Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

2. Ujęcie metanu lub grupę sąsiednich otworów metanowych wyposaża się w urządzenia umożliwiające
pomiary ilości, ciśnienia i składu gazu oraz regulację ciśnienia gazu, a także odpowiednie urządzenia
odwadniające.
§ 264.1. Przed rozpoczęciem eksploatacji każdego ujęcia metanu wykonuje się pomiar procentowej
zawartości metanu w gazie i pomiar ciśnienia gazu; wyniki pomiarów dokumentuje się.
2. Pomiar ciśnienia gazu, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy ujęć prowizorycznych.
§ 265.1. W celu sprawdzenia prawidłowości działania urządzeń wytwarzających podciśnienie w stacji
odmetanowania przeprowadza się ruch próbny bez pobierania metanu przez 72 godziny.
2. Instalacja gazowa stacji odmetanowania oraz rurociągi metanowe mogą być napełnione gazem po
sprawdzeniu ich szczelności.
§ 266.1. Zawartość metanu, w gazie ujmowanym do rurociągów metanowych, powinna wynosić co najmniej
30%.
2. W wypadkach uzasadnionych, za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, dopuszcza się ujmowanie
do rurociągów metanowych gazu o zawartości metanu mniejszej niż określona w ust. 1, lecz co najmniej 20%,
jeżeli zawartość metanu w zbiorczym rurociągu metanowym będzie wynosić minimum 30%.
§ 267.1. Urządzenia stacji odmetanowania utrzymuje się w ciągłym ruchu.
2. Rezerwowe urządzenia dla wytwarzania podciśnienia w stacji odmetanowania powinny być zdatne do
uruchomienia w ciągu 10 minut.
3. W razie gdy zawartość metanu w zbiorczym rurociągu jest niższa od 30% lub temperatura gazu
przekroczy wartość dopuszczalną dla stosowanych urządzeń, urządzenia wytwarzające podciśnienie zatrzymuje
się.
4. W przypadku uszkodzenia urządzenia automatycznie wyłączającego stację odmetanowania, przy
zawartości metanu w gazie niższej niż 30%, ruch stacji może być prowadzony, jeżeli:
1) procentowa zawartość metanu w rurociągu będzie wynosić co najmniej 40%;
2) pomiar zawartości metanu będzie wykonywany co pół godziny, a wyniki tego pomiaru odnotowywane w
książce kontroli stacji odmetanowania.
§ 268.1. W przypadku uszkodzenia urządzeń odmetanowania lub przerwania ciągłości odmetanowania,
niezwłocznie:
1) zawiadamia się dyspozytora ruchu;
2) podejmuje się odpowiednie prace dla usunięcia uszkodzenia;
3) przeprowadza się szczegółową kontrolę stanu zagrożenia metanowego w wyrobiskach.
2. W razie awaryjnego zatrzymania ruchu stacji odmetanowania niezwłocznie powiadamia się kierownika
ruchu zakładu górniczego lub pełniącą dyżur osobę kierownictwa ruchu.
3. Każde planowe zatrzymanie ruchu stacji odmetanowania, jak również zatrzymanie odmetanowania w
części zakładu górniczego, wymaga zezwolenia kierownika ruchu zakładu górniczego, który ustala
zabezpieczenie przed zagrożeniem metanowym w wyrobiskach, w okresie przerwy w odmetanowaniu.
§ 269.1. W razie zatrzymania ruchu stacji odmetanowania gaz płynący rurociągami metanowymi z
wyrobisk, po wytworzeniu się nadciśnienia w tych rurociągach, niezwłocznie kieruje się do atmosfery.
§ 270.1. Bieżące kontrole odmetanowania przeprowadza się raz na dobę; obejmują one pomiary:
1) zawartości metanu i ciśnienia za tamami izolacyjnymi z przestrzeni podłączonej do rurociągów
metanowych;
2) parametrów gazu w rurociągach metanowych, w miejscach wyznaczonych przez osobę wyższego dozoru
ruchu służby odmetanowania.
2. Okresowe kontrole odmetanowania przeprowadza się raz w miesiącu; obejmują one:
1) pomiar ciśnienia, ilości gazu i procentową zawartość metanu we wszystkich odcinkach pomiarowych
rurociągu;
2) kontrolę wszystkich zamkniętych otworów metanowych dla określenia ich przydatności do eksploatacji;

46
3) kontrolę stanu technicznego wszystkich urządzeń odmetanowania.
3. Zakres kontroli odmetanowania, w dni wolne od pracy, określa kierownik ruchu zakładu górniczego.
§ 271. Stan techniczny powierzchniowych urządzeń odmetanowania oraz podziemnych stacji
odmetanowania kontroluje i dokumentuje raz w miesiącu osoba wyższego dozoru ruchu służby odmetanowania i
osoba wyższego dozoru ruchu służby energomechanicznej.
§ 272.1. Budynek stacji odmetanowania lokalizuje się w odległości nie mniejszej niż 20 m od zabudowań
technicznych lub mieszkalnych oraz wykonuje z materiałów niepalnych.
2. Konstrukcja stropu i dachu budynku powinna uniemożliwiać gromadzenie się metanu pod stropem.
3. W części budynku nad pomieszczeniami zagrożonymi wybuchem dach powinien mieć lekką konstrukcję.
4. Drzwi i okna w budynku powinny otwierać się na zewnątrz.
5. W ścianach wewnętrznych oddzielających pomieszczenia o różnym stopniu zagrożenia
niebezpieczeństwem wybuchu, okna powinny być podwójne w oprawach niepalnych, dokładnie uszczelnione i
bez możliwości ich otwierania.
6. Podłogi w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem wykonuje się z materiałów nie iskrzących i trudno
palnych.
7. Kanały i studzienki z czynną instalacją gazową nakrywa się w sposób uniemożliwiający gromadzenie się w
nich metanu.
8. Ogrzewanie budynku i urządzeń może być parowe lub wodne.
9. Koniec rury odprowadzającej gaz z rurociągów odmetanowania do atmosfery wyprowadza się na wysokość
co najmniej 3 m ponad najwyższy punkt budynku, natomiast koniec rury odprowadzającej gaz z aparatury
kontrolno-pomiarowej na wysokość co najmniej 1,5 m od najwyższego punktu budynku.
§ 273. Budynek stacji odmetanowania oraz zabudowane urządzenia zabezpiecza się instalacją odgromową.
§ 274.1. Pomieszczenia stacji nie posiadające instalacji gazowej i bezpośredniego połączenia z
pomieszczeniami zagrożonymi wybuchem można zaliczyć w trybie odrębnych przepisów do pomieszczeń (stref)
niezagrożonych wybuchem.
2. Pomieszczenie z zabudowaną aparaturą kontrolno-pomiarową i zabezpieczającą, zwane dalej
„pomiarownią”, można uznać za pomieszczenie (strefę) niezagrożone wybuchem, pod warunkiem że jest ono
przewietrzane za pomocą urządzeń wentylacyjnych w sposób ciągły, zapewniający co najmniej 10-krotną
wymianę powietrza w ciągu 1 godziny.
3. Pomieszczenia (strefy), w których zabudowane są urządzenia wytwarzające podciśnienie, zalicza się do
klasy wybuchowości „Z1”, zgodnie z odrębnymi przepisami.
§ 275.1. Teren stacji odmetanowania ogradza się, przy czym odległość ogrodzenia od budynku lub
zabudowanych urządzeń nie powinna być mniejsza niż 4 m.
2. Przy wejściach i wjazdach na teren stacji umieszcza się tablice z napisami ostrzegawczymi oraz urządzenia
sygnalizacji przywoławczej.
§ 276. Stację odmetanowania w wyrobisku podziemnym wyposażoną w urządzenia o napędzie elektrycznym
lokalizuje się w oddzielnym wyrobisku, przewietrzanym niezależnym prądem powietrza.
§ 277. Inżektorową stację odmetanowania o napędzie pneumatycznym zabudowuje się w wyrobisku
przewietrzanym prądem powietrza wytwarzanym przez wentylator główny.
§ 278. Prąd powietrza, do którego kierowany jest metan z podziemnej stacji odmetanowania, powinien płynąć
najkrótszą drogą do szybu wentylacyjnego.
§ 279. Pomieszczenia urządzeń do wytwarzania depresji i transportu gazu w rurociągach metanowych,
wyrobiska z metanowymi rurociągami tłocznymi oraz wyrobiska przewietrzane prądem powietrza, do których
skierowany jest metan z podziemnej stacji odmetanowania, zalicza się do stopnia „c” niebezpieczeństwa
wybuchu.
§ 280. Stacje odmetanowania zabezpiecza się przed wejściem osób nieupoważnionych. Przed wejściem do
stacji umieszcza się tablice z napisem ostrzegawczym.

47
§ 281.1. W stacji odmetanowania stosuje się dla wytworzenia depresji i transportu gazu w rurociągach
metanowych inżektory, pompy próżniowe, dmuchawy i sprężarki.
2. Do przenoszenia napędu w urządzeniach odmetanowania niedopuszczalne jest stosowanie sprzęgieł
ciernych i przekładni pasowych.
3. Stację odmetanowania wyposaża się w urządzenia:
1) do pomiaru i rejestracji procentowej zawartości metanu w ujmowanym gazie;
2) do pomiaru procentowej zawartości metanu w pomieszczeniach stacji odmetanowania;
3) do pomiaru ciśnienia ujmowanego gazu;
4) do pomiaru ilości ujmowanego gazu;
5) do pomiaru temperatury ujmowanego gazu;
6) umożliwiające odłączenie stacji odmetanowania od rurociągów ssących i tłoczących;
7) do regulacji ciśnienia gazu po stronie ssącej;
8) do kierowania gazu z rurociągów metanowych do atmosfery lub wyrobiska, umożliwiające
odprowadzenie gazu, w przypadku przerwy w ruchu stacji odmetanowania;
9) przerywacz
płomieni w rurociągu doprowadzającym gaz do stacji;
10) przerywacz płomieni w rurociągu odprowadzającym gaz do atmosfery;
11) sygnalizujące u dyspozytora zakładu górniczego wyłączenie z ruchu stacji odmetanowania;
12) automatycznie wyłączające ruch stacji, w przypadku zmniejszenia się zawartości metanu w gazie poniżej
30%;
13) łączności telefonicznej z dyspozytorem zakładu górniczego.
§ 282.1. W inżektorowych stacjach odmetanowania nie stosuje się przerywaczy płomieni w rurociągach
metanowych.
2. W inżektorowych stacjach odmetanowania można stosować zamiast:
1) automatycznych — ręczne urządzenia do wyłączania z ruchu stacji odmetanowania przy zawartości
metanu w gazie poniżej 30%, pod warunkiem wykonywania pomiarów zawartości metanu w gazie i
kontroli ruchu stacji co 2 godziny;
2) rejestracji
zawartości metanu w gazie — pomiary zawartości metanu w gazie wykonywane co 2 godziny,
których wyniki wpisuje się do książki kontroli ruchu stacji;
3) sygnalizacji
wyłączenia z ruchu stacji do dyspozytora — bezpośrednią łączność ze stacji do dyspozytora
zakładu górniczego, przy zapewnieniu stałej obsługi stacji.
§ 283. Stację odmetanowania o napędzie elektrycznym wyposaża się oprócz urządzeń wymienionych w § 281
ust. 3 dodatkowo w urządzenia:
1) rezerwowe do wytwarzania podciśnienia;
2) rejestrujące ciśnienie gazu po stronie ssącej i tłoczącej;
3) wyłączające każdą sprężarkę z ruchu przy zmniejszeniu ilości wody chłodzącej poniżej wartości
granicznej;
4) pomiaru temperatury gazu sprężonego przed jego ochłodzeniem;
5) pomiaru temperatury wody chłodzącej;
6) sygnalizowane za pomocą sygnalizacji świetlnej i akustycznej w stacji odmetanowania, wyłączenie z
ruchu urządzeń wytwarzających podciśnienie.
§ 284.1. Po zabudowaniu nowych urządzeń w stacji odmetanowania przeprowadza się odbiór techniczny.
2. Podczas odbioru wykonuje się próbę szczelności urządzeń oraz bada prawidłowość działania aparatury
zabezpieczającej i kontrolno-pomiarowej.
3. Dla sprawdzenia prawidłowości działania urządzeń w stacji odmetanowania przeprowadza się ruch próbny
urządzeń bez pobierania metanu przez 72 godziny.

48
§ 285.1. Rurociągi metanowe oraz instalacja gazowa stacji odmetanowania mogą być napełnione gazem, po
uprzednim wykonaniu próby szczelności.
2. Próbę szczelności wykonuje się osobno dla rurociągów ssących, tłoczących i instalacji gazowej w stacji
odmetanowania przez wypełnienie rurociągów sprężonym powietrzem o ciśnieniu:
1) dla
rurociągów ssących — nie mniejszym niż 2 x 105 Pa;
2) dla
rurociągów tłoczących — nie mniejszym niż 2 x 105 Pa, jednak nie mniejszym od półtorakrotnej
wielkości ciśnienia roboczego;
3) dla instalacji gazowej w stacji odmetanowania — nie mniejszym niż półtorakrotna wielkość
przewidywanego ciśnienia roboczego.
3. Próbę szczelności wykonuje się komisyjnie w czasie nie krótszym niż 3 godziny.
4. Rurociągi metanowe przy próbach szczelności należy dzielić odcinkami tak, aby objętość każdego z nich
nie przekraczała 100 m3; rurociągi te uznaje się za szczelne, jeżeli w czasie próby szczelności spadek ciśnienia
sprężonego powietrza nie jest większy od 5,9 x 102 Pa w ciągu jednej godziny.

Rozdział 3
Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego
§ 285a. 1. Niezwłocznie po wykonaniu w pokładzie węgla:
1) co najmniej 300 m wyrobisk w przestrzeniach nieobjętych granicami pola metanowego,
2) co najmniej 500 m w polach metanowych
— przeprowadza się badania pokładu węgla lub jego części pod względem zagrożenia wybuchem pyłu
węglowego.
2. Badania wyrobisk lub ich części poza pokładami węgla przeprowadza się podczas ich drążenia, a także
przy każdej zmianie warunków, które mogą mieć wpływ na ilość gromadzącego się w nich pyłu kopalnianego.
§ 285b. W przypadku niepodjęcia przez kierownika ruchu zakładu górniczego rozstrzygnięcia w zakresie
zaliczenia pokładu węgla lub jego części oraz wyrobiska lub jego części pod względem zagrożenia wybuchem
pyłu węglowego, przyjmuje się, że zaliczono te pokłady (wyrobiska) lub ich części do klasy B zagrożenia
wybuchem pyłu węglowego.

§ 286. W zakładzie górniczym wydobywającym węgiel kamienny, a także w zakładzie górniczym
wydobywającym węgiel brunatny posiadającym wyrobiska podziemne powinna być zorganizowana służba dla
zwalczania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.
§ 287. W zakładach górniczych, o których mowa w § 286:
1) rzeczoznawcy przeprowadzają badania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego w celu klasyfikacji
pokładów węgla oraz określenia zagrożenia w wyrobiskach górniczych i szybach (szybikach);
2) stosuje się środki zapobiegające powstawaniu pyłu węglowego, a gromadzący się pył węglowy neutralizuje i
systematycznie usuwa po uprzednim pozbawieniu go lotności.
2. Stan i skuteczność stosowanych środków ochrony przed niebezpieczeństwem wybuchu pyłu węglowego
systematycznie kontroluje się.
§ 288. Rozprzestrzenianie się pyłu węglowego ogranicza się poprzez stosowanie środków dla pozbawienia
lotności pyłu węglowego, w miejscach jego powstawania i osiadania.
§ 289. 1. W drążonym, za pomocą maszyn urabiających, wyrobisku korytarzowym, w którym występuje
niebezpieczny pył węglowy, przodek oraz wyrobiska w strefie przyprzodkowej o długości co najmniej 10 m
zmywa się lub zrasza wodą:
1) przed rozpoczęciem pracy na zmianie;
2) w czasie pracy, gdy wystąpi osad pyłu węglowego.
2. W wyrobiskach zaliczonych, na podstawie odrębnych przepisów, do klasy A lub B zagrożenia wybuchem
pyłu węglowego utrzymuje się strefy zabezpieczające przed przeniesieniem się wybuchu.

49
3. W wyrobisku, na długości co najmniej 200 m od miejsc możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu
węglowego, określonych odrębnymi przepisami, utrzymuje się strefy zabezpieczające.
4. W strefach zabezpieczających zmywa się wodą lub opyla pyłem kamiennym lub zmywa wodą i rozsypuje
środki higroskopijne na całym obwodzie wyrobiska.
5. Pył kopalniany usuwa się z maszyn i urządzeń znajdujących się w wyrobisku w strefie zabezpieczającej.
6. W polach metanowych dodatkowo utrzymuje się strefy zabezpieczające:
1) na całej długości wyrobiska przewietrzanego za pomocą lutniociągu;
2) w wyrobiskach zaliczonych do wyrobisk ze stopniem „c” niebezpieczeństwa wybuchu metanu na
odcinkach z zainstalowanymi kablami lub przewodami elektroenergetycznymi.
7. Na całej długości wyrobiska, w którym została wyznaczona strefa szczególnego zagrożenia tąpaniami
utrzymuje się strefy zabezpieczające.
8. Na całej długości ściany podczas zbrojenia i likwidacji utrzymuje się strefy zabezpieczające.
9. W wyrobisku, we wszystkich kierunkach od miejsc zabudowy rozdzielni, stacji transformatorowych,
prostowników i stycznikowni, utrzymuje się strefy zabezpieczające na długości co najmniej 25 m.
§ 290. Stref zabezpieczających nie stosuje się w:
1) drążonym wyrobisku kamiennym, w którym nie występuje niezabezpieczony pył kopalniany;
2) wyrobisku wybierkowym;
3) wyrobisku, w którym pył kopalniany jest zabezpieczony przed wybuchem w sposób naturalny;
4) wyrobisku korytarzowym, w którym nagromadzenie pyłu węglowego jest mniejsze niż 30 g/m3 wyrobiska;
5) szybach i szybikach.
§ 291.1. W przypadku, gdy w strefie zabezpieczającej zalegający pył kopalniany jest suchy (lotny),
zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym w strefie zabezpieczającej, oznaczona zgodnie z
Polskimi Normami lub oznaczona przy użyciu przeznaczonych do tego celu przyrządów o dokładności
pomiarowej nie mniejszej niż 3%, powinna wynosić co najmniej:
1) 70% w polach niemetanowych;
2) 80% w polach metanowych.
2. W przypadku, gdy w strefie zabezpieczającej zalegający pył kopalniany jest mokry (całkowicie
pozbawiony lotności), zawartość wody przemijającej w pyle kopalnianym w strefie zabezpieczającej,
uniemożliwiająca przeniesienie wybuchu pyłu węglowego, oblicza się, z zastrzeżeniem ust. 4, według wzoru:
W = 50 + 100 − n W – 0,625n [%]
100
pw
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
W —
zawartość wody przemijającej, uniemożliwiająca przeniesienie wybuchu pyłu węglowego [%],
n —
zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym [%],
Wpw — zawartość wilgoci przemijającej węgla, to jest części wilgoci całkowitej zawartej w węglu, którą traci
on podczas suszenia aż do osiągnięcia przybliżonej równowagi z wilgocią powietrza otaczającego (dla
węgli pochodzących z różnych pokładów należy do obliczeń przyjąć najwyższą wartość W ) [%].
pw
3. W przypadku, gdy w strefie zabezpieczającej zalegający pył kopalniany jest mokry (całkowicie
pozbawiony lotności) i stosowane są środki higroskopijne, zawartość wody całkowitej w pyle kopalnianym w
strefie zabezpieczającej, uniemożliwiająca przeniesienie wybuchu pyłu węglowego, oblicza się, z zastrzeżeniem
ust. 4, według wzoru:
W
100 −n
1 = 50 +
W – 0,625n [%]
100
cw
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
W1 —
zawartość wody całkowitej, uniemożliwiająca przeniesienie wybuchu pyłu węglowego [%],

50