Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

2) przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem ssącym między wlotem do lutni ssącej a czołem przodka — w
odległości nie większej niż 6 m od czoła przodka;
3) w odległości od 10 m do 15 m od skrzyżowania z wyrobiskiem przewietrzanym opływowym prądem
powietrza.
3. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, zabudowuje się w wyrobiskach o długości
większej niż 15 m, a czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 3, w wyrobiskach o długości większej
niż 25 m.
4. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, powinny powodować wyłączenie:
1) kombajnów chodnikowych — przy przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu;
2) maszyn i innych urządzeń z napędem elektrycznym, zainstalowanych w wyrobiskach przewietrzanych za
pomocą lutniociągów — przy przekroczeniu zawartości 2% metanu w powietrzu.
5. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 3, powinny powodować wyłączenie:
1) urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem tłoczącym — przy
przekroczeniu zawartości 2% metanu w powietrzu;
2) urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem ssącym — przy
przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu.
§ 233. Stosując inne systemy wybierania niż ścianowe, rozmieszczenie czujników metanomierzy
automatycznych oraz zasięg i zakres wyłączania urządzeń elektrycznych ustala kierownik działu wentylacji.
§ 234.1. W szybach (szybikach) przewietrzanych za pomocą lutniociągów zabudowuje się czujniki
metanomierzy wyłączająco-rejestrujących:
1) co najmniej 10 m poniżej zrębu szybu lub poziomu przy wentylacji tłoczącej;
2) przy wentylacji ssącej w lutniociągu przed wentylatorem;
3) pod pomostem roboczym.
2. Czujniki, o których mowa w ust. 1, powinny, po przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu:
1) wyłączać urządzenia elektryczne w szybach oraz 10-metrowej strefie od wylotu szybu, z wyjątkiem
wentylatorów i urządzeń przeznaczonych do jazdy ludzi;
2) powodować w 10-metrowej strefie od wylotu szybu uruchomienie sygnalizacji ostrzegawczej.
§ 235.1. Zawartość metanu na wylocie z rejonów wentylacyjnych, w których prowadzone są roboty
wybierkowe, oraz w szybach wentylacyjnych kontroluje się metanomierzami rejestrującymi.
2. Pomiar zawartości metanu w rejonie wentylacyjnym, w którym prowadzone są roboty wybierkowe,
dokonują czujniki metanomierza rejestrującego pod stropem wyrobiska w prądzie wylotowym ze ściany lub
zespołu ścian między wylotem ostatniej ściany a skrzyżowaniem z innym, czynnym wentylacyjnie wyrobiskiem.
3. Pomiar zawartości metanu w szybie wentylacyjnym wykonuje się w prądzie wylotowym całkowitym, co
najmniej 10 m poniżej kanału wentylatora głównego lub co najmniej 10 m powyżej najwyższego wlotu
powietrza wypływającego z wyrobisk do szybu.
§ 236.1. Kombajny chodnikowe w polach II—IV kategorii zagrożenia metanowego dodatkowo wyposaża
się w metanomierze o pomiarze ciągłym, wyłączające organ urabiający kombajnu przy przekroczeniu zawartości
2% metanu.
2. Czujnik metanomierza wyłączającego powinien być zabudowany na wysięgniku organu urabiającego.
3. Kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na zastąpienie metanomierza określonego w ust. 1
czujnikiem metanometrii automatycznej, zabudowanym pod stropem wyrobiska w odległości nieprzekraczającej
2 m od czoła przodka i powodującym wyłączenie urządzeń elektrycznych w drążonym wyrobisku w czasie nie
dłuższym niż 10 sekund przy przekroczeniu zawartości 1 % metanu.
§ 237.1. W wyrobisku korytarzowym przewietrzanym wentylacją lutniową kombinowaną, z zastosowaniem
instalacji odpylającej, dodatkowo zabudowuje się metanomierze wyłączające urządzenia elektryczne w tym
wyrobisku, przy przekroczeniu 1% zawartości metanu w powietrzu.
2. Czujniki metanomierzy wyłączających urządzenia elektryczne zabudowuje się:

41
1) w strumieniu powietrza wypływającego z instalacji odpylającej;
2) pod stropem wyrobiska, w strefie między wylotem strumienia powietrza z instalacji odpylającej i wylotem
powietrza z zasadniczego lutniociągu tłoczącego.
§ 238.1. Podziemny zbiornik, w którym gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do II—IV
kategorii zagrożenia metanowego, wyposaża się w metanomierz wyłączająco-rejestrujący, zabudowany w strefie
wylotowej ze zbiornika.
2. W razie przekroczenia zawartości 0,5% metanu metanomierz powinien spowodować automatyczne:
1) wyłączenie urządzeń elektrycznych budowy zwykłej zainstalowanych w strefie, do której może wpłynąć
metan pochodzący ze zbiornika;
2) uruchomienie wentylacji odrębnej zbiornika.
§ 239.1. W zbiornikach podziemnych i powierzchniowych, w których gromadzony jest węgiel z pokładów
zaliczonych do II—IV kategorii zagrożenia metanowego oraz w wyrobiskach i pomieszczeniach przyległych do
zbiornika, niezależnie od wymagań określonych w § 238, prowadzi się pomiary zawartości metanu przy użyciu
metanomierzy przenośnych.
2. Kierownik działu wentylacji dla poszczególnych zbiorników węgla ustala:
1) miejsce i sposób oraz częstotliwość pomiarów zawartości metanu;
2) osoby odpowiedzialne za prowadzenie pomiarów zawartości metanu;
3) zasady postępowania w razie stwierdzenia zawartości metanu powyżej 1% w podziemnym zbiorniku lub w
wyrobiskach przyległych do tego zbiornika albo w powierzchniowym zbiorniku.
§ 240. Zbiornik na powierzchni, w którym gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do II—IV
kategorii zagrożenia metanowego oraz w którym pomiary metanomierzami przenośnymi wykazują zawartość
powyżej 0,5% metanu, wyposaża się w metanomierz rejestrujący zawartość metanu w zbiorniku.
§ 241.1. W zakładach górniczych wydobywających węgiel lokalizację czujników metanometrycznych,
zasięg oraz zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną, poza przypadkami
określonymi w rozporządzeniu, ustala kierownik działu wentylacji.
2. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne kierownik ruchu zakładu górniczego ustala:
1) zakres zastosowania metanometrii automatycznej;
2) lokalizację czujników metanometrycznych;
3) zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną.
§ 242.1. W przypadku uszkodzenia urządzenia metanometrii automatycznej w zakresie wyłączania ruch
maszyn i urządzeń elektrycznych nie może być prowadzony do czasu usunięcia uszkodzenia.
2. W przypadku uszkodzenia metanometrii automatycznej w zakresie transmisji i rejestracji pomiarów u
dyspozytora ruch maszyn i urządzeń elektrycznych może być prowadzony do końca zmiany, pod warunkiem
wykonywania pomiarów zastępczych i przekazywania ich wyników do dyspozytora, na zasadach określonych
przez kierownika ruchu zakładu górniczego, jednak nie rzadziej niż co 0,5 godziny.
3.Obowiązek wyłączenia w przypadku zadziałania lub uszkodzenia metanometrii automatycznej dotyczy
również maszyn i urządzeń nieelektrycznych mogących spowodować zagrożenie.
§ 243.1. Osoby kierownictwa i dozoru ruchu, metaniarze, strzałowi, kombajniści, konserwatorzy
metanometrii automatycznej, wyznaczeni do wykonania pomiarów pracownicy oddziału odmetanowania,
wiertacze oraz przodowi, o których mowa w § 244 ust. 1, przebywający w polach metanowych powinni być
wyposażeni w metanomierze przenośne; osoby te wykonują w tych polach pomiary zawartości metanu.
2. Kierownik ruchu zakładu górniczego ustala wyposażenie innych osób niż wymienione w ust. 1,
przebywających w polach metanowych, w metanomierze przenośne.
3. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, powinny być przeszkolone w zakresie pomiaru zawartości metanu.
§ 244.1. Przodowi zatrudnieni w polach metanowych kontrolują zawartość metanu pod stropem w 10-
metrowym odcinku wyrobiska, w którym znajdują się stanowiska pracy, przed rozpoczęciem pracy na każdej
zmianie i w czasie pracy co dwie godziny w:
1) przodkach wyrobisk;

42
2) wyrobiskach likwidowanych;
3) wnękach wiertniczych;
4) innych miejscach wyznaczonych przez osoby kierownictwa lub dozoru ruchu.
2. W pokładach zaliczonych do II—IV kategorii zagrożenia metanowego, w wyrobiskach korytarzowych
drążonych kombajnami, przodowi kontrolują zawartość metanu nad obudową w 10-metrowej strefie
przyprzodkowej, przed rozpoczęciem urabiania.
§ 245.1. Metaniarze kontrolują zawartość metanu w polach metanowych pod stropem wyrobisk górniczych,
w dniach pracy raz na dobę:
1) w przodkach wyrobisk;
2) w prądach powietrza wlotowych i wylotowych z przodków;
3) w komorach;
4) we wnękach wiertniczych;
5) w miejscach wykonywania robót strzałowych;
6) przy tamach izolacyjnych;
7) w innych wyrobiskach i miejscach określanych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez
niego wyznaczoną.
2. Metaniarze kontrolują zawartość metanu nad obudową wyrobisk górniczych w pokładach zaliczonych do
II—IV kategorii zagrożenia metanowego w:
1) drążonych wyrobiskach korytarzowych i komorowych z wentylacją odrębną, w strefie 50 m od przodka, w
odstępach nie większych niż 10 m — raz na dobę w dni pracy;
2) wyrobiskach z wentylacją odrębną, w odstępach nie większych niż 50 m — raz w miesiącu;
3) wyrobiskach przyścianowych zaliczonych do stopnia „c” niebezpieczeństwa wybuchu metanu, w których
zabudowane są urządzenia elektryczne, w:
a) strefie 50 m od przodka, w odstępach nie większych niż 10 m — raz na tydzień,
b) strefie ponad 50 m od przodka, w odstępach nie większych niż 50 m — raz w miesiącu;
4) innych miejscach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez niego
wyznaczoną.
3. W wyrobiskach korytarzowych i wybierkowych w pokładach zaliczonych do III lub IV kategorii
zagrożenia metanowego, w których prowadzone są roboty strzałowe, metaniarze powinni kontrolować zawartość
metanu nad obudową w 50-metrowej strefie we wszystkich kierunkach od miejsc prowadzenia robót
strzałowych, w odstępach nie większych niż 10 m — raz na dobę w dni pracy.
4. Metaniarze prowadzą pomiary w polach metanowych dla wykrycia miejsc możliwych wypływów metanu.
5. W dni wolne od pracy, na zmianie poprzedzającej obłożenie robót, zakres i częstotliwość kontroli
wykonywanych przez metaniarzy ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
§ 246.1. Strzałowi kontrolują zawartość metanu w polach metanowych pod stropem wyrobisk podczas
wykonywania robót strzałowych:
1) w przodkach oraz w strefie 10 m od miejsca wykonywania robót strzałowych:
a) przed rozpoczęciem pracy,
b) w czasie pracy — co 2 godziny,
c) przed przystąpieniem do załadowania materiałów wybuchowych do otworów strzałowych,
d) przed każdym podłączeniem zapalników elektrycznych do linii strzałowej,
e) po każdym odpaleniu otworów strzałowych;
2) w strefie 5 m od stanowiska strzałowego, przed podłączeniem zapalarki elektrycznej do linii strzałowej.

43
2. Strzałowi w pokładach zaliczonych do III lub IV kategorii zagrożenia metanowego, przed przystąpieniem
do ładowania otworów strzałowych, kontrolują zawartość metanu nad obudową wyrobisk w strefie 50 m we
wszystkich kierunkach od miejsca prowadzenia robót strzałowych, w odstępach nie większych niż 10 m.
3. W polach metanowych w głębionych szybach (szybikach) pomiary zawartości metanu prowadzi się:
1) na dnie szybu i pod pomostem roboczym — przed rozpoczęciem robót i każdym strzelaniem;
2) w strefie 5 m od stanowiska strzałowego — przed podłączeniem zapalarki do linii strzałowej.
§ 247. W przypadku stwierdzenia, w wyniku przeprowadzonych pomiarów nad obudową, zawartości 5%
metanu lub powyżej:
1) niezwłocznie wstrzymuje się roboty w wyrobisku;
2) przeprowadza dodatkowe pomiary dla ustalenia rozmiarów nagromadzenia metanu i miejsc wypływu
metanu;
3) podejmuje działania mające na celu likwidację zagrożenia.
§ 248. Kontrole zawartości metanu przez przodowych, kombajnistów, metaniarzy i strzałowych oraz osoby
dozoru ruchu wykonuje się zgodnie z ustaleniami kierownika ruchu zakładu górniczego.
§ 249. W pokładach zaliczonych do III lub IV kategorii zagrożenia metanowego stosuje się przenośne
metanomierze alarmujące:
1) podczas wiercenia otworów drenażowych oraz badawczych;
2) podczas likwidacji wyrobisk, w razie niestosowania automatycznych zabezpieczeń metanometrycznych;
3) w innych miejscach, określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez niego
wyznaczoną.
§ 250. Szczegółowy zakres i sposób stosowania w polach metanowych benzynowych lamp wskaźnikowych
dla kontroli zawartości tlenu i dwutlenku węgla ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
§ 251.1. W zakładzie górniczym eksploatującym złoża (pokłady) metanowe wyznacza się metaniarzy oraz
osoby wyższego dozoru ruchu w dziale wentylacji, odpowiedzialne za przeszkolenie, prawidłową pracę
metaniarzy oraz za stan i gospodarowanie metanomierzami przenośnymi.
2. W zakładzie górniczym eksploatującym złoża (pokłady) zaliczone do II—IV kategorii zagrożenia
metanowego, niezależnie od wymagań określonych w ust. 1:
1) wyznacza
się dyspozytora metanometrii;
2) organizuje
służbę dla zapewnienia konserwacji i kontroli urządzeń metanometrii automatycznej oraz
konserwacji i kontroli metanomierzy przenośnych;
3) wyznacza
osobę wyższego dozoru ruchu w dziale energomechanicznym, odpowiedzialną za stan oraz
użytkowanie urządzeń metanometrii automatycznej.
3. W zakładach górniczych, stosujących mniej niż 20 metanomierzy automatycznych, dopuszcza się
pełnienie obowiązków dyspozytora metanometrii przez dyspozytora ruchu.
4. Obowiązki dyspozytora metanometrii, jego kwalifikacje oraz zasady współdziałania z dozorem ruchu i
odpowiednimi służbami ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
§ 252. Wyniki pomiarów metanometrii automatycznej na bieżąco obserwuje się, analizuje i dokumentuje.
§ 253.1. Prawidłowość zabudowy czujników metanometrii automatycznej kontrolują:
1) osoby dozoru ruchu oddziałowego, co najmniej raz na zmianie — w oddziałach górniczych;
2) metaniarze, co najmniej raz na dobę w dni pracy we wszystkich wyrobiskach i w pomieszczeniach na
powierzchni, w których może gromadzić się metan;
3) konserwatorzy metanomierzy automatycznych, z częstotliwością ustaloną przez kierownika ruchu zakładu
górniczego we wszystkich miejscach, gdzie są zabudowane czujniki metanometrii automatycznej.
2. Prawidłowość działania czujników metanometrii automatycznej kontroluje się za pomocą mieszanek
wzorcowych, o stężeniu metanu większym o 0,2% od ustalonego progu zadziałania czujnika.
§ 254. W pobliżu każdego przodka oraz w miejscach wyznaczonych przez osobę dozoru ruchu działu
wentylacji umieszcza się tablicę kontroli metanu.

44
§ 255. Wyniki pomiarów zawartości metanu wpisują:
1) przodowi — na tablicy kontroli metanu;
2) strzałowi — w dziennikach strzałowych;
3) metaniarze — na tablicy kontroli metanu, w dzienniku metaniarza i książce metaniarza;
4) osoby dozoru ruchu — na tablicy kontroli metanu, w notesach oraz w książce raportowej.
§ 256.1. Kierownik działu wentylacji lub wyznaczona osoba wyższego dozoru ruchu działu wentylacji, raz
na dobę, zapoznają się z:
1) zapisami metanometrii automatycznej;
2) wynikami pomiarów zawartości metanu zapisywanymi w książce metaniarza.
2. W razie wzrostu zagrożenia metanowego kierownik działu wentylacji opracowuje program profilaktyki
metanowej i przedkłada do zatwierdzenia kierownikowi ruchu zakładu górniczego.
§ 257.1. W zakładach górniczych eksploatujących pokłady zaliczone do IV kategorii zagrożenia
metanowego stosuje się odmetanowanie górotworu.
2. Podczas drążenia kombajnami kamiennych wyrobisk korytarzowych w mało rozpoznanych partiach złóż
w skałach porowatych w polu metanowym IV kategorii zagrożenia metanowego prowadzi się wyprzedzające
odmetanowanie górotworu, gdy:
1) w wyprzedzających otworach kontrolnych o długości nie mniejszej niż 10 m ciśnienie metanu wynosi co
najmniej 0,5 kPa;
2) wydzielanie metanu ze skał w zależności od ich porowatości wynosi co najmniej 0,5 m3/min.
3. W przypadkach uzasadnionych analizą stanu warunków wentylacyjno-metanowych i prognozą
metanowości można nie stosować odmetanowania, o którym mowa w ust. 1, o ile przestrzegane będą warunki
gwarantujące bezpieczeństwo pracy i ruchu zakładu górniczego, ustalone przez kierownika ruchu zakładu
górniczego.
§ 258. Metan ujmowany podczas odmetanowania górotworu odprowadza się rurociągami metanowymi na
powierzchnię lub do wyrobisk z prądem powietrza odprowadzanego do szybu wydechowego, przy zachowaniu
dopuszczalnych zawartości metanu w powietrzu, na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu
górniczego.
§ 259. Rurociągi metanowe powinny być budowane, wyposażone i oznakowane w sposób określony w
Polskiej Normie.
§ 260.1. Rurociągów metanowych nie można budować:
1) w szybach wdechowych;
2) w wyrobiskach z elektryczną trakcją przewodową.
2. W wyrobiskach pochyłych z układem transportu rurociągi metanowe mogą być budowane tylko w
uzasadnionych przypadkach, pod warunkiem zastosowania zabezpieczeń przed uszkodzeniem rurociągów.
§ 261.1. Każde stwierdzone uszkodzenie rurociągu metanowego niezwłocznie zgłasza się do dyspozytora
ruchu i niezwłocznie usuwa.
2. Przed przystąpieniem do naprawy rurociągu metanowego, wymiany zasuwy lub innego elementu,
rurociąg zabezpiecza się w sposób uniemożliwiający wypływ metanu oraz zasysanie powietrza do rurociągu.
3. Z odcinka rurociągu metanowego, przeznaczonego do naprawy, usuwa się metan za pomocą wody lub
sprężonego powietrza.
4. Szczegółowy sposób wykonania naprawy rurociągu metanowego ustala, w zależności od lokalnych
warunków i rodzaju uszkodzenia, osoba dozoru ruchu służby odmetanowania.
§ 262.1. Stację odmetanowania lokalizuje się na powierzchni.
2. W przypadkach uzasadnionych ograniczonym zakresem lub przejściowym okresem stosowania
odmetanowania stacja odmetanowania może być zlokalizowana w wyrobisku podziemnym.
§ 263.1. Ujęcie metanu powinno mieć urządzenie umożliwiające zamknięcie wypływu gazu, z wyjątkiem
ujęć prowizorycznych.

45