Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

słowa „wyłącznie” w tre ci art. 12 ust. 1 projektu), bąd mają charakter porządkujący (poprzez
przeniesienie regulacji dotyczącej opłat dotychczas zawartej w art. 83 pr.g.g. do działu II).
8. W projekcie zrezygnowano natomiast z dotychczas obowiązującego rozwiązania, w my l
którego użytkowanie górnicze wygasa w przypadku wyga nięcia albo cofnięcia koncesji, gdyż
stanowi ono – jak się wydaje – zbyt daleko idącą ingerencję w stosunki cywilnoprawne.
Niezależnie od tego powstaje również istotny problem tytułu prawnego do działania
w przestrzeni wcze niej objętej tym użytkowaniem przy wykonywaniu obowiązków
obciążających byłego przedsiębiorcę po wyga nięciu koncesji (por. art. 29 pr.g.g.), gdyż
dostęp do tej przestrzeni musi być z oczywistych powodów możliwy. Rozwiązanie to pozwala
też uniknąć dotychczasowych wątpliwo ci co do momentu wyga nięcia użytkowania
górniczego (obecnie ga nie ono wraz z utratą mocy koncesji, powstaje więc pytanie o byt tego
prawa w przypadku utraty mocy decyzji w sprawie wyga nięcia koncesji, do czego może doj ć
chociażby w drodze wyroku sądu administracyjnego).
9. Należy też opowiedzieć się za wyłączeniem niekoncesjonowanych robót geologicznych
z wymagań dotyczących użytkowania górniczego (art. 12 ust. 4 projektu). Z kolei
projektowane odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących dzierżawy
nieruchomo ci ułatwi Skarbowi Państwa kontrolę nad obrotem użytkowaniem górniczym;
dzierżawa jest bowiem prawem niezbywalnym, za poddzierżawa zależy od zgody
wydzierżawiającego. Projektowany model użytkowania górniczego nie koliduje
z rozwiązaniami zakładającymi sukcesję generalną w zakresie praw podmiotowych

(np. w przypadku zbycia przedsiębiorstwa, fuzji spółek kapitałowych itd.)
10. Konieczne jest także doprecyzowanie niektórych relacji pomiędzy przedsiębiorcą
a wła cicielem nieruchomo ci (dodatkowe uprawnienia górnicze – art. 18 – 20 projektu),
przede wszystkim w zakresie kopalin stanowiących podstawowe no niki energii. Projekt
zakłada, że przedsiębiorcy, który uzyskał koncesję na wydobywanie węglowodorów, węgla
kamiennego lub brunatnego (a zatem kopalin o strategicznym znaczeniu) będzie służyć prawo
wykupu niezbędnych w tym celu nieruchomo ci (art. 19), rzecz jasna w oparciu o kryteria
rynkowe.
11. Rozwiązania te korespondują z niektórymi projektowanymi zmianami innych ustaw,

np. poprzez wprowadzenie wyra nej zasady, że wywłaszczenie nieruchomo ci (polegające na
jej zajęciu) niezbędnej w celu realizacji inwestycji celu publicznego polegającej na
wydobywaniu węgla brunatnego może nastąpić na rzecz przedsiębiorcy, który uzyskał
wymaganą w tym celu koncesję (art. 187 projektu).



6
3. Koncesje
1. Projekt utrzymuje – z pewnymi jednak zmianami – dotychczasowy zakres obowiązku
uzyskania koncesji. Obejmuje on działalno ć w zakresie: poszukiwania lub rozpoznawania
złóż kopalin (ograniczając jednak koncesjonowanie w tym zakresie wyłącznie do złóż objętych
własno cią górniczą), wydobywania kopalin ze złóż oraz podziemnego bezzbiornikowego
magazynowania substancji i podziemnego składowania odpadów (art. 21 i nast.).
2. Uzasadnieniem takiego rozwiązania jest przede wszystkim dążno ć do pobudzenia
przedsiębiorczo ci w zakresie poszukiwania (rozpoznawania) złóż kopalin. Projekt zakłada, że
ten, kto poszukuje (rozpoznaje) złoża kopalin nieobjętych własno cią górniczą, będzie
zwolniony od spełnienia rygorystycznych wymagań koncesjonowania wynikających z prawa
geologicznego i górniczego oraz z ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalno ci
gospodarczej. Rozwiązanie takie zmniejszy obciążenia finansowe związane z poszukiwaniem
(rozpoznawaniem) kopalin niewymagającym koncesji. Powinno ono też umożliwić
wykonywanie czę ci prac geologicznych podmiotowi niebędącemu przedsiębiorcą
(np. wła cicielowi nieruchomo ci, który chce rozpoznać złoża kopalin stanowiących jego
własno ć chociażby po to, by oszacować warto ć nieruchomo ci), a nawet takiemu, który nie
mógłby uzyskać koncesji. Wystarczającym za instrumentem nadzoru państwa w tym zakresie
powinna być decyzja zatwierdzająca projekt robót geologicznych (por. art. 79 projektu).
3. Zdecydowanie
należy opowiedzieć się za znaczącą redukcją tych rozwiązań, które obecnie
uzależniają uzyskanie koncesji od współdziałania z wieloma organami administracji, co
powinno przyspieszyć i upro cić postępowanie koncesyjne, a w szczególno ci uwolnić je od
niedookre lonych i niekiedy całkowicie uznaniowych kryteriów, w szczególno ci w takim
zakresie, w jakim aktualnie obowiązujące prawo geologiczne i górnicze uzależnia koncesję od
przeważnie całkiem uznaniowego „uzgodnienia” z innymi organami. Proponowane
rozwiązanie umocni tym samym pozycję inwestora i przyspieszy postępowania koncesyjne.
4. Zmianie ulega model projektu zagospodarowania złoża. Co prawda (podobnie, jak to jest
obecnie) jest on załącznikiem do wniosku koncesyjnego, tyle że nie wymaga on opinii organu
nadzoru górniczego. Po uzyskaniu koncesji przedsiębiorca ma prawo dokonać zmiany
wspomnianego projektu. Musi ją przedstawić organowi koncesyjnemu, ten ostatni za ma
30 dni na ewentualny sprzeciw, gdyby zamierzona zmiana naruszyła zasady racjonalnej
gospodarki złożem lub wymagania ochrony rodowiska (art. 105 projektu).
5. Złożoną kwestią jest zagadnienie zabezpieczenia roszczeń (por. art. 17 pr.g.g.). Spektrum
możliwych rozwiązań w tym zakresie jest bardzo szerokie. Do pomy lenia jest bowiem
zarówno utrzymanie dotychczasowej regulacji, w ramach której o samym zastosowaniu
zabezpieczenia oraz o jego formie rozstrzyga organ koncesyjny, jak i zastosowanie rozwiązań

7
nakładających obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialno ci, w szczególno ci cywilnej (do
dyskusji pozostawałyby wtedy granice tego obowiązku), jak i wreszcie odstąpienie od tego
typu instrumentu (za czym przemawiałaby po czę ci dotychczasowa praktyka, w ramach której
ustanawianie zabezpieczenia roszczeń jest niezmiernie rzadkie). Projekt przewiduje
utrzymanie fakultatywno ci zabezpieczenia (por. art. 28 ust. 2 projektu). Wyjątek dotyczy
koncesji na podziemne składowanie odpadów; wówczas bowiem może ona zostać udzielona
wyłącznie pod warunkiem ustanowienia zabezpieczenia roszczeń, które mogą powstać
w wyniku wykonywania tej działalno ci. Projekt utrzymuje też dotychczasowe rozwiązania
dotyczące przesłanek, jakie należy brać pod uwagę, zarówno rozważając sięgnięcie do
zabezpieczenia (kiedy jest ono fakultatywne), jak i przesłanek wpływających na formę,
wielko ć i przedmiot zabezpieczenia. Wyliczenie zawarte w art. 28 ust. 3 projektu ma
charakter wyłącznie przykładowy. Proponowany tryb ustanowienia zabezpieczenia oznacza
jednocze nie, że o zakresie i sposobie zabezpieczenia inwestor jest informowany już na etapie
postępowania koncesyjnego, a nie (jak to ma miejsce obecnie) może o nim uzyskać wiadomo ć
dopiero z koncesji.
6. Projekt nie wprowadza zasadniczych zmian w zakresie dotyczącym przeniesienia koncesji, za
wyjątkiem wyra nego wskazania, że stronami postępowania są wtedy dotychczasowy
przedsiębiorca oraz ten, kto ubiega się o przeniesienie koncesji (art. 36 ust. 4), nadto za
doprecyzowania relacji pomiędzy wspomnianym „przeniesieniem” a następstwem prawnym
wynikającym z innych przepisów. Projekt przesądza natomiast, że przeniesienie koncesji
w trybie zamierzonej ustawy znajdzie zastosowanie tylko wówczas, jeżeli odrębne ustawy nie
przewidują następstwa prawnego w zakresie skutków wynikających z decyzji administracyjnej.
Ma to istotne znaczenie w szczególno ci w kontek cie regulacji zawartej chociażby
w art. 552 k.c., wedle którego czynno ć prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo
obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z tre ci
czynno ci prawnej albo z przepisów szczególnych. Innymi przykładami takiego następstwa
prawnego mogą być fuzja bąd podział spółek kapitałowych. Jednocze nie projekt nakłada
obowiązek przedłożenia organom wła ciwym do podjęcia rozstrzygnięć na podstawie prawa
geologicznego i górniczego, w terminie 30 dni, dokumentów potwierdzających następstwo
prawne, do jakiego doszło z mocy odrębnych przepisów.
7. Jedną z fundamentalnych kwestii jest problem ustalenia kręgu osób mających status strony
w postępowaniach toczonych na podstawie prawa geologicznego i górniczego. Problem ten
ma szczególne znaczenie w przypadku postępowania zmierzającego do udzielenia koncesji,
o czym wiadczą chociażby utrzymujące się od lat znaczące rozbieżno ci w orzecznictwie
sądów administracyjnych. Projekt przewiduje w tym zakresie regulację o charakterze

8
generalnym, z której wynika, że stronami postępowań dotyczących udzielenia koncesji, jak
i jej zmiany oraz cofnięcia są wła ciciele (oraz użytkownicy wieczy ci), tylko jednak
w przypadku, gdy chodzi o działalno ć wykonywaną w granicach nieruchomo ci gruntowych
(art. 41 ust. 1). W tym stanie rzeczy trzeba mieć wiadomo ć, że liczba podmiotów mających
status strony w jednym postępowaniu niekiedy może być znaczna. Kierując się potrzebą
usprawnienia postępowań koncesyjnych przewiduje się, że gdy liczba stron postępowania jest
większa niż 20, w postępowaniach dotyczących koncesji zastosowanie znalazłby art. 49 k.p.a.,
według którego strony mogą być zawiadamiane o decyzjach i innych czynno ciach organów
administracji publicznej przez obwieszczenie lub w inny zwyczajowo przyjęty
w danej miejscowo ci sposób publicznego ogłaszania, jeżeli przepis szczególny tak stanowi.
Jednym z miejsc takich obwieszczeń miałby być Biuletyn Informacji Publicznej. Projektowane
rozwiązania może znacząco usprawnić i przyspieszyć postępowanie koncesyjne,
w szczególno ci w warunkach rozproszonej własno ci gruntowej (art. 41 projektu).
8. Zwrócić trzeba wreszcie uwagę na rozwiązania zawarte w art. 42 projektu. W ust. 1 pkt 1
rozstrzyga kwestię, iż rozpoczęcie działalno ci okre lonej koncesją uważa się za zaistnienie
nieodwracalnych skutków prawnych, co wiąże się z regulacją zawartą w art. 156 § 2 k.p.a. Ten
ostatni przepis przewiduje, że nie stwierdza się nieważno ci decyzji administracyjnej (w tym
koncesji) m.in. w przypadku zaistnienia nieodwracalnych skutków prawnych.
W dotychczasowej doktrynie i orzecznictwie zakres pojęcia „nieodwracalne skutki prawne”
rozumiany jest niejednolicie. Projektowane rozwiązania zmierzają do znaczącego
wzmocnienia prawnej pozycji przedsiębiorcy, bowiem pomimo istnienia przesłanek utraty
mocy koncesja nadal pozostawałaby w obrocie prawnym, co jednak nie wykluczałoby
ewentualnych roszczeń odszkodowawczych przysługujących tym, którzy w wyniku wadliwej
decyzji doznali szkody. Może to wprawdzie oznaczać pozostawienie w obrocie prawnym
wadliwej decyzji (nawet podjętej z rażącym naruszeniem prawa), jednakże biorąc pod uwagę
kapitałochłonno ć działalno ci regulowanej prawem geologicznym i górniczym, tego rodzaju
ochrona przedsiębiorcy wydaje się konieczno cią. Projektowane rozwiązanie nie jest zresztą
nowo cią, w istocie stanowiąc powtórzenie art. 31 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r.
o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych
(Dz. U. Nr 80, poz. 721, ze zm.).
9. Przewiduje
się nadto wprowadzenie odrębnych wymagań dotyczących koncesjonowania
węglowodorów, co pozwoli na uniknięcie wątpliwo ci, czy prawo polskie odpowiada w tym
zakresie wymaganiom dyrektywy 94/22/WE z dnia 30 maja 1994 r. w sprawie warunków
udzielania i korzystania z zezwoleń na poszukiwanie, badanie i produkcję węglowodorów
(art. 43 – 48).

9

4. Kwalifikacje, uprawnienia i odpowiedzialno ć zawodowa
1. W
przeciwieństwie do dotychczasowego stanu prawnego zakłada się potrzebę zbiorczego
uregulowania kwalifikacji, jakie są wymagane do wykonywania niektórych rodzajów
czynno ci okre lanych projektowaną ustawą (kwalifikacje w zakresie geologii, ruchu zakładu
górniczego, ratownictwa). Problem wspomnianych kwalifikacji wymaga bezpo redniej
regulacji ustawowej, co (ze względu na złożono ć problemu) powoduje zwiększenie objęto ci
ustawy (dział IV). Projekt przesądza, że stwierdzenie kwalifikacji następuje w drodze
wiadectwa, natomiast odmowa dopuszczenia do egzaminu – w drodze decyzji
administracyjnej. Celowe jest nadto wprowadzenie rozwiązania dotyczącego przedawnienia
odpowiedzialno ci zawodowej osób legitymujących się wspomnianymi kwalifikacjami.
Dotychczasowy stan prawny nie przewiduje takiego przedawnienia, z czym trudno się
pogodzić.
2.
Stwierdzanie kwalifikacji w zakresie geologii w kategoriach XI i XII proponuje się powierzyć
wyłącznie marszałkom województw dolno ląskiego, małopolskiego, mazowieckiego
i pomorskiego, jako organom, które w dotychczasowym stanie prawnym wykonują te
czynno ci.
3. Zakresem
„uprawnień” objęte ma być wykonywanie czynno ci zawodowych rzeczoznawców
do spraw ruchu zakładu górniczego. Miałyby one być wykonywane bąd to przez osoby
fizyczne, bąd przez osoby prawne (w tej drugiej sytuacji w szczególno ci wtedy, gdy
konieczne będzie posiadanie dostępu do odpowiedniego zaplecza technicznego). Wspomniane
uprawnienia, biorąc w szczególno ci pod uwagę potrzebę uwzględnienia postępu
technicznego, mają być nadawane wyłącznie na czas oznaczony do 5 lat (art. 70 – 75 projektu).
4. Nowo cią ma być także obowiązek publikacji wykazów osób, które legitymują się
omawianymi kwalifikacjami (uprawnieniami), co miałoby następować w drodze obwieszczeń
zamieszczanych w Biuletynie Informacji Publicznej. W tym samym trybie byłyby
publikowane ograniczenia w zakresie wykonywania omawianych czynno ci, jako stanowiące
konsekwencję odpowiedzialno ci zawodowej tych osób. Powinno to usprawnić nadzór nad
wykonywaniem orzeczeń ograniczających wykonywanie czynno ci zawodowych, a nadto
ułatwić przedsiębiorcom pozyskiwanie potencjalnych pracowników.
5. Prace geologiczne
1.
Projekt przewiduje utrzymanie wykonywania robót geologicznych na podstawie projektu robót
geologicznych, jednocze nie ograniczając wymagania w zakresie stosowania przepisów
o ruchu zakładu górniczego (planu ruchu, ruch) tylko do czę ci robót geologicznych.

10