Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

5) zawiadamia najbliższą osobę dozoru ruchu.
2. Obowiązek wyłączenia nie dotyczy urządzeń elektrycznych, które mogą być eksploatowane przy
dowolnej zawartości metanu w powietrzu.
§ 205.1. Zawartość metanu w powietrzu nie powinna przekraczać:
1) 1% — na wylocie z rejonowych prądów powietrza;
2) 0,75% — w szybie wydechowym, mierzona zgodnie z § 235 ust. 3.
2. W razie stosowania metanometrii automatycznej, zawartość metanu na wylocie z rejonowych prądów
powietrza może wynosić 1,5%.
§ 206.1. W pokładach węgla prowadzi się badania metanonośności:
1) w otworach badawczych wierconych dla rozpoznania pokładów węgla lub ich części, nie rzadziej niż co 100
m długości otworu;
2) w drążonych szybach (szybikach) oraz w wyrobiskach korytarzowych w udostępnionych pokładach węgla o
grubości powyżej 0,4 m;
3) w wyrobiskach korytarzowych w pokładach węgla, w odstępach nieprzekraczających 200 m w płaszczyźnie
pokładu oraz dodatkowo w odległości nieprzekraczającej 25 m od stwierdzonych uskoków powodujących
przerwanie ciągłości pokładu lub innych zaburzeń geologicznych, mogących mieć wpływ na wzrost
metanonośności pokładu w miejscach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
2. Badania dla określenia metanonośności pokładów węgla wykonuje rzeczoznawca zgodnie z opracowaną
metodyką, a ich wyniki dokumentują służby zakładu górniczego w dokumentacji mierniczo-geologicznej i na
mapach.
3. Rozpoznanie zagrożenia metanowego badaniami kontrolnymi prowadzi się zgodnie z metodami
określonymi w załączniku nr 4 do rozporządzenia.
§ 207.1. W polach metanowych wykonuje się, co najmniej raz w miesiącu, pomiary i obliczenia, w celu
określenia metanowości bezwzględnej — całkowitej ilości wydzielonego metanu w jednostce czasu w rejonach
wentylacyjnych i w wyrobiskach wybierkowych.
2. W pokładach metanowych wykonuje się w drążonych wyrobiskach, co najmniej raz w miesiącu, pomiary
i obliczenia dla określenia metanowości bezwzględnej.
§ 208. Metanowość bezwzględną, ustaloną dla wyeksploatowanej w okresie kwartalnym części pokładu
węgla, oznacza się na podstawowych i wentylacyjnych mapach wyrobisk.
§ 209.1. Projektując eksploatację pokładów węgla, których metanonośność jest większa niż 2,5 m3/Mg w
przeliczeniu na czystą substancję węglową, oraz pokładów, nad którymi w odległości do 120 m lub pod którymi
w odległości do 60 m zalegają niewyeksploatowane pokłady węgla o metanonośności większej niż 2,5 m3/Mg w
przeliczeniu na czystą substancję węglową, opracowuje się prognozy metanowości bezwzględnej dla całego
wybiegu wyrobisk wybierkowych oraz określa się wartości kryterialnej metanowości bezwzględnej.
2. Prognozy metanowości bezwzględnej opracowuje się dla rejonu wyrobisk ścianowych w pokładzie węgla
i uwzględnia się w projekcie technicznym.
§ 210. Projektując wyrobiska korytarzowe o długości powyżej 200 m w pokładach węgla o metanonośności
większej niż 4,5 m3/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową, opracowuje się prognozy metanowości
bezwzględnej wyrobisk.
§ 211. Prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk wykorzystywane są dla obliczenia potrzebnej ilości
powietrza, podejmowania decyzji o ewentualnym wprowadzeniu odmetanowania i dla ustalenia innych
niezbędnych środków profilaktyki metanowej.
§ 212. Prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk wybierkowych i korytarzowych w nierozpoznanych
częściach złoża opracowuje rzeczoznawca.
§ 213. Projekt techniczny, o którym mowa w § 42 ust. 1, dotyczący eksploatacji pokładów węgla
zaliczonych do II—IV kategorii zagrożenia metanowego w rejonach przygranicznych zakładu górniczego bez
pozostawienia filara granicznego opiniuje rzeczoznawca.
§ 214. Wyrobiska korytarzowe utrzymywane przy zrobach przewietrza się lub izoluje tamami, a dojścia do
tam przewietrza.

36
§ 215.1. ciany zawałowe w polach metanowych prowadzi się bez wnęk kombajnowych i strugowych.
2. W przypadku braku odpowiedniego wyposażenia technicznego, stosując dodatkowe środki profilaktyki
metanowej, dopuszczalne jest wykonywanie wnęk kombajnowych i strugowych w ścianach zawałowych z
użyciem materiałów wybuchowych, na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
§ 216.1. W wyrobiskach prowadzonych w polach metanowych zaliczanych do II—IV kategorii zagrożenia
metanowego mogą być urabiane kombajnami zwięzłe skały pod warunkiem zastosowania, odpowiednio
dobranych do warunków, szczególnych środków zabezpieczenia przed zapłonem metanu.
2. Wyposażenie techniczne zmechanizowanych wyrobisk wybierkowych odpowiednio dobiera się do
warunków geologiczno-górniczych, z uwzględnieniem zasady nieurabiania kombajnem zwięzłych skał
stropowych i niedopuszczenia do zetknięcia się organu urabiającego kombajnu ze stropnicami obudowy.
§ 217.1. W polach metanowych II—IV kategorii zagrożenia metanowego stosuje się szczególne środki
zabezpieczające przed:
1) zapłonem metanu, przy urabianiu zwięzłych skał kombajnami;
2) zapłonem i przenoszeniem zapłonu metanu pod przenośnikami ścianowymi;
3) nagromadzeniem się metanu w rejonie skrzyżowań ścian z chodnikami przyścianowymi przewietrzanymi
wzdłuż calizny węglowej przy metanowości wentylacyjnej nieprzekraczającej 25 m3/min.
§ 218.1. W celu właściwego doboru środków zabezpieczających przed zapłonem metanu przy
mechanicznym urabianiu zwięzłych skał wykonuje się szczegółową analizę warunków naturalnych i
technicznych projektowanych wyrobisk.
2. Analiza warunków naturalnych projektowanych wyrobisk powinna uwzględniać występowanie
następujących czynników:
1) rodzaj
skał w przodku oraz przypuszczalny zasięg ich występowania wzdłuż projektowanego kierunku
przesuwania się przodka;
2) występowanie zaburzeń geologicznych;
3) zdolność skał do iskrzenia określoną na podstawie ustalenia rodzaju skał, o których mowa w załączniku nr
4, w tabeli nr 1;
4) charakterystyka
zagrożenia metanowego, w szczególności metanowości bezwzględnej, źródła i miejsca
wydzielania się metanu (pokład węglowy, zroby, wypływy metanu ze szczelin w górotworze, możliwość
dopływu metanu z innych wyrobisk i przodków), zawartość metanu w powietrzu, zachodzące zmiany tej
zawartości w czasie i różnych miejscach wyrobiska, występowanie przystropowych nagromadzeń metanu;
5) zagrożenie tąpaniami, zagrożenie wyrzutami metanu i skał, możliwość nagłych przyrostów wydzielania
metanu ze zrobów przyścianowych.
3. Analiza warunków technicznych projektowanych wyrobisk powinna obejmować:
1) ocenę stanu przewietrzania, w szczególności projektowaną prędkość i ilość powietrza oraz stabilność
kierunków i wydatków prądów powietrza;
2) sposób zabezpieczenia metanometrycznego, a w szczególności rozmieszczenie czujników
metanometrycznych z podaniem czasu ich zadziałania i rodzaj stosowanych urządzeń;
3) typy i rodzaje stosowanych maszyn do urabiania;
4) zakres
i
częstotliwość kontroli przez osoby dozoru ruchu górniczego, energomechanicznego, wentylacji
oraz metaniarzy.
4. Urabianie kombajnami zwięzłych skał o dużej i średniej skłonności do iskrzenia może być prowadzone w
ścianach, gdy w wylotowych prądach powietrza ze ścian zawartość metanu:
1) nie przekracza 0,5% i równocześnie ilość odprowadzanego metanu nie przekracza 1 m3/min;
2) jest wyższa od 0,5% lub ilość odprowadzanego metanu przekracza 1 m3/min, pod warunkiem
utrzymywania prędkości przepływu powietrza w ścianie co najmniej 1 m/s.
5. Urabianie kombajnami zwięzłych skał o dużej i średniej skłonności do iskrzenia może być prowadzone w
drążonych wyrobiskach korytarzowych, gdy:

37
1) zawartość metanu mierzona czujnikiem metanometrii automatycznej zabudowanym pod stropem
wyrobiska w odległości nieprzekraczającej 2 m od czoła przodka i powodującym wyłączenie kombajnu
nie przekracza 0,5%, a w przypadku urabiania kombajnem wyposażonym w wewnętrzne układy zraszania
noży — nie przekracza 1%;
2) nie
występują przystropowe nagromadzenia metanu w odległości do 50 m od miejsca urabiania zwięzłych
skał.
§ 219.1. Niezależnie od środków, o których mowa w § 218 ust 4 i 5, dobiera się i stosuje następujące środki
zabezpieczające:
1) w zakresie przewietrzania i zwalczania zagrożenia metanowego:
a) pomocnicze
urządzenia wentylacyjne dla rozrzedzenia metanu w strefie przodka lub zapobiegania
tworzeniu się lokalnych nagromadzeń metanu,
b) niezależne przewietrzanie wyrobiska eliminujące możliwość dopływu metanu z prądem powietrza z
innych przodków lub z innych źródeł wydzielania,
c) uintensywnienie
odmetanowania,
d) wyznaczenie dodatkowych punktów pomiaru metanu przez metaniarzy, przodowych, osoby dozoru
ruchu i odpowiednie do stopnia zagrożenia zwiększenie częstotliwości pomiaru zawartości metanu,
e) zastosowanie
wyprzedzających otworów badawczych w przypadku zbliżania się do spodziewanych
zaburzeń geologicznych;
2) w zakresie zwalczania iskier mechanicznych podczas urabiania zwięzłych skał o dużej i średniej
skłonności do iskrzenia:
a) dodatkowe dysze i urządzenia zraszające,
b) wyposażenie przodków chodnikowych w urządzenia umożliwiające natychmiastowe zlewanie wodą
urabianych skał i czoła przodka, w szczególności z użyciem węży przeciwpożarowych,
c) dostosowanie przybierki do rodzaju występujących skał w stropie lub spągu, w celu eliminowania
urabiania zwięzłych skał;
3) w zakresie nadzoru i kontroli przez osoby dozoru ruchu, ustalenie zwiększonej częstotliwości kontroli
prowadzenia robót górniczych, stanu przewietrzania, zagrożeń metanowych, zabezpieczeń
metanometrycznych i stanu organu urabiającego kombajnu, z uwzględnieniem skuteczności działania
urządzeń zraszających.
§ 220. rodki zabezpieczające przed możliwością zapłonu metanu przy urabianiu mechanicznym zwięzłych
skał w ścianie lub w wyrobisku korytarzowym powinny być określone w projekcie technicznym, o którym
mowa w § 43 ust. 1.
§ 221. Kontrole stanu zagrożenia metanowego pod przenośnikami powinny być wykonywane:
1) w
ścianach prowadzonych w pokładach metanowych zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii
zagrożenia metanowego;
2) w
ścianach prowadzonych w pokładach niemetanowych i w pokładach zaliczonych do pierwszej kategorii
zagrożenia metanowego, jeżeli poniżej wybieranego pokładu w zasięgu wpływu eksploatacji zalegają
pokłady zaliczone do drugiej, trzeciej lub czwartej kategorii zagrożenia metanowego.
§ 222.1. Kierownik działu wentylacji ustala:
1) miejsca, sposoby i częstotliwość wykonywania pomiarów;
2) sposób usuwania nagromadzeń metanu pod przenośnikami;
3) warunki uruchomienia maszyn urabiających po zatrzymaniu przenośnika.
§ 223.1. W razie prowadzenia ścian w pokładach zaliczonych do drugiej, trzeciej lub czwartej kategorii
zagrożenia metanowego lub ścian obejmujących zasięgiem wpływów eksploatacji pokłady zaliczone do tych
kategorii zagrożenia metanowego, w celu ograniczenia wypływów metanu do ścian i rejonów skrzyżowań z
chodnikami przyścianowymi oraz tworzenia się w tych miejscach nagromadzeń metanu, kierownik działu
wentylacji ustala sposób przewietrzania tych ścian.

38
2. W razie występowania zagrożenia pożarem endogenicznym w zrobach, stosuje się sposoby przewietrzania
ścian ograniczające przenikanie powietrza do zrobów, a dla niedopuszczenia do powstawania nagromadzeń
metanu w rejonach skrzyżowań ścian z chodnikami, pomocnicze urządzenia wentylacyjne.
3. Pomocnicze urządzenia wentylacyjne dla uintensywnienia przewietrzania i przeciwdziałania tworzeniu się
nagromadzeń metanu w rejonach skrzyżowania ścian z chodnikami przyścianowymi stosować można za zgodą
kierownika ruchu zakładu górniczego tylko dla ściany przewietrzanej wzdłuż calizny węglowej, przy
metanowości wentylacyjnej nieprzekraczającej 25 m3/min, według zasad prowadzenia ścian w warunkach
zagrożenia metanowego, opracowanych przez rzeczoznawcę.
§ 224.1. Dobór urządzeń wentylacyjnych dla zwalczania zagrożenia metanowego ustala kierownik działu
wentylacji.
2. Ustalenia, o których mowa w § 223 ust 3, kierownik działu wentylacji podejmuje po zasięgnięciu opinii
odpowiedniego kopalnianego zespołu do spraw zagrożeń.
3. W zakładach górniczych likwidowanych zasady doboru środków zabezpieczających przed zapłonem
metanu i tworzeniem się jego nagromadzeń ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
§ 225.1. Eksploatację ścian o metanowości bezwzględnej powyżej 25 m3/min i przewietrzanych wzdłuż
calizny węglowej należy prowadzić w taki sposób, aby parametry techniczne stacji i sieci odmetanowania
zapewniały możliwość uzyskania efektywności odmetanowania większej niż 50 % w stosunku do prognozy
metanowości bezwzględnej.
2. W trakcie eksploatacji ścian prowadzonych w warunkach zagrożenia metanowego i pożarowego, w
przypadku przystąpienia do prac profilaktycznych wynikających z kryteriów ujętych w tabelach nr 4 i 5 w pkt
4.6 załącznika nr 4 do rozporządzenia, ocenę stanu zagrożenia pożarowego prowadzi się metodą
kalorymetryczno-chromatograficzną zgodnie z pkt 4.18 załącznika nr 4 do rozporządzenia.
§ 226.1. Przy zbliżaniu się wyrobiskami do pokładów metanowych lub wyrobisk i zrobów, w których
spodziewane jest nagromadzenie metanu, przodek wyrobiska powinien być stale wyprzedzony o 4 m co najmniej
jednym otworem badawczym.
2. Strefę, w której obowiązuje wykonywanie otworów badawczych, ich długość, liczbę i kierunki wyznacza
kierownik działu robót górniczych w porozumieniu z kierownikiem działu wentylacji.
3. Zakres i częstotliwość pobierania prób powietrza do analizy chemicznej z otworów badawczych i
wyrobiska ustala kierownik działu wentylacji.
§ 227. W polach metanowych:
1) prowadzi się kontrolę zawartości metanu w powietrzu metanomierzami przenośnymi;
2) w wyrobiskach znajdujących się w polach metanowych II—IV kategorii stosuje się kontrolę zawartości
metanu w powietrzu oraz zabezpieczenia urządzeń elektrycznych za pomocą urządzeń metanometrii
automatycznej, przy czym dla budowanych central stosuje się systemy zabezpieczeń metanometrycznych,
umożliwiające ciągły pomiar i rejestrację zawartości metanu oraz wyłączenie urządzeń elektrycznych w
czasie nie dłuższym niż 15 sekund;
3) stosuje się systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiające ciągły pomiar i rejestrację zawartości
metanu oraz wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 15 sekund, przy prowadzeniu
eksploatacji złóż (pokładów) zaliczonych do II stopnia zagrożenia tąpaniami i równocześnie zaliczanych do
II — IV kategorii zagrożenia metanowego.
§ 228.1. Kontrolę zawartości metanu w powietrzu wykonuje się urządzeniami metanometrii automatycznej i
metanomierzami przenośnymi budowy przeciwwybuchowej.
2. Urządzenia i metanomierze, o których mowa w ust. 1, powinny być zabezpieczone przed możliwością
ingerencji w nastawy lub wyniki pomiarów przez osoby niepowołane,
§ 229.1. Zawartość metanu w powietrzu kontroluje się, przeprowadzając pomiary:
1) pod stropem wyrobiska;
2) nad obudową wyrobiska;
3) w miejscach możliwych wypływów lub gromadzenia się metanu.
2. Pomiar zawartości metanu pod stropem wyrobiska wykonuje się nie niżej niż 10 cm od najwyższego
miejsca niezabudowanego stropu, szczelnej obudowy lub okładziny obudowy.

39
3. Pomiar zawartości metanu nad obudową wyrobiska wykonuje się w najwyższym dostępnym miejscu
wyrobiska nad obudową.
§ 230.1. W systemach metanometrii automatycznej i zabezpieczeń metanometrycznych urządzeń
elektrycznych stosuje się metanomierze:
1) wyłączające spod napięcia urządzenia elektryczne;
2) rejestrujące wyniki pomiarów zawartości;
3) wyłączająco-rejestrujące.
2. Metanomierze wyłączające spod napięcia urządzenia elektryczne, stanowiące automatyczne
zabezpieczenie metanometryczne urządzeń elektrycznych, powinny:
1) samoczynnie wyłączać spod napięcia urządzenia elektryczne, gdy zawartość metanu w powietrzu
przekroczy dopuszczalną wartość, z wyjątkiem urządzeń dopuszczonych do pracy przy dowolnej zawartości
metanu;
2) sygnalizować świetlnie lub akustycznie w dyspozytorni metanometrycznej albo w miejscu zabudowy
metanomierza przekroczenia dopuszczalnych zawartości metanu w powietrzu;
3) wskazywać lub rejestrować w dyspozytorni metanometrycznej lub w miejscu zabudowy metanomierza
zawartość metanu w powietrzu.
3. Metanomierze rejestrujące, stosowane dla automatycznej kontroli zawartości metanu w powietrzu,
powinny:
1) rejestrować w dyspozytorni metanometrycznej zawartości metanu w wyrobiskach;
2) sygnalizować świetlnie lub akustycznie w dyspozytorni metanometrycznej albo w miejscu zabudowy
metanomierza przekroczenia dopuszczalnych zawartości metanu w wyrobiskach.
§ 231.1. Metanomierzami wyłączająco-rejestrującymi zabezpiecza się urządzenia elektryczne zainstalowane
w ścianie oraz w wyrobiskach przyścianowych.
2. W razie przekroczenia zawartości 2% metanu w powietrzu wypływającym ze ściany lub zawartości 1%
metanu w powietrzu dopływającym do ściany, metanomierze powinny wyłączać spod napięcia urządzenia
elektryczne zabudowane:
1) w ścianie;
2) w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza wypływającym ze ściany;
3) w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza dopływającym do ściany, na odcinku co najmniej 10 m od
wlotu do ściany.
3. Czujniki metanomierzy kontrolujące zawartość metanu w prądzie powietrza wypływającego ze ściany
zabudowuje się pod stropem:
1) w wyrobisku przyścianowym — w odległości nieprzekraczającej 10 m od wylotu ze ściany, jeżeli na
wylocie nie łączą się prądy powietrza;
2) w ścianie — w odległości 2 m od wyrobiska przyścianowego, jeżeli na wylocie łączą się prądy powietrza.
4. Czujnik metanomierza kontrolujący zawartość metanu w prądzie powietrza dopływającym do ściany
zabudowuje się pod stropem w ścianie, w odległości nie większej niż 10 m od wyrobiska przyścianowego.
5. W ścianach o wysokości mniejszej niż 1,5 m, w których wyposażenie techniczne uniemożliwia
zabudowanie czujnika metanomierza pod stropem, kierownik działu wentylacji wyznacza miejsce zabudowy
czujnika lub czujników w wyrobiskach przyścianowych z prądem powietrza dopływającym do ściany, w
odległości nie większej niż 10 m od wlotu do ściany.
§ 232.1. W wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów zabudowuje się metanomierze
wyłączająco-rejestrujące, kontrolujące zawartość metanu pod stropem wyrobiska.
2. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 1, zabudowuje się:
1) przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem tłoczącym — w odległości nie większej niż 10 m od czoła
przodka, w miejscu stwierdzanych największych zawartości metanu;

40