Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

b) belek odbojowych i podchwytów samoczynnych z określeniem wysokości spadku naczynia wyciągowego
na podchwyty,
c) elementów nadszybia i poszczególnych podszybi, z zaznaczeniem pomostów do wsiadania i wysiadania
oraz poziomów załadowczych i wyładowczych,
d) skrajnych położeń technologicznych naczyń wyciągowych,
e) dróg przejazdu naczyń wyciągowych w wieży i w rząpiu oraz urządzeń hamujących zabudowanych na
tych drogach;
5) rysunek rzutu poziomego maszyny wyciągowej i wieży szybowej, z zaznaczeniem ich usytuowania
względem szybu;
6) rysunek tarczy szybowej, ze szczegółowym naniesieniem wyposażenia, odstępów ruchowych i głównych
wymiarów zbrojenia szybowego;
7) rysunek tarczy szybowej dla każdego z przekrojów, w przypadku zmiennych przekrojów szybów;
8) rysunek mocowania dźwigarów do obmurza szybu i prowadników do dźwigarów, wraz z zestawieniem
wyników następujących obliczeń:
a) dopuszczalnych sił oddziaływania naczyń wyciągowych na zbrojenie szybu,
b) dopuszczalnego zużycia prowadników i dźwigarów;
9) uproszczoną dokumentację techniczną napędu maszyny wyciągowej i urządzenia sygnalizacji szybowej;
10) uproszczoną dokumentację techniczną urządzeń przyszybowych wraz z układami sterowania;
11) obliczenia krytycznych i dopuszczalnych przyspieszeń i opóźnień dla maszyny wyciągowej z kołem
pędnym;
12) schemat układu hamulcowego maszyny wyciągowej oraz schemat układu sterowania, zasilania i
zabezpieczeń hamulców;
13) obliczenia skuteczności działania hamulców, a przy maszynach z kołem pędnym — dodatkowo wynik
sprawdzenia hamulca ze względu na możliwość poślizgu liny;
14) zestawienie wyników obliczeń skuteczności działania urządzeń hamujących na drogach przejazdu w wieży i
rząpiu;
15) decyzje dopuszczające do stosowania elementy wyciągu szybowego;
16) zezwolenia na odstępstwa od wymagań przepisów;
17) szczegółowy schemat sposobów przewietrzania i odwadniania rząpia wraz z sygnalizacją stanów.
3. Dodatek do dokumentacji górniczego wyciągu szybowego, sporządzony w związku ze zmianami
wprowadzonymi w wyciągu szybowym, zawiera dokumenty wymienione w ust. 2, które dotyczą
wprowadzonych zmian.
4. Dokumentacje, o których mowa w ust. 2 i 3:
1) podpisuje kierownik jednostki organizacyjnej, która je sporządziła, lub osoba przez niego upoważniona;
2) zatwierdza kierownik ruchu zakładu górniczego.
§ 434.1. Zezwolenie, o którym mowa w § 431 pkt 2, wydaje się na podstawie dokumentacji wprowadzonych
zmian, sporządzonej w formie karty zmian i protokołu odbioru technicznego.
2. Karta zmian, sporządzona w związku ze zmianami wprowadzonymi w wyciągu szybowym, zawiera
dokumenty wymienione w § 433 ust. 2, które dotyczą wprowadzonych zmian.
3. Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, wraz z protokołem odbioru i kartą zmian dołącza się do
dokumentacji górniczego wyciągu szybowego.
§ 435.1. Wyciąg szybowy, wraz z urządzeniami towarzyszącymi, utrzymuje się w sposób określony w
dokumentacji technicznej.
2. Elementy wyciągu szybowego, urządzeń współpracujących oraz wyposażenia szybu mogą być
eksploatowane tylko pod warunkiem pełnej sprawności technicznej.

76
3. Naprawy nośnych elementów wyciągów szybowych wykonuje się po przeprowadzeniu badań przez
właściwego rzeczoznawcę.
§ 436.1. Pod względem wielkości lub funkcji wyciągi szybowe dzielą się na:
1) duże, o prędkości ruchu powyżej 4 m/s i ciężarze użytecznym przekraczającym 50 kN;
2) średnie, w których prędkość i ciężar użyteczny nie przekraczają odpowiednio 4 m/s i 50 kN;
3) małe, w których liczba osób w klatce nie przekracza 10, a prędkość i ciężar użyteczny nie przekracza
odpowiednio 2 m/s i 20 kN;
4) pomocnicze:
a) awaryjno-rewizyjne,
b) ratownicze,
c) małe wyciągi materiałowe.
2. Kierownik ruchu zakładu górniczego dokonuje podziału wyciągów szybowych na klasy intensywności
ruchu, zgodnie z następującymi kryteriami:
1) klasa I, w której liczba cykli na dobę przekracza 100;
2) klasa II, w której liczba cykli na dobę nie przekracza 100;
— i zapewnia warunki ich kontroli określone w załączniku nr 3 do rozporządzenia.
§ 437.1. Zużycie elementów wieży szybowej nie może przekroczyć stanu granicznego, przy którym
naprężenia w elementach nośnych przekroczą wartości dopuszczalne dla warunków obciążeń ruchowych i
awaryjnych określonych w dokumentacji technicznej.
2. Wychylenie pionowej osi wieży szybowej podczas jej eksploatacji, zmierzone na odcinku od osi górnego
koła linowego lub osi koła albo bębna pędnego maszyny wyciągowej na wieży szybowej do belek
podtrzonowych wieży szybowej, nie może być większe niż 1/500 tego odcinka.
3. W terminach ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego, w zależności od warunków
lokalnych, w szczególności intensywności ujawniania się wpływów prowadzonej eksploatacji górniczej, lecz nie
rzadziej niż co 5 lat, mierniczy górniczy przeprowadza pomiary kontrolne wychylenia wieży szybowej.
4. W przypadku stwierdzenia pomiarami wychylenia wieży szybowej, przekraczającego wartość o której
mowa w ust. 2 warunki jej eksploatacji oraz kontroli ustala kierownik ruchu zakładu górniczego na podstawie
opinii rzeczoznawcy.
§ 438. Elementy konstrukcji stalowych wyposażenia szybu wymienia się, jeżeli:
1) ich zużycie przekroczy 50% pierwotnego wymiaru nominalnego, jeżeli wartość dopuszczalnego zużycia nie
została określona inaczej;
2) nastąpi trwałe odkształcenie w stopniu uniemożliwiającym dalsze użytkowanie.
§ 439. Ciągi komunikacyjne dla pieszych utrzymuje się w stanie zapewniającym bezpieczne i swobodne
przejście.
§ 440.1. Zbrojenie szybu utrzymuje się w taki sposób, aby odstępy ruchowe nie były mniejsze niż:
1) przy prowadzeniu naczyń wyciągowych po prowadnikach sztywnych:
a) 100 mm — między naczyniami na odcinku ich mijania się w szybie,
b) 80 mm — między naczyniem a obudową szybu lub konstrukcjami zabudowanymi w szybie,
c) 30 mm — między naczyniem a dźwigarami szybowymi, do których mocowany jest prowadnik lub
elementy mocowania prowadnika do dźwigarów;
2) przy prowadzeniu naczyń wyciągowych po prowadnikach linowych:
a) 300 mm — między naczyniami na odcinku ich mijania się w szybie bez lin odbojowych lub 200 mm w
szybie z linami odbojowymi między naczyniami,
b) 240 mm — między naczyniem a obudową szybów oraz między naczyniem a konstrukcjami
zabudowanymi w szybie bez lin odbojowych lub 150 mm z linami odbojowymi.

77
2. W szybach, w których prędkość przepływu powietrza, określona w obszarze tarczy szybowej bez naczyń
wyciągowych, jest większa niż 8 m/s, odstępy ruchowe określone w ust. 1 pkt 2 powiększa się o 50%.
§ 441.1. Przy prowadzeniu naczyń, po prowadnikach stalowych, styki dwóch sąsiednich prowadników nie
mogą mieć:
1) przesunięć w płaszczyznach czołowych i bocznych większych niż 2 mm;
2) szczelin między prowadnikami większych niż 5 mm.
2. W przypadku prowadników drewnianych tolerancje określone w ust. 1 pkt 1 powinny wynosić 4 mm, a
określone w ust. 1 pkt 2 powinny wynosić 8 mm.
§ 442.1. Liny prowadnicze i odbojowe użytkuje się w stanie stałego naprężenia siłami określonymi w
dokumentacji technicznej.
2. Tuleje stabilizujące liny prowadnicze i odbojowe powinny zapewniać swobodne przemieszczanie się liny
w kierunku pionowym.
§ 443.1. Dla każdego szybu kierownik działu energomechanicznego opracowuje instrukcję bezpiecznej
ewakuacji ludzi z szybu; instrukcję zatwierdza kierownik ruchu zakładu górniczego.
2. Instrukcja, o której mowa w ust. 1, w szczególności określa sposoby prowadzenia ewakuacji, w zależności
od przyczyn i miejsca uwięzienia ludzi w szybie, sprzęt i urządzenia służące do ewakuacji wraz ze wskazaniem
miejsca ich przechowywania. Osoby uwięzione w naczyniach wyciągowych muszą być ewakuowane na
powierzchnię lub do poziomów mających połączenie z powierzchnią przed upływem 10 godzin.
§ 444.1. Wycieki wody w szybie ujmuje się i odprowadza do rząpia lub innego zbiornika.
2. Rząpie odwadnia się i utrzymuje bez zanieczyszczeń dla wyciągów szybowych:
1) bez liny wyciągowej wyrównawczej, co najmniej na odcinku wolnej drogi przejazdu, łącznie z dźwigarem
podporowym prowadników zgrubionych;
2) z liną wyciągową wyrównawczą, tak aby odległość od łuku nawrotu tej liny w jej najniższym położeniu do
najwyższego poziomu wody lub zanieczyszczenia wynosiła co najmniej 2 m;
3) z linowym prowadzeniem naczyń, tak aby odległość od konstrukcji zamocowania prowadników linowych
lub lin odbojowych od dolnej krawędzi ich obciążników do najwyższego poziomu wody lub
zanieczyszczenia wynosiła co najmniej 2 m.
3. Poziom wody w rząpiu sygnalizuje się do stanowiska maszynisty wyciągowego lub stanowiska sygnalisty
na najniższym poziomie.
4. Jeżeli rząpie nie jest odwadniane grawitacyjnie, pompy w nim zabudowane utrzymuje się w stanie
sprawności, tak aby zachowane było 100% rezerwy wydajności w stosunku do nominalnego dopływu wody.
§ 445.1. Odległość łuku nawrotu lin wyciągowych wyrównawczych od belki stacji zwrotnej nie może
przekraczać 2,5 m w warunkach postoju nieobciążonych naczyń wyciągowych.
2. Każda nieprawidłowość pracy lin wyciągowych wyrównawczych w nawrocie, zasygnalizowana do
stanowiska maszynisty wyciągowego, wymaga przeprowadzenia kontroli stacji nawrotu lin.
§ 446. Na drodze jazdy naczynia wyciągowego oraz w wolnych drogach przejazdu nie mogą znajdować się
żadne urządzenia lub konstrukcje stanowiące przeszkodę.
§ 447.1. Pomieszczenia maszyn wyciągowych na wieży szybowej wyposaża się i utrzymuje w sposób
umożliwiający ewakuację ludzi z tych pomieszczeń w razie powstania zagrożenia pożarowego.
2. Na wieży szybowej nie mogą znajdować się elementy konstrukcyjne lub inne urządzenia, których
odległość od lin wyciągowych byłaby mniejsza niż 100 mm.
3. Przepis ust. 2 nie dotyczy odległości lin wyciągowych od przyrządów pomiarowo-kontrolnych.
§ 448. Zanieczyszczenie powierzchni roboczych urządzeń hamujących środkami mogącymi spowodować
zmianę skuteczności hamowania jest niedopuszczalne.
§ 449. Po każdym przejechaniu technologicznych poziomów krańcowych naczyniami wyciągowymi
wstrzymuje się ruch wyciągu szybowego do czasu zbadania skutków i ustalenia przyczyn tego zdarzenia oraz
doprowadzenia urządzeń hamujących do stanu zapewniającego ich skuteczne działanie.

78
§ 450.1. Zamknięcia przeciwpożarowe zrębu szybu wdechowego powinny umożliwiać zamknięcie wlotu do
szybu w czasie nie dłuższym niż 15 min.
2. Wszystkie połączenia szybu z powierzchnią, w tym kanały rurowe lub kablowe i otwory przepustowe,
zabezpiecza się przed wdarciem wody.
§ 451. Temperatura powietrza przepływającego przez szyb nie może być niższa niż +1°C.
§ 452. Podczas eksploatacji naczyń wyciągowych:
1) minimalny luz z każdej strony między roboczymi płaszczyznami prowadnicy ślizgowej a sztywnym
prowadnikiem, odniesiony do symetrycznego położenia naczyń wyciągowych, nie może być mniejszy niż 5
mm;
2) maksymalny luz z każdej strony między roboczymi płaszczyznami prowadnicy ślizgowej a sztywnym
prowadnikiem, odniesiony do symetrycznego położenia naczyń wyciągowych, nie może być większy niż 25
mm; maksymalny luz między roboczą płaszczyzną prowadnicy ślizgowej a czołową płaszczyzną
prowadnika powinien zapewnić pokrycie prowadnika boczną roboczą płaszczyzną prowadnicy na co
najmniej 40 mm szerokości bocznej płaszczyzny prowadnika.
§ 453. Zawieszenia naczyń wyciągowych i lin wyciągowych utrzymuje się w takim stanie, aby nie
nastąpiło:
1) rozłączenie z linami wyciągowymi, nawet w przypadku obciążenia zawieszeń obliczeniowymi siłami
zrywającymi te liny;
2) zatarcie elementów przegubowych, sworzniowych lub nadmierny wzrost oporu w łożyskach.
§ 454.1. Liny wyciągowe nośne w wyciągach szybowych wielolinowych powinny przenosić obciążenia
wynikające z podziału całkowitego obciążenia. Powinien być utrzymywany możliwie równomierny rozkład
obciążeń lin wyciągowych nośnych.
2. Każda lina wyciągowa powinna być zgodna z dokumentacją górniczego wyciągu szybowego i posiadać
świadectwo, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r.
o systemie oceny zgodności.
3. Z każdej nowej liny wyciągowej, przed jej założeniem, odcina się 3-metrowy odcinek, z którego połowę
przeznacza się do badań, a pozostałą część z tabliczką zawierającą dane techniczne przechowuje w
pomieszczeniu maszyny wyciągowej jako odcinek porównawczy.
4. Badania, o których mowa w ust. 3, polegają na przeprowadzeniu prób wytrzymałościowych na
rozciąganie, zginanie lub skręcanie poszczególnych drutów.
5. Wyniki badań, o których mowa w ust. 4, dokumentuje się.
6. Badań, o których mowa w ust. 4, można nie przeprowadzać, jeżeli okres magazynowania liny wyciągowej
nie był dłuższy niż 2 lata.
7. Badania, o których mowa w ust. 4, przeprowadza się zgodnie z Polskimi Normami, pod nadzorem osoby
dozoru ruchu energomechanicznego.
8. Długość liny wyciągowej wyrównawczej powinna być taka, aby wielkość jej zwisu pod naczyniem
wyciągowym w jego najniższym technologicznym położeniu była równa co najmniej wolnej drodze przejazdu w
wieży szybowej, z uwzględnieniem zwisu poniżej stacji nawrotu.
§ 455.1. Po założeniu nowej liny wyciągowej nośnej wykonuje się co najmniej 30 jazd próbnych przy
stopniowo wzrastającym obciążeniu i prędkości w czasie nie krótszym niż 3 godziny. Po założeniu nowej liny
wyciągowej wyrównawczej, liny prowadniczej lub odbojowej wykonuje się co najmniej 10 jazd próbnych, przy
stopniowo wzrastającej prędkości w czasie nie krótszym niż 1 godzina.
2. Próbne jazdy przeprowadza się pod nadzorem osoby wyższego dozoru ruchu energomechanicznego.
3. Po przeprowadzeniu jazd próbnych i wykonaniu kontroli założonej liny oraz elementów z nią
współpracujących nadzorująca osoba wyższego dozoru ruchu, o której mowa w ust. 2, zezwala na ruch wyciągu
szybowego i potwierdza wpisem w książce okresowych kontroli wyciągu szybowego.
§ 456.1. Liny wyciągowe, w okresie ich eksploatacji, konserwuje się zgodnie z wymaganiami określonymi
w dokumentacji techniczno-ruchowej.
2. Eksploatacji liny wyciągowej nośnej nie można kontynuować, jeżeli:

79
1) jej osłabienie na skutek starcia, korozji, pęknięć, rozluźnień, uszkodzeń drutów, określone na podstawie
badań wszystkimi dostępnymi metodami, spowoduje obniżenie współczynnika bezpieczeństwa o ponad 20%
w porównaniu z wartością tego współczynnika, wyznaczoną dla nowej liny zgodnie z załącznikiem nr 3 do
rozporządzenia;
2) wystąpiła liczba pęknięć drutów zewnętrznych większa od dopuszczalnej liczby pęknięć dla konstrukcji
ekspoloatowanej liny w warunkach jej pracy, liczona na odcinku liny o długości równej jej 40 średnicom dla
oceny ogólnego osłabienia lub długości równej jej 8 średnicom, dla oceny osłabienia miejscowego, i wyniki
badania liny przez rzeczoznawcę są negatywne;
3) wystąpił gwałtowny przyrost pęknięć drutów;
4) wystąpiło miejscowe wydłużenie, skrócenie lub nienormalne odkształcenie liny;
5) wystąpiło awaryjne obciążenie i wyniki badania liny przez rzeczoznawcę są negatywne;
6) w urządzeniach bębnowych nie jest spełniony warunek określony w § 461 ust. 3.
3. Eksploatacja liny wyciągowej wyrównawczej nie może być kontynuowana, jeżeli jej osłabienie, o którym
mowa w ust. 2, spowoduje obniżenie współczynnika bezpieczeństwa o więcej niż 30% jego wartości określonej
dla nowej liny.
4. Eksploatacji liny prowadniczej i odbojowej nie można kontynuować, jeżeli:
1) jej osłabienie określone w ust. 2 pkt 1 spowoduje obniżenie współczynnika bezpieczeństwa o 20% wartości
określonej dla nowej liny;
2) zużycie drutów zewnętrznych przekroczy 25% ich pierwotnego wymiaru;
3) nastąpi pęknięcie i wyplecenie się drutu zewnętrznego liny.
§ 457. Urządzenia zabezpieczające i kontrolujące ruch maszyny wyciągowej powinny być sprawne i nie
mogą być wyłączane lub blokowane.
§ 458.1. Jeżeli układ regulacji prędkości lub kontroli prędkości nie działa, prędkość ruchu wyciągu
szybowego powinna zostać ograniczona do wartości nie większej niż 2 m/s.
2. Zmiana prędkości ruchu maszyny wyciągowej, z wyłączeniem zmiany prędkości spowodowanej
działaniem hamulca bezpieczeństwa, może odbywać się z przyspieszeniem i opóźnieniem nie większym niż 1,2
m/s2.
3. W maszynach wyciągowych z ciernym sprzężeniem liny nośnej zmiana prędkości ruchu maszyny
wyciągowej, z wyłączeniem zmiany prędkości spowodowanej działaniem hamulca bezpieczeństwa, może
odbywać się z przyspieszeniem i opóźnieniem nie większym niż 85% bezwzględnej wartości opóźnienia
krytycznego, wyznaczonego z warunków sprzężenia ciernego, z zachowaniem warunków określonych w ust. 2.
§ 459.1. Przejechanie skrajnych położeń naczyń wyciągowych powinno spowodować zahamowanie
maszyny wyciągowej hamulcem bezpieczeństwa.
2. Przycisku służącego do chwilowego bocznikowania zabezpieczenia krańcowego w wieży szybowej
można używać wyłącznie dla umożliwienia powrotu naczyń do skrajnego położenia technologicznego.
3. Przycisk, o którym mowa w ust. 2, zabezpiecza się, a każdorazowe jego użycie odnotowuje w książce
ewidencji pracy maszyny wyciągowej.
§ 460.1. Ruch maszyny wyciągowej nie może być prowadzony, jeżeli hamulce nie zapewniają wymaganej
skuteczności działania.
2. Każde ze źródeł sił hamowania maszyny wyciągowej powinno, podczas postoju, zapewniać moment
hamujący ze współczynnikiem bezpieczeństwa:
1) 3-krotnym w stosunku do maksymalnej nadwagi statycznej występującej przy jeździe ludzi;
2) 2,5-krotnym w stosunku do maksymalnej nadwagi statycznej występującej w warunkach ciągnienia urobku i
transportu materiałów;
3) 2-krotnym w stosunku do maksymalnego obciążenia statycznego w wyciągach szybowych jednokońcowych.
3. Każde ze źródeł sił hamowania maszyny wyciągowej wyciągu szybowego z przeciwciężarem powinno
podczas postoju zapewniać moment hamujący ze współczynnikiem bezpieczeństwa 3-krotnym w stosunku do

80