Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

Dział VI
Maszyny, urządzenia i instalacje
Rozdział 1
Postanowienia ogólne
§ 406. Maszyny, urządzenia i instalacje eksploatuje się, konserwuje i naprawia w sposób określony w
dokumentacji techniczno-ruchowej.
§ 407. W zakładach górniczych, w których występuje zagrożenie wybuchem urządzenia budowy
przeciwwybuchowej eksploatuje się w sposób określony w załączniku nr 4 do rozporządzenia.
§ 408.1. Pracownicy obsługujący maszyny, urządzenia i instalacje powinni posiadać upoważnienia do ich
obsługi.
2. Upoważnienie, o którym mowa w ust. 1, wydaje kierownik ruchu zakładu górniczego na podstawie
udokumentowanych uprawnień i kwalifikacji; upoważnienie pracownicy powinni posiadać przy sobie.
§ 409.1. Oddanie do ruchu maszyn, urządzeń i instalacji po zabudowie wymaga zezwolenia kierownika
ruchu zakładu górniczego lub osoby przez niego upoważnionej, z zastrzeżeniem § 31 ust. 1.
2. Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, wydaje się na podstawie dokumentacji techniczno-ruchowej oraz
odbioru technicznego przeprowadzonego na zasadach ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego,
potwierdzonego protokołem.
3. Zmiany w zabudowie oddanych do ruchu urządzeń i instalacji, o których mowa w ust. 1 wymagają
ponownego uzyskania zezwolenia na oddanie do ruchu kierownika ruchu zakładu górniczego lub osoby przez
niego upoważnionej.
§ 410. Dozór oddziału ruchu zakładu górniczego, użytkujący maszyny, urządzenia i instalacje, jest
odpowiedzialny za prawidłowe ich użytkowanie, za obsługę zaś — osoby je obsługujące.
§ 411.1. Osoby nieupoważnione nie mogą wykonywać samodzielnie żadnych czynności przy maszynach,
urządzeniach i instalacjach.
2. Niedozwolona jest naprawa maszyn, urządzeń i instalacji podczas ich ruchu oraz bezpośrednie
smarowanie i czyszczenie części ruchomych.
3. Prace, o których mowa w ust. 2, można wykonywać wyłącznie po zatrzymaniu maszyny lub urządzenia,
ich zabezpieczeniu przed samoczynnym przemieszczeniem oraz po wyłączeniu dopływu energii.
§ 412.1. Pomieszczenia ruchu zakładu górniczego, w których zainstalowane są maszyny, urządzenia oraz
instalacje energetyczne, ze względu na możliwość dostępu do nich osób postronnych, klasyfikuje się jako:
1) zamknięte;
2) otwarte;
3) ogólnie dostępne.
2. Kierownik działu energomechanicznego dokonuje klasyfikacji pomieszczeń, o których mowa w ust. 1,
oraz ustala sposoby zabezpieczenia wejść, a także sporządza wykaz osób upoważnionych do przebywania w
pomieszczeniach zamkniętych.
§ 413.1. Maszyny, urządzenia i instalacje pracujące w ruchu ciągłym powinny być bezpośrednio
przekazywane i przejmowane przez pracowników obsługi na stanowisku ich pracy.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy maszyn i urządzeń zautomatyzowanych, pracujących bez obsługi.
§ 414.1. Pracownicy obsługujący maszyny, urządzenia i instalacje powinni:
1) zapoznać się ze stanem technicznym maszyny lub urządzenia przed przejęciem obsługi;
2) zawiadomić osoby dozoru ruchu o wszystkich brakach i usterkach;
3) zabezpieczyć maszyny i urządzenia przed przypadkowym przemieszczeniem lub samoczynnym
uruchomieniem;
4) ostrzec osoby znajdujące się w zasięgu pracy maszyn i urządzeń bezpośrednio przed uruchomieniem;
5) zabezpieczyć stan wyłączenia maszyny po skończonej pracy.

71
2. Przy zdalnym sterowaniu urządzeń i maszyn osoby, o których mowa w ust. 1:
1) ostrzegają obsługę wyraźnym sygnałem akustycznym lub świetlnym albo obydwoma jednocześnie, zgodnie
z Polską Normą, o zamiarze ich uruchomienia;
2) upewniają się, że w strefie, w której może zaistnieć niebezpieczeństwo związane z załączeniem lub
wyłączeniem urządzenia, nie przebywają ludzie.
3. Osoba, która znalazła się w strefie zagrożonej, powinna mieć możliwość w każdym momencie, z miejsca,
w którym się znajduje, wstrzymać rozruch lub zatrzymać i zablokować urządzenie, natomiast informację o
łącznym zatrzymaniu lub zablokowaniu urządzenia powinno się zwrotnie przekazać do osoby sterującej.
§ 415.1. W zakładach górniczych prowadzi się ewidencję urządzeń pomiarowych oraz dokumentuje ich
legalizację, uwierzytelnienie lub okresowe sprawdzanie, w sposób określony w odrębnych przepisach.
2. Kierownik działu energomechanicznego ustala okresy sprawdzania urządzeń pomiarowych
niepodlegających legalizacji lub uwierzytelnieniu z uwzględnieniem warunków ich użytkowania.
§ 416.1. Dla urządzeń ciśnieniowych, dźwignicowych i transportowych specjalnych w wyrobiskach
prowadzi się ewidencję; urządzenia te powinny być badane przez rzeczoznawców.
2. Zakres i częstotliwość badań urządzeń, o których mowa w ust. 1, określa załącznik nr 3.
§ 417. W wyrobiskach obok maszyn i urządzeń wykonuje się i utrzymuje przejścia o wymiarach
określonych w projekcie technicznym, jednak nie mniejszych niż o szerokości 0,7 m i wysokości 1,8 m, o ile
przepisy rozporządzenia nie stanowią inaczej.
Rozdział 2
Obudowy zmechanizowane i maszyny urabiające
§ 418.1. Obudowa zmechanizowana przeznaczona do pracy w ścianach prowadzonych w rejonach
występowania wstrząsów górotworu jest przystosowana, poprzez upodatnienie, do przejmowania obciążeń
dynamicznych.
2. Szerokość przejścia wzdłuż ściany w obudowach zmechanizowanych powinna być nie mniejsza niż 0,6
m.
3. Obudowę zmechanizowaną, przeznaczoną do pracy w wyrobiskach ścianowych o wysokości powyżej 2,4
m, wyposaża się w urządzenia chroniące pracowników przed uderzeniami brył węgla spadających z czoła
ściany.
4. Obudowę zmechanizowaną, przeznaczoną do pracy w ścianach o nachyleniu podłużnym powyżej 18° i
wysokości powyżej 1,7 m, wyposaża się w hydraulicznie sterowane osłony oddzielające pole maszynowe od
przejścia przeznaczonego dla ludzi.
5. Przedział obudowy zmechanizowanej, przeznaczony do przejścia pracowników w ścianach o nachyleniu
podłużnym powyżej 25°, wyposaża się w przegrody, stopnie i uchwyty. Odstępy między przegrodami nie
powinny być większe niż 10 m.
6. W ścianie stosuje się obudowy zmechanizowane tego samego typu.
7. Dopuszcza się stosowanie różnych typów obudów zmechanizowanych w jednej ścianie, pod warunkiem
uzyskania pozytywnej opinii rzeczoznawcy, uwzględniającej zarówno parametry techniczne obudów, jak i
warunki górniczo-geologiczne danego pola ścianowego.
8. Wymagania w zakresie bezpieczeństwa użytkowania oraz oceny stanu technicznego sekcji obudowy
zmechanizowanej określa załącznik nr 3 do rozporządzenia
§ 419.1. W ścianach o nachyleniu podłużnym powyżej 15° kombajny zabezpiecza się przed zsuwaniem się,
przez zastosowanie dwóch niezależnych układów hamulcowych, z których każdy powinien być w stanie
samodzielnie zatrzymać maszynę.
2.. W wyrobiskach ścianowych przy nachyleniu powyżej 18° oraz w ścianach prowadzonych w pokładach
zaliczonych do II stopnia zagrożenia tąpaniami kombajny powinny być, po załączeniu zasilania, sterowane
zdalnie bezprzewodowo.
3. Niedopuszczalne jest przemieszczanie kombajnu ścianowego przy użyciu łańcucha.

72
4. Kombajn powinien być eksploatowany w ścianach, których nachylenie poprzeczne gwarantuje
zachowanie stateczności kombajnu prowadzonego po przenośniku zgrzebłowym w każdych warunkach
użytkowania.
§ 420.1. Kombajn wyposaża się w urządzenia zapewniające ograniczenie zapylenia powietrza oraz
urządzenia gaśnicze, jeżeli w układzie hydraulicznym nie zastosowano oleju spełniającego warunki
trudnopalności.
2. Kombajny przeznaczone do pracy w ścianach o wysokości powyżej 2 m wyposaża się w nastawne osłony
ochraniające stanowisko kombajnisty przed bryłami spadającymi z czoła ściany.
3. Kombajny przeznaczone do pracy w ścianach wyposaża się w łącznik awaryjny, dostępny z każdego
miejsca wzdłuż kombajnu od strony obsługi; łącznik po zadziałaniu powinien powodować wyłączenie kombajnu
oraz współpracujących z nimi urządzeń, pozostając w pozycji wyłączonej; odblokowanie łącznika awaryjnego
powinno następować po wykonaniu dodatkowych czynności.
4. Załączenie zasilania nie może spowodować posuwu kombajnu.
5. Układ hydrauliczny zmiany położenia organu urabiającego powinien mieć urządzenie zabezpieczające
organ przed opadaniem w przypadku zaniku zasilania.
§ 421. Przy pracy kombajnu chodnikowego nachylenia podłużne i poprzeczne wyrobiska nie mogą
przekraczać wartości, przy których może nastąpić zsunięcie kombajnu.
§ 422.1. Strugi wyposaża się w urządzenia:
1) pozwalające na zatrzymanie i zablokowanie napędów struga i przenośnika z miejsc odległych od siebie, nie
więcej niż 10 m wzdłuż ściany;
2) zapobiegające wjechaniu głowicy strugowej na napęd.
2. Wymagania określone w ust. 1 nie mają zastosowania do strugów, których głowice poruszają się ruchem
innym niż posuwisto-zwrotny.
3. Nowo instalowane strugi wyposaża się w urządzenia zraszające zabudowane wzdłuż trasy przenośnika.
Rozdział 3
Urządzenia głównego odwadniania
§ 423.1. Urządzenia, wraz z układami głównego odwadniania, powinny umożliwiać odprowadzenie
najwyższego dobowego dopływu wody w czasie nie dłuższym niż 20 godzin.
2. Komory pomp i rozdzielni zasilających urządzenia głównego odwadniania lokalizuje się w pobliżu
szybów.
3. W rejonie komory pomp głównego odwadniania powinien znajdować się system zbiorników wodnych
(chodników), składający się co najmniej z dwóch niezależnych zbiorników.
4. W rejonie komory pomp na tych poziomach, z których można sprowadzić wodę odpowiednio
przygotowaną drogą na niższy poziom, na którym znajdują się urządzenia odwadniające i dostatecznej
pojemności zbiorniki wodne, zapewniające również zmagazynowanie wody sprowadzanej z wyższych
poziomów, można nie instalować zbiorników wodnych.
5. Pojemność czynnych zbiorników wodnych powinna wystarczyć co najmniej na 12-godzinny dopływ do
wyrobisk wody pochodzącej z dopływu naturalnego i podsadzki.
6. W razie gdy układy głównego odwadniania umożliwiają odprowadzenie najwyższego dobowego dopływu
wody w czasie krótszym niż 20 godzin, pojemność zbiorników wodnych określona w ust. 5 może być
odpowiednio zmniejszona za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego. O zmniejszeniu pojemności
zbiorników wodnych zawiadamia się właściwy organ nadzoru górniczego.
7. Zbiorniki wodne utrzymuje się w stanie zapewniającym funkcjonalność odwadniania.
§ 424.1. Komory pomp głównego odwadniania na poziomach o dopływie wody ponad 1 m3/min wyposaża
się co najmniej w 3 pompy.
2. Jeżeli komora pomp jest wyposażona w zespoły pomp, liczba pomp w tych zespołach wynosi co najmniej:
1) 5 pomp — przy 2 pompach pracujących w zespole;
2) 7 pomp — przy 3 pompach pracujących w zespole.

73
3. W komorze pomp głównego odwadniania powinny stale znajdować się w pełnej gotowości ruchowej
następujące liczby pomp:
1) 2 pompy, w komorach wyposażonych w 3 pompy;
2) dwa zespoły pomp, w komorach wyposażonych w zespoły pomp, o których mowa w ust. 2.
§ 425.1. W komorach pomp oraz rozdzielni zasilających pompy głównego odwadniania zapewnia się:
1) bezpośrednią łączność telefoniczną z dyspozytorem ruchu, w sposób uniemożliwiający nastąpienie przerwy
w łączności w razie zatapiania poziomu, na którym zlokalizowana jest komora głównego odwadniania;
2) sygnalizację alarmową zagrożenia wodnego — lokalną i zdalną do miejsca ze stałą obsługą, działającą w
razie przekroczenia najwyższego dopuszczalnego poziomu wody w rząpiu komory pomp lub w zbiorniku
wodnym.
2. Komory, o których mowa w ust. 1, zabezpiecza się przed możliwością wdarcia się wody powodującej
unieruchomienie rozdzielni i pompowni.
§ 426.1. Urządzenia głównego odwadniania powinny mieć co najmniej dwa rurociągi tłoczne o łącznej
przepustowości nie mniejszej niż łączna wydajność znamionowa wymaganej liczby zainstalowanych pomp, przy
prędkości przepływu nie większej niż 3 m/s.
2. Każda pompa powinna mieć możliwość niezależnego tłoczenia co najmniej do dwóch rurociągów
tłocznych.
§ 427. Nie można eksploatować zaworów bezpieczeństwa, zaworów zwrotnych, rurociągów tłocznych i
zasuw, jeżeli ich zużycie przekracza wartości dopuszczalne.
§ 428.1. Urządzenia głównego odwadniania mogą stanowić pompy głębinowe zainstalowane w szybach dla
podmiotów prowadzących roboty podziemne w zakładach górniczych z zastosowaniem techniki górniczej oraz
w likwidowanych zakładach górniczych.
2. W warunkach, o których mowa w ust. 1, zapewnia się:
1) zabudowę w szybie pomp głębinowych wraz z rurociągami na 1 miesiąc przed osiągnięciem docelowego
poziomu zwierciadła wody;
2) odprowadzenie najwyższego dobowego dopływu wody w czasie nie dłuższym niż 20 godzin;
3) zbiornik (chodniki, zroby) wody o pojemności umożliwiającej zmagazynowanie dopływu wody w czasie
przewidywanej najdłuższej awarii urządzeń odwadniających lub ich wymiany, aby poziom zwierciadła
wody w szybie nie przekroczył poziomu dopuszczalnego;
4) możliwość przewietrzania, dokonywania pomiarów składu powietrza oraz ilości odpompowywanej wody;
5) możliwość dokonywania kontroli poziomu zwierciadła wody dwoma niezależnymi czujnikami o różnych
konstrukcjach;
6) niezbędną rezerwę pomp, rurociągów tłocznych oraz urządzenia do ich wymiany, przeglądów i kontroli.
3. Odwadnianie zlikwidowanych zakładów górniczych oraz zakładów prowadzących roboty podziemne z
zastosowaniem techniki górniczej przy użyciu pomp głębinowych prowadzi się na podstawie projektu
technicznego uwzględniającego warunki hydrogeologiczne występujące w całym rejonie objętym wpływami
odwodnienia na sąsiednie kopalnie czynne i zlikwidowane oraz na powierzchnię terenu.
Rozdział 4
Transport pionowy i w wyrobiskach o nachyleniu powyżej 45°
§ 429.1. Przepisy niniejszego rozdziału określają warunki prowadzenia ruchu górniczych wyciągów
szybowych, zwanych dalej „wyciągami szybowymi”, przeznaczonych do:
1) jazdy ludzi;
2) ciągnienia urobku;
3) transportu materiałów i urządzeń;
4) transportu pomocniczego.
2. Przepisy ust. 1 dotyczą:

74
1) czynnych wyciągów szybowych stanowiących stałe urządzenia transportowe w szybach;
2) czynnych wyciągów szybowych pomocniczych w szybach;
3) wyciągów szybowych użytkowanych podczas głębienia oraz zbrojenia szybów;
4) wind frykcyjnych;
5) innego wyposażenia szybów.
3. Przepisy niniejszego rozdziału dotyczą również urządzeń wymienionych w ust. 2, zainstalowanych w
szybikach.
§ 430. Wyciągi szybowe, urządzenia współpracujące oraz wyposażenie szybów obsługuje się, kontroluje
oraz demontuje, zgodnie z wymaganiami prowadzenia ruchu układów transportu w wyrobiskach o nachyleniu
powyżej 45°, określonymi w załączniku nr 3 do rozporządzenia.
§ 431. Oddanie do ruchu wyciągu szybowego wymaga:
1) pozwolenia właściwego organu nadzoru górniczego, po wprowadzeniu w czynnych wyciągach zmian
dotyczących:
a) zwiększenia ustalonych parametrów obciążenia lub prędkości jazdy,
b) głębokości ciągnienia oraz uruchomienia lub likwidacji poziomów,
c) funkcji wyciągu,
d) typu maszyny wyciągowej,
e) układu hamulcowego w zakresie sposobu działania i sterowania,
f) układów napędowych, sterowania, zasilania i zabezpieczeń ruchu wyciągów lub wprowadzenia zmian
sposobu ich działania,
g) urządzeń sygnalizacji szybowej,
h) konstrukcji zbrojenia szybowego;
2) zezwolenia kierownika ruchu zakładu górniczego dla czynnych wyciągów, po wprowadzeniu innych zmian
niż określone w pkt 1.
§ 432. Kierownik ruchu zakładu górniczego powiadamia właściwy organ nadzoru górniczego o zakresie
planowanych robót i posiadaniu kompletnej dokumentacji technicznej:
1) co najmniej na miesiąc przed rozpoczęciem budowy lub dokonywania zmian, o których mowa w § 431 pkt.
1;
2) co najmniej na 14 dni przed rozpoczęciem budowy lub dokonywania zmian, o których mowa w § 431 pkt.
2.
§ 433.1. Pozwolenie, o którym mowa w § 31 ust. 1 oraz w § 431 pkt 1, wydaje się na podstawie
dokumentacji górniczego wyciągu szybowego lub dodatku do dokumentacji górniczego wyciągu szybowego
oraz protokołu komisyjnego odbioru technicznego, jeżeli warunki dopuszczenia urządzeń lub układów nie
stanowią inaczej.
2. Dokumentacja górniczego wyciągu szybowego zawiera:
1) arkusz opisowy (charakterystykę techniczną) wyciągu szybowego z wyszczególnieniem dokumentacji
technicznej, na podstawie której sporządzono dokumentację górniczego wyciągu szybowego;
2) arkusz opisowy (charakterystykę techniczną) lin oraz zestawienie obciążeń lin wyciągowych nośnych,
wyrównawczych i prowadniczych;
3) plan, z uwidocznieniem na nim położenia szybu, wieży wyciągowej i budynku maszyny wyciągowej, dróg
dojazdowych oraz innych obiektów znajdujących się w pobliżu szybu;
4) rysunek rzutu pionowego wyciągu szybowego z określeniem danych charakterystycznych oraz wymiarów
zasadniczych dotyczących:
a) położenia maszyny wyciągowej względem wieży szybowej i kół linowych, z uwzględnieniem kątów
nabiegania i odchylenia lin przy kołach linowych i maszynie wyciągowej,

75