzez powiększenie stawek obowiązujących w 2008 r. o wska nik
inflacji.
2. Projekt wydłuża do 6 miesięcy okres rozliczeniowy z tytułu opłaty eksploatacyjnej, co jest
rozwiązaniem systemowo zgodnym z prawem ochrony rodowiska, a jednocze nie zwalnia
z obowiązku jej wniesienia, jeżeli opłata za taki okres nie jest wyższa niż 300 zł (art. 135).
Rozwiązanie to powinno odciążyć przedsiębiorców (w szczególno ci prowadzących wydobycie
kopaliny na podstawie koncesji starosty) od obowiązku wnoszenia symbolicznych opłat
eksploatacyjnych, w tym nawet równych kosztom przelewu. Przewiduje się także
wprowadzenie zasady, że opłata wymierzana za działalno ć prowadzoną
z naruszeniem warunków okre lonych w koncesji lub zatwierdzonego projektu robót
geologicznych podlega tzw. opłacie dodatkowej, niezależnej od „zwykłych” opłat ustalanych na
podstawie prawa geologicznego i górniczego (art. 137). Z kolei działalno ć prowadzona bez
wymaganej koncesji bąd zatwierdzonego projektu podlega tzw. opłacie podwyższonej
(art. 138). Oba rodzaje opłat (dodatkowa, podwyższona) mają charakter sankcyjny. Zmiana
cyklu rozliczania opłaty eksploatacyjnej wprowadzona będzie dopiero po upływie sze ciu
miesięcy od dnia wej cia w życie ustawy (art. 215), co powinno odbiorcom wpływów z tego
tytułu złagodzić niedogodno ci związane z przesunięciem terminów zapłaty.
3. Nowo cią jest pomysł przeznaczenia na rzecz powiatu wpływów z tytułu opłaty podwyższonej
(a więc prowadzonej bez koncesji lub zatwierdzonego projektu) wymierzanej przez starostę.
Uzyskane w ten sposób rodki mają służyć wspomaganiu finansowania zadań starosty
okre lonych projektowaną ustawą (art. 139 projektu). Powinno to zracjonalizować działalno ć
starosty jako organu, który najczę ciej jest wła ciwy w sprawach zwalczania nielegalnego
górnictwa. Działania te wymagają kosztów, a wielu starostów nie dysponuje rodkami
pozwalającymi na ich pokrycie, co niekiedy przekłada się na małą skuteczno ć podejmowanych
działań.
4. Celowe jest także wprowadzenie odrębnego reżimu przedawnienia z tytułu opłat regulowanych
projektowaną ustawą (art. 141). Funkcjonujące w obowiązującym stanie prawnym odesłanie
do wymagań dotyczących zobowiązań podatkowych jest z tego punktu widzenia mało czytelne.

8. Odpowiedzialno ć za szkody
1. Podstawowa zmiana polega na większym niż w dotychczasowym stanie prawnym oparciu
się na rozwiązaniach kodeksu cywilnego. Oznacza to przede wszystkim, że o sposobie
naprawienia szkody spowodowanej ruchem zakładu górniczego co do zasady przesądza
wola poszkodowanego, co bezpo rednio wynika z art. 363 k.c. Odnotowania wymaga my l

14
polegająca na wydłużeniu terminu dochodzenia roszczeń z tytułu szkód spowodowanych
ruchem zakładu górniczego. Celowe jest okre lenie tego terminu na 5 lat „od dnia
ujawnienia się szkody” (art. 147 projektu). Obecne prawo geologiczne i górnicze nie okre la
terminu przedawnienia roszczeń, a w konsekwencji jest on regulowany kodeksem
cywilnym. Po niedawnych zmianach tego ostatniego termin ten wynosi 3 lata „od dnia,
w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej
naprawienia”, jednak nie pó niej niż 10 lat „od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie
wywołujące szkodę” (art. 4421 k.c.). Specyfika szkód powodowanych ruchem zakładu
górniczego polega natomiast na tym, że niekiedy ujawniają się one nawet po wielu latach od
zaistnienia ich przyczyny, jaką jest ruch zakładu górniczego. Może to oznaczać, że niektóre
roszczenia z tytułu omawianych szkód mogłyby się przedawnić, zanim w ogóle doszłoby do
ich ujawnienia. Projektowane rozwiązanie zmierza do ochrony interesów potencjalnych
poszkodowanych.
2. Projekt zakłada również wydłużenie terminu zawarcia ugody do 60 dni. Dotychczasowe
rozwiązanie (kiedy to termin ten wynosi 30 dni) jest fikcją, bowiem w wielu sytuacjach nie
ma możliwo ci, aby w tym terminie dokonać oceny zaistniałej szkody i okre lić koncepcję
sposobu jej naprawy.

9. Administracja i nadzór
Zmiany w tej czę ci mają charakter przede wszystkim porządkujący i nie prowadzą do istotnych
zmian dotychczasowego modelu. Celowe wydaje się wyodrębnienie wspólnych zasad dotyczących
zarówno administracji geologicznej, jak i nadzoru górniczego (art. 151 – 152 projektu). Jako organ
administracji geologicznej wła ciwy w I instancji projekt wskazuje marszałka województwa.
Pozostałe organy (minister wła ciwy do spraw rodowiska, starostowie) w I instancji są wła ciwi
tylko w sytuacjach wyra nie przewidzianych ustawą (art. 158).
Projekt jednoznacznie powierza Państwowemu Instytutowi Geologicznemu wykonywanie funkcji
państwowej służby geologicznej, przesądzając jednocze nie, że zadania te są zadaniami państwa
w zakresie geologii. Mają one charakter niewładczy (art. 159 – 160).

10. Przepisy karne
Projekt utrzymuje dotychczasowy model odpowiedzialno ci karnej oraz z tytułu wykroczeń
w zakresie geologii i górnictwa. Odpowiedzialno ć z tytułu przestępstwa regulowanego w art. 172
powiązano ze „znaczną szkodą w mieniu lub poważną szkodą w rodowisku”, co jest systemowo
zgodne z rozwiązaniami kodeksu karnego.


15