Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

4) obejmy na 4 butle tlenowe;
5) uchwyty na lampy akumulatorowe do oświetlenia wozu;
6) uchwyt lub pojemnik na apteczkę.
3.2.10.
Wozy specjalne powinny być wyposażone w płyty nośne z otworami umożliwiającymi zabu-
dowę kłonic lub uchwytów do pewnego i stabilnego mocowania ładunku.
3.2.11.
Zbiornik wozu specjalnego do przewozu płynów powinien być trwale połączony z konstrukcją
podwozia i zabezpieczony przed uszkodzeniami, a także powinien posiadać wskaźnik poziomu
płynu, oraz być wyposażony w urządzenia wyrównawcze ciśnienia.
3.2.12.
Wóz specjalny do przewozu płynów powinien być wyposażony w urządzenia do bezkropel-
kowego napełniania zbiornika maszyny z napędem własnym.
3.2.13.
Przewody do napełniania i opróżniania wozu specjalnego do przewozu płynów powinny być
wykonane z materiałów spełniających warunki trudnopalności i antyelektrostatyczności.
3.2.14.
Konstrukcja wozu specjalnego do przewozu płynów powinna wykluczać wszelkie dające się
racjonalnie przewidzieć zagrożenia w trakcie ich eksploatacji, w szczególności w odniesieniu
do:
1) zamknięć i otworów;
2) niebezpiecznych zrzutów z urządzeń zabezpieczających przed wzrostem ciśnienia;
3) zmiany
położenia środka ciężkości w trakcie ruchu.
3.2.15.
Wozy specjalne do transportu ładunków długich powinny być przystosowane do zabudowy
rozwór.
3.2.16.
Wozy specjalne do transportu butli gazów technicznych pod ciśnieniem powinny zapewnić ich
stabilne położenie i zabezpieczenie przed uszkodzeniem.
3.2.17.
Wozy specjalne do transportu ładunków w wyrobiskach pochyłych o nachyleniach powyżej 4°
powinny być wyposażone w sprzęgi uniemożliwiające ich samoczynne rozsprzęgnięcie.
3.2.18.
W wozach do przewozu osób oraz w wozach specjalnych powinny być stosowane materiały
chemiczne oraz wyroby z tworzyw sztucznych, spełniające wymagania trudnopalności, anty-
elektrostatyczności i nietoksyczności.
3.3.
Maszyny i urządzenia elektryczne oraz aparatura łączeniowa, kable, przewody, na napięcie
powyżej 1 kV prądu przemiennego lub powyżej 1,5 kV prądu stałego.
3.3.1.
Wymagania niniejszego załącznika dotyczą kabli, przewodów, maszyn i urządzeń elektrycz-
nych oraz aparatury łączeniowej, zwanych dalej „sprzętem elektrycznym”, o napięciu zna-
mionowym powyżej 1 kV prądu przemiennego lub powyżej 1,5 kV prądu stałego.
3.3.2. Sprzęt elektryczny powinien być tak wykonany, aby po właściwym jego zainstalowaniu
i użytkowaniu zgodnie z przeznaczeniem nie zagrażał bezpieczeństwu osób i mienia.
3.3.3. Sprzęt elektryczny powinien być tak wykonany, aby była zapewniona:
1) ochrona ludzi przed niebezpieczeństwem urazu mogącego powstać w wyniku dotyku bez-
pośredniego lub pośredniego;
2) ochrona przed powstaniem temperatury, łuku lub promieniowania, mogących spowodo-
wać niebezpieczeństwo;
3) ochrona ludzi przed niebezpieczeństwem o charakterze nieelektrycznym, spowodowanym
przez ten sprzęt;
4) właściwa izolacja elektryczna dla występujących w podziemnych wyrobiskach górniczych
warunków klimatycznych.
3.3.4. Sprzęt elektryczny powinien być odporny na oddziaływanie czynników zewnętrznych w miej-
scu przewidywanego użytkowania oraz nie może narażać ludzi na niebezpieczeństwo związa-
ne z możliwymi do przewidzenia warunkami przeciążenia.

61
3.3.5. Sprzęt elektryczny powinien być przystosowany do pracy w następujących warunkach środo-
wiskowych:
1) temperatura otoczenia: od -10°C do +40°C;
2) wilgotność względna: do 95% w temperaturze +40°C;
3) maksymalna
wilgotność względna w temperaturze +25°C lub w niższych temperaturach
z kondensacją pary: 100%.
3.3.6. Sprzęt elektryczny powinien być wykonany w sposób zapewniający bezpieczeństwo w czasie
pracy i konserwacji. Wykonanie sprzętu zgodnie z wymaganiami określonymi w odpowied-
nich Polskich Normach stwarza domniemanie, że wyrób jest bezpieczny.
3.3.7. Sprzęt elektryczny powinien być dostosowany do napięcia znamionowego z ciągu wartości
napięć znormalizowanych.
3.3.8.
Rozdzielnice powinny być wyposażone w łączniki uziemiające.
3.3.9. Aparatura
łączeniowa dla maszyn górniczych powinna być wyposażona w łączniki uziemiają-
ce lub przystosowana do zakładania uziemiaczy przenośnych.
3.3.10.
W rozdzielnicach powinny być stosowane łączniki bezolejowe.
3.3.11.
Rozdzielnice powinny być wykonane w sposób zapewniający zmniejszenie prawdopodobień-
stwa wystąpienia zwarć wewnętrznych oraz zmniejszenie skutków tych zwarć. Wykonanie
rozdzielnic zgodnie z wymaganiami określonymi w Polskiej Normie stwarza domniemanie, że
wymaganie to zostało spełnione.
3.3.12. W
zewnętrznych obwodach sterowniczych powinno być stosowane napięcie nie wyższe niż 25
V prądu przemiennego lub 60 V nietętniącego prądu stałego. Budowa zewnętrznego obwodu
sterowniczego powinna spełniać wymagania dla obwodów SELV lub PELV albo obwodów
iskrobezpiecznych kategorii „ia” lub „ib”. Uszkodzenie tego obwodu nie może spowodować
niezamierzonego załączenia urządzenia lub maszyny górniczej oraz zablokowania możliwości
wyłączenia urządzenia lub maszyny górniczej elementami sterującymi i kontrolującymi para-
metry pracy.
Obwody
sterownicze powinny uniemożliwiać niekontrolowane załączenie łącznika:
1) w wyniku wstrząsów i drgań mechanicznych lub spowodowane oddziaływaniem prądów
błądzących;
2) w przypadku zaniku napięcia, a następnie jego powrotu - wymaganie to nie dotyczy ma-
szyn o przeznaczeniu specjalnym, których samoczynne załączenie jest wymagane proce-
sem technologicznym;
3) przy
wzroście napięcia zasilania do 1,5-krotnej wartości napięcia znamionowego.
3.4. Systemy
łączności, bezpieczeństwa i alarmowania oraz zintegrowane systemy sterowania
kompleksów wydobywczych i przodkowych pracujące w trybie zdalnego sterowania lub ste-
rowania automatycznego.
3.4.1. System
łączności telefonicznej, niezależnie od przyjętej struktury (zastosowanie koncentrato-
rów, modułów wyniesionych) powinien być tak zbudowany, aby:
1) z punktu widzenia abonenta funkcjonował jak system z jedną centralą;
2) abonenci
dołowi po podniesieniu słuchawki nie spotkali się ze zjawiskiem zajętości cen-
trali;
3) aparaty
telefoniczne
dołowe posiadały przyciski bezpośredniej łączności z dyspozytorem
i ze stanowiskiem „awizo”;
4) podniesienie
słuchawki w aparacie telefonicznym dołowym, przy braku innych czynności
przez 10 s, powodowało zgłoszenie stanowiska „awizo”;
5) pozwalał na realizację łączności dyspozytorskiej z wyznaczonymi stanowiskami pracy
w podziemnych wyrobiskach górniczych i wyznaczonymi stanowiskami na powierzchni
zakładu górniczego;
6) centrala
systemu
łączności ogólnozakładowej była wyposażona co najmniej w dwa stano-

62
wiska łączeniowe „awizo”, pozwalające na ręczne zestawianie połączeń w przypadku
prowadzenia akcji lub w innych niezbędnych okolicznościach;
7) w przypadkach awaryjnych restart systemu nie powodował przerwy w łączności dla pod-
stawowych elementów systemu (tzn. dla stanowisk „awizo”, stanowisk łączności
dyspozytorskiej i stanowisk do prowadzenia akcji ratowniczej) oraz telefonów dołowych
dłuższej niż 120 s.
3.4.2. Systemy
bezpieczeństwa powinny pozwalać na gromadzenie i przetwarzanie danych z czujni-
ków kontrolujących skład atmosfery kopalnianej oraz stan aktywności sejsmicznej górotworu,
a także innych parametrów określonych przepisami w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych
zakładach górniczych. Systemy te powinny być zabezpieczone przed ingerencją osób
niepowołanych w szczególności przez:
1) umożliwienie identyfikacji typu i numeru czujnika przez centralę systemu;
2) stosowanie linii dozorowanych;
3) rejestrację przez centralę świadomego zawieszania działania obwodu wyłączającego wraz
z identyfikacją osoby dokonującej tej czynności;
4) zabezpieczenie
dostępu do nastaw czujników.
3.4.3. Systemy
bezpieczeństwa powinny mieć możliwość automatycznego wyłączenia energii elek-
trycznej, zdalnego sterowania niektórych urządzeń lub maszyn oraz nadania komunikatów
ewakuacyjnych i ostrzegawczych.
3.4.4. Układy zdalnego sterowania urządzeń i maszyn, o których mowa w pkt 3.4.3, powinny być
zaprojektowane tak, aby spełniały wymagania takie jak wymagania dla zintegrowanych sys-
temów sterowania kompleksów wydobywczych i przodkowych podane w pkt 3.4.14. - 3.4.19.
3.4.5. Systemy
bezpieczeństwa służące do lokalizacji i ewidencji pracowników w podziemnych wy-
robiskach górniczych powinny być zaprojektowane tak, aby:
1) pozwalały na operatywne zarządzanie przemieszczaniem pracowników zarówno w sta-
nach normalnej pracy, jak i w stanach zagrożenia;
2) rejestrowały przejścia pracownika przez punkty kontrolne systemu;
3) informowały dyspozytora o tym, że:
a) w strefie zagrożonej znajduje się osoba,
b) został przekroczony dopuszczalny czas przebywania osoby w strefie zagrożonej;
4) pozwalały na zwrotne powiadomienie osoby znajdującej się w strefie zagrożonej o zda-
rzeniach, o których mowa w ppkt 3.
3.4.6.
Poszczególne systemy bezpieczeństwa powinny zapewniać możliwość rejestrowania i archi-
wizowania danych oraz przedstawiania ich dyspozytorowi. W przypadku gdy moc oblicze-
niowa systemu jest zbyt mała lub konieczne jest przedstawianie danych z kilku systemów, mo-
że być zainstalowany dodatkowo system wspomagania dyspozytora składający się z urządzeń
i oprogramowania, służących dyspozytorowi bezpośrednio do nadzorowania ruchu zakładu
górniczego. System wspomagania powinien spełniać następujące wymagania:
1) umożliwiać ergonomiczny sposób obsługi oraz przedstawiania informacji, uwzględniający
możliwości percepcyjne dyspozytora;
2) umożliwiać współpracę poszczególnych systemów poprzez przekazywanie sygnałów
w sposób automatyczny z akceptacją dyspozytora lub bez;
3) zapewniać synchronizację czasu rzeczywistego w poszczególnych systemach bezpieczeń-
stwa, łączności i alarmowania z dokładnością ±1 sek.;
4) zapewniać priorytet dla sygnałów ostrzegawczych i alarmowych;
5) umożliwiać archiwizację danych, co najmniej w zakresie wymaganym przepisami
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego za-
bezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych na dyskach twar-
dych i zewnętrznych nośnikach informacji.

63
3.4.7.
System alarmowania powinien przede wszystkim umożliwiać przesłanie do stanowisk pracy
sygnałów lub komunikatów ewakuacyjnych, ostrzegawczych i informacyjnych

o ewentualnych zagrożeniach, a ponadto:
1) pozwalać na przesłanie sygnału alarmowego o powstałym zagrożeniu z każdego sygnali-
zatora;
2) sygnały i komunikaty powinny być przesyłane na jeden sygnalizator bądź na ich grupę,
przy czym powinna istnieć możliwość równoczesnego wysyłania kilku komunikatów;
3) powinna
istnieć możliwość zarówno ręcznego, jak i automatycznego sterowania wysyła-
niem komunikatów;
4) sygnały, komunikaty i rozmowy przekazywane w trybie alarmowym powinny być reje-
strowane w funkcji czasu.
3.4.8. Systemy
łączności, bezpieczeństwa i alarmowania oraz systemy wspomagania pracy służb
dyspozytorskich funkcjonujące w oparciu o układy informatyczne powinny być tak skonstru-
owane, aby zapewniały ochronę zainstalowanego oprogramowania oraz rejestrowanych da-
nych, a w szczególności:
1) w przypadku konieczności nadzoru serwisowego producenta nad eksploatowanym w za-
kładach górniczych sprzętem komputerowym - system powinien być skonstruowany tak,
aby kanał dostępu był konfigurowany ręcznie przez pracowników obsługi zakładu górni-
czego po telefonicznym uzgodnieniu przez serwis producenta - powyższy fakt powinien
być odnotowany samoczynnie, a łącze powinno być przerwane natychmiast po zakończe-
niu usług serwisowych;
2) w przypadku, gdy przewiduje się udostępnianie danych innym użytkownikom na terenie
zakładu górniczego, systemy powinny zawierać wydzielony serwer „lustrzany”, na który
te systemy będą przesyłać informacje w układzie jednokierunkowym bez możliwości do-
stępu do systemów podstawowych;
3) dostęp do systemów oprogramowania, w zakresie przewidzianym przez producenta, po-
winien być możliwy jedynie ze stanowisk w sieci wewnętrznej, a wszystkie logowania
powinny być automatycznie rejestrowane.
3.4.9. Systemy
łączności, bezpieczeństwa i alarmowania przeznaczone do pracy w przestrzeniach
zagrożonych wybuchem powinny mieć budowę przeciwwybuchową pozwalającą na pracę
przy dowolnej koncentracji metanu.
3.4.10. Instalacje
systemów
łączności, bezpieczeństwa i alarmowania powinny być skonstruowane
zgodnie z zasadami kompatybilności elektromagnetycznej tak, aby:
1) były odporne na zakłócenia emitowane przez urządzenia elektroenergetyczne pracujące w
podziemnych zakładach górniczych;
2) nie
emitowały zakłóceń mogących zakłócić pracę innych urządzeń i systemów telekomu-
nikacyjnych w podziemnych zakładach górniczych;
3) były odporne na zakłócenia pochodzące od innych urządzeń telekomunikacyjnych,
w szczególności wykorzystujących wspólne z nimi kable lub przewody.
3.4.11.
Zintegrowane systemy sterowania kompleksów wydobywczych i przodkowych pracujące
w trybie zdalnego sterowania lub sterowania automatycznego powinny być tak zaprojektowa-
ne, wykonane i zainstalowane aby nie stwarzały zagrożenia dla ludzi i środowiska. Ponadto
winny zapewniać:
1) monitoring pracy urządzeń oraz parametrów mediów mających wpływ na pracę tych
urządzeń;
2) monitoring
parametrów
środowiska w miejscu zainstalowania oraz automatyczną sygnali-
zację o stanach zagrożenia;
3) diagnostykę stanu technicznego maszyn i urządzeń wchodzących w skład kompleksów
wydobywczych i przodkowych;
4) rejestrację i archiwizację danych z prowadzonego monitoringu;

64
5) wykluczenie
dodatkowego niebezpieczeństwa w czasie załączania lub wyłączania przy
sterowaniu w trybie zdalnym lub automatycznym;
6) przekazanie do osoby sterującej informacji o ręcznym zatrzymaniu lub zablokowaniu
urządzenia.
3.4.12. W
zewnętrznych obwodach sterowniczych zintegrowanych systemów sterowania kompleksów
wydobywczych i przodkowych pracujących w trybie zdalnego sterowania lub sterowania au-
tomatycznego powinno być stosowane napięcie nie wyższe niż 25 V prądu przemiennego lub
60 V nietętniącego prądu stałego. Budowa zewnętrznego obwodu sterowniczego powinna
spełniać wymagania dla obwodów SELV lub PELV albo obwodów iskrobezpiecznych katego-
rii „ia” lub „ib”. Uszkodzenie tego obwodu nie może spowodować niezamierzonego załączenia
urządzenia lub maszyny górniczej oraz zablokowania możliwości wyłączenia urządzenia lub
maszyny górniczej elementami sterującymi i kontrolującymi parametry pracy. Obwody ste-
rownicze powinny uniemożliwiać niekontrolowane załączenie łącznika:
1) w wyniku wstrząsów i drgań mechanicznych lub spowodowane oddziaływaniem prądów
błądzących;
2) w przypadku zaniku napięcia, a następnie jego powrotu — wymaganie to nie dotyczy ma-
szyn o przeznaczeniu specjalnym, których samoczynne załączenie jest wymagane proce-
sem technologicznym;
3) przy
wzroście napięcia zasilania do 1,5-krotnej wartości napięcia znamionowego.
3.4.13.
Elementy wykonawcze zewnętrznego obwodu sterowniczego zintegrowanych systemów ste-
rowania kompleksów wydobywczych i przodkowych pracujących w trybie zdalnego sterowa-
nia lub sterowania automatycznego powinny umożliwiać prawidłowe sterowanie urządzeniami
przy napięciu zasilania od 0,85 do 1,2-krotnej wartości napięcia znamionowego. Zewnętrzny
obwód sterowniczy powinien powodować wyłączanie maszyny i zablokowanie stanu wyłą-
czenia w przypadku:
1) wzrostu rezystancji zewnętrznej pętli obwodu sterowniczego do wartości 600 Ω;
2) obniżenia rezystancji izolacji pomiędzy żyłami sterowniczymi lub pomiędzy dowolną żyłą
sterowniczą a ziemią do wartości 2000 Ω.
3.4.14.
Elementy wykonawcze obwodów sterowniczych zintegrowanych systemów sterowania kom-
pleksów wydobywczych i przodkowych pracujących w trybie zdalnego sterowania lub stero-
wania automatycznego, spełniających jednocześnie rolę obwodów kontroli ciągłości uziemie-
nia, powinny powodować wyłączenie i zablokowanie możliwości załączenia w przypadku
wzrostu rezystancji obwodu powyżej wartości 100 Ω.
3.4.15.
Zintegrowane systemy sterowania kompleksów wydobywczych i przodkowych pracujących
w trybie zdalnego sterowania lub sterowania automatycznego powinny być tak skonstruowane,
aby:
1) urządzenie zatrzymujące maszynę zatrzymywało również wszelkie maszyny zainstalowa-
ne przed i za maszyną, jeżeli ich dalsze działanie mogłoby stwarzać niebezpieczeństwo;
2) ostrzegały osoby znajdujące się w strefie, w której może wystąpić zagrożenie, wyraźnym
sygnałem akustycznym lub optycznym albo obydwoma jednocześni, zgodnie z wymaga-
niami określonymi w Polskiej Normie dla sygnalizacji optycznej i akustycznej w pod-
ziemnych wyrobiskach zakładów górniczych;
3) umożliwiały wstrzymanie rozruchu lub zatrzymanie i zablokowanie urządzenia;
4) uszkodzenie
zewnętrznego obwodu sterowniczego nie mogło spowodować niezamierzo-
nego załączenia urządzenia oraz zablokowania możliwości wyłączenia urządzenia
elementami sterującymi i kontrolującymi parametry pracy.
4 . S p r z ę t s t r z a ł o w y .
4.1. Urządzenia do mechanicznego wytwarzania i ładowania materiałów wybuchowych.
4.1.1.
Urządzenia do mechanicznego wytwarzania i ładowania materiałów wybuchowych:

65