Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

1.6. Kontrolę składu chemicznego powietrza i gazów pożarowych prowadzi się także przy uży-
ciu:
1) prób pipetowych;
2) rurek wskaźnikowych;
3) przenośnych analizatorów gazów;
4) nowoczesnej aparatury kontrolno-pomiarowej.
1.7. Kontrolę temperatury powietrza i gazów pożarowych oraz górotworu prowadzi się przy uży-
ciu:
1) odpowiednich urządzeń zainstalowanych w miejscach określonych przez kierownika ak-
cji, zapewniających pomiary zdalne;
2) przyrządów przenośnych (termometrów, pirometrów, kamer termowizyjnych) w miej-
scach prowadzenia prac przez zastępy ratownicze.
1.8 Kierownik akcji wyznacza miejsca wykonania pomiarów, o których mowa w pkt 1.4, oraz
ich zakres umożliwiający pełną ocenę zmian przebiegu pożaru. Wyniki pomiarów dokumen-
tuje się.
1.9. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny palne pomiary, o których mowa w
pkt 1.5, powinny być wykonywane przez pogotowie pomiarowe utrzymywane przez wła-
ściwą jednostkę ratownictwa górniczego.
1.10. Dojścia do strefy zagrożenia pożarowego powinny być zabezpieczone w sposób trwały lub
przez obserwatorów we wszystkich wyrobiskach, stanowiących połączenie tej strefy z rejo-
nami niezagrożonymi zakładu górniczego, dostępnymi dla ludzi.
1.11. Podczas akcji przeciwpożarowej sieć wentylacyjna zakładu górniczego powinna być zabez-
pieczona przed przypadkowym otwarciem lub zamknięciem tam i śluz wentylacyjnych, ma-
jących wpływ na zmiany potencjałów aerodynamicznych w sąsiedztwie strefy zagrożonej,
oraz przed przypadkowymi zmianami parametrów wentylatorów głównych.
1.12. W razie występowania wysokiej temperatury dymów i gazów pożarowych ustala się miejsca
zagrożone powstaniem wtórnych ognisk pożarowych oraz sposób przeciwdziałania temu za-
grożeniu.
1.13. Podczas akcji przeciwpożarowej powinny być podejmowane działania zmierzające do ak-
tywnego ugaszenia ognia, z zachowaniem warunków bezpieczeństwa ratowników. Kierow-
nik akcji po aktywnym ugaszeniu pożaru powinien ustalić sposób i częstotliwość kontroli
miejsca pożaru.
1.14. Jeżeli aktywna likwidacja pożaru nie jest możliwa, przystępuje się do izolacji rejonu pożaru
od czynnych wyrobisk zakładu górniczego tamami izolacyjnymi przeciwwybuchowymi.
1.15. W razie konieczności stosowania do likwidacji pożaru metod pasywnych, po zamknięciu re-
jonu pożaru podejmuje się działania umożliwiające dokładne uszczelnienie wszystkich tam
izolacyjnych i pożarowych w wyrobiskach wlotowych do tego rejonu i wylotowych z niego.
1.16. Podczas akcji przeciwpożarowej powinny być podejmowane działania zmierzające do wy-
równywania potencjału aerodynamicznego wokół pola pożarowego.
1.17. Tamy pożarowe w rejonach zagrożonych tąpaniami powinny być budowane w miejscach,
gdzie prawdopodobieństwo ich uszkodzenia jest najmniejsze.

87
1.18. Wszystkie prace ratownicze w strefie zagrożenia pożarowego powinny być wykonywane
przez zastępy ratownicze. W strefie zagrożenia przebywać może tylko taka liczba zastępów,
jaka jest niezbędna do sprawnego wykonania zadania. Wszyscy ratownicy zatrudnieni w
strefie zagrożenia pożarowego powinni być ubrani w odpowiednią odzież i posiadać środki
ochrony indywidualnej.
Akcje ratownicze w polach metanowych
1.19. Podczas prowadzenia akcji ratowniczej przeciwpożarowej w polu metanowym stosuje się
sposoby określone dla akcji ratowniczej w polu niemetanowym, a także wymagania, których
celem jest niedopuszczenie do wybuchu metanu i gazów pożarowych. Podczas wyznaczania
strefy zagrożenia pożarowego powinno się uwzględniać możliwość i zasięg skutków ewen-
tualnego wybuchu, poszerzając odpowiednio tę strefę.
1.20. Podejmując decyzję o ograniczeniu ilości powietrza dopływającego do miejsca pożaru,
uwzględnia się możliwość:
1) wzrostu koncentracji metanu w prądzie wlotowym;
2) zwiększenia ilości wydzielającego się metanu do prądów powietrza w strefie zagrożenia
pożarowego;
3) dodatkowego wydzielania się metanu ze zrobów lub wyrobisk zbędnych;
4) zaburzenia funkcjonowania systemu odmetanowania.
1.21. W celu przeciwdziałania powstaniu zagrożenia wybuchowego w rejonie pożaru powinno się
uwzględniać możliwość:
1) rozrzedzenia mieszanin gazowych przez zwiększenie ilości przepływającego powietrza;
2) ograniczenia przepływu powietrza przez ogniska pożaru;
3) ograniczenia zawartości tlenu w gazach pożarowych przez zastosowanie inertyzacji at-
mosfery wszelkimi dostępnymi środkami.
1.22. W przypadku utworzenia się wybuchowych nagromadzeń metanu lub gazów pożarowych w
rejonie pożaru, powinny być niezwłocznie wycofane ze strefy zagrożenia pożarowego
wszystkie osoby zatrudnione w akcji przeciwpożarowej oraz podjęte środki dla usunięcia te-
go zagrożenia.
1.23. Podczas prowadzenia akcji przeciwpożarowej nie przerywa się odmetanowania górotworu.
Proces odmetanowania w strefie zagrożenia pożarowego powinien być kontrolowany po-
przez wykonywanie pomiarów ilości i temperatury odsysanego gazu oraz zawartości w nim
metanu i tlenku węgla w rurociągach:
1) metanowych, przechodzących przez zaognione wyrobiska;
2) odprowadzających metan z tych ujęć, w których zakłócenie procesu odmetanowania mo-
że spowodować wzrost zawartości metanu w wyrobiskach objętych pożarem, w wyrobi-
skach z prądami powietrza kierowanymi do ogniska pożaru lub w wyrobiskach odprowa-
dzających gorące gazy pożarowe.
1.24. W przypadku stwierdzenia uszkodzenia rurociągu przechodzącego przez rejon pożaru i
zmniejszenia w nim zawartości metanu, rurociąg powinien być zamknięty od strony stacji
odmetanowania i w miarę możliwości od strony ujęć metanu.

88
1.25. Podczas akcji przeciwpożarowej powinno się wykorzystać wszystkie dostępne środki do ak-
tywnego gaszenia ognia. Decyzja o aktywnym gaszeniu ognia w polach metanowych po-
winna być szczegółowo przeanalizowana, tak aby nie spowodować dodatkowego zagrożenia
osób zatrudnionych w akcji. Równocześnie z gaszeniem pożaru środkami aktywnymi wy-
znacza się miejsce na budowę tam pożarowych i transportuje materiały do ich budowy.
1.26. Aktywne gaszenie ognia jest niedopuszczalne w warunkach:
1) powstania pożaru w bezpośrednim sąsiedztwie zrobów, w których mogą być nagroma-
dzone znaczne ilości metanu;
2) dużej metanowości bezwzględnej w rejonie pożaru, szczególnie w przypadkach ograni-
czonego przepływu powietrza.
1.27 W rejonie objętym skutkami wypływu metanu, wybuchów gazów i pyłu węglowego oraz
wyrzutu metanu i dwutlenku węgla, po powstaniu zagrożenia powinien być wyłączony do-
pływ prądu elektrycznego w celu uniknięcia możliwości zainicjowania wybuchu lub spowo-
dowania zapalenia materiałów palnych przez uszkodzone przewody i urządzenia elektrycz-
ne.
Sposoby budowy tam izolacyjnych przeciwwybuchowych
1.28. Przeciwwybuchowe tamy izolacyjne powinno się wykonywać dla zabezpieczenia przed
przeniesieniem się wybuchu, od strony zrobów, zbędnych wyrobisk, w których mogą wy-
stąpić wybuchowe mieszaniny gazów palnych oraz pól pożarowych.
1.28.1. Przeciwwybuchowe tamy izolacyjne mogą być wykonane w postaci:
1) korków podsadzkowych;
2) korków wodnych;
3) korków podsadzkowych na bazie tamy organowej z dwustronnymi rozporami;
4) tamy z worków wypełnionych materiałami niepalnymi;
5) tamy ze spoiw szybkowiążących;
6) tamy przeciwwybuchowej o innej konstrukcji, odpowiednio udokumentowanej i pozy-
tywnie zaopiniowanej przez jednostkę ratownictwa górniczego.
1.28.2. Kierownik akcji, podczas akcji ratowniczej, ustala sposób zabezpieczenia przeciwwybu-
chowego wyrobisk.
1.28.3. W ramach profilaktyki pożarowej decyzję w zakresie określonym w pkt 1.28.2 podejmuje
kierownik ruchu zakładu górniczego.
Lokalizacja tam przeciwwybuchowych, warunki ich doboru oraz kontroli
1.28.4. Kierownik akcji, podczas akcji ratowniczej, po zasięgnięciu opinii specjalistów w sztabie
akcji, wyznacza wyrobiska, w których powinny być budowane tamy przeciwwybuchowe.
1.28.5. Kierownik akcji na dole, podczas akcji ratowniczej, wyznacza miejsca budowy tam w wy-
robiskach, o których mowa w pkt 1.28.4.
1.28.6. Podczas wyznaczania miejsc, o których mowa w pkt 1.28.5, uwzględnia się w szczególno-
ści:
1) warunki naturalne i techniczne w wyrobisku, a w szczególności stan górotworu i obu-
dowy wyrobiska;
2) możliwość zastosowania do gaszenia pożaru urządzeń do inertyzacji atmosfery;

89
3) konieczność lokalizacji tamy, aby znajdowała się jak najbliżej ogniska pożaru;
4) konieczność takiej lokalizacji tamy, aby jej odległość od najbliższego skrzyżowania
wyrobisk umożliwiała wykonanie komory dla wyrównania ciśnień, jakie będą wystę-
pować w izolowanym polu pożarowym.
1.28.7. Podstawowe warunki doboru tam przeciwwybuchowych i przepustów tamowych.
1.28.7.1. Kierownik akcji ratowniczej, w uzgodnieniu z przedstawicielem jednostki ratownictwa,
dobiera rodzaj tam przeciwwybuchowych i sposób ich wykonania, biorąc pod uwagę
możliwości techniczne zakładu górniczego.
1.28.7.2. W przypadku górotworu słabego i spękanego powinny być stosowane korki podsadzko-
we o odpowiedniej długości lub, w zależności od warunków geologiczno-górniczych,
korki wodne.
1.28.7.3. Kierownik akcji ustala liczbę przepustów tamowych instalowanych w tamie przeciwwy-
buchowej, w zależności od stanu zagrożenia wybuchowego w rejonie pożaru oraz od
warunków górniczych.
1.28.7.4. Montaż obudowy przeciwwybuchowej przepustu tamowego powinien być wykonany
zgodnie z instrukcją producenta.
1.28.8.
Kontrola tam przeciwwybuchowych.
1.28.8.1. Tamę przeciwwybuchową kontroluje się w trakcie jej wykonywania, zwracając szcze-
gólną uwagę na:
1) stan oryglowania i rozparcia tamy;
2) wypełnienie tamy materiałem podsadzkowym lub stopień zalania muldy wodą;
3) możliwość uzyskania należytej szczelności zamknięć przepustów tamowych;
4) stan wyposażenia tamy i stan podłączeń do przyrządów kontrolno-pomiarowych.
1.28.8.2. Kontrole, o których mowa w pkt 1.28.8.1, przeprowadzają:
1) zastępowy zastępu ratowniczego;
2) osoby wyznaczone przez kierownika akcji ratowniczej;
3) przedstawiciel jednostki ratownictwa.
1.28.8.3. Kontrolę tam przeciwwybuchowych, w strefie zagrożenia pożarowego, przeprowadzają
wyłącznie osoby będące ratownikami górniczymi.
1.28.8.4. Kierownik akcji ratowniczej, przed podjęciem decyzji o zamknięciu przepustów tamo-
wych zabudowanych w tamach przeciwwybuchowych, powinien mieć informacje o
składzie chemicznym gazów, z charakterystycznych miejsc dla danej sytuacji oraz zza
tam wlotowych i wylotowych z rejonu pożaru.
1.28.8.5. Kierownik ruchu zakładu górniczego ustala częstotliwość i zakres kontroli tam prze-
ciwwybuchowych po ich wykonaniu i zamknięciu.
1.29. Przepusty w tamach przeciwwybuchowych w wlotowych i wylotowych prądach powietrza z
rejonu pożaru powinny być zamykane jednocześnie.
1.30. Przed przystąpieniem do zamykania tam (przepustów w tamach) powinno się wycofać ze
strefy zagrożenia pożarowego wszystkie osoby zatrudnione w akcji pożarowej, z wyjątkiem
zastępów ratowniczych niezbędnych do zamknięcia tam (przepustów w tamach).
1.31. Podczas zamykania przepustów w tamach przeciwwybuchowych w strefie zagrożenia nie
mogą być wykonywane żadne inne prace. Zastępy ratownicze po wykonaniu zadania powin-
ny być wycofane natychmiast do bazy ratowniczej.

90
1.32. Wejście do strefy zagrożenia pożarowego, po zamknięciu tam, jest dozwolone po obniżeniu
zawartości tlenu w utworzonym polu pożarowym poniżej 8 % lub po upływie czasu wyzna-
czonego, w zależności od objętości pola pożarowego i wydzielania się metanu, przy czym
czas wyznaczony nie może być krótszy od 12 godzin. Dwunastogodzinny czas wyczekiwa-
nia nie musi być dotrzymany, jeżeli wyniki pomiarów składu gazów w polu pożarowym
wskazują, że nie istnieje możliwość wybuchu tych gazów.
1.33. Po zamknięciu tam przeciwwybuchowych powinno się prowadzić zdalną kontrolę parame-
trów gazów w otamowanej przestrzeni. Jeżeli wyniki analiz składu gazów w otamowanej
przestrzeni, po jej zamknięciu, wskazują stężenie wybuchowe, w rejonie strefy zagrożonej
mogą być prowadzone wyłącznie prace zmierzające do neutralizacji atmosfery, w trybie ak-
cji przeciwpożarowej.
1.34. Otwieranie pola pożarowego (tam przeciwwybuchowych) jest dopuszczalne tylko pod wa-
runkiem stosowania wymagań dotyczących prowadzenia akcji przeciwpożarowej.
1.35. Plan akcji przeciwpożarowej, opracowany w celu otwarcia (zacieśnienia) pola pożarowego,
określa w szczególności:
1) zasady kontroli parametrów gazów w polu pożarowym;
2) zasady kontroli temperatury i wilgotności powietrza w polu pożarowym;
3) środki ochrony przed zagrożeniem wybuchu metanu i gazów pożarowych oraz przed
działaniem podwyższonej temperatury powietrza.
1.36. Po otwarciu tam przeciwwybuchowych (przepustów w tych tamach) i wznowieniu przewie-
trzania wyrobisk w polu pożarowym powinno się wycofać, poza strefę zagrożenia pożaro-
wego, wszystkie osoby zatrudnione w akcji pożarowej oraz prowadzić zdalną kontrolę za-
wartości gazów w polu pożarowym i ilości powietrza przepływającego przez to pole. Wej-
ście do otwartego pola pożarowego, w którym wznowiono przewietrzanie, oraz do strefy za-
grożenia pożarowego, wyznaczonej dla tego pola, może nastąpić po upływie czasu określo-
nego przez kierownika akcji ratowniczej.
Akcja przeciwpożarowa w przypadku pożaru w ślepym wyrobisku z wentylacją lutniową
1.37. Po stwierdzeniu pożaru w ślepym wyrobisku przewietrzanym za pomocą wentylacji lutnio-
wej powinny być natychmiast podjęte działania w celu wyprowadzenia ludzi do bezpieczne-
go rejonu.
1.38. Podczas gaszenia wodą pożaru w ślepym wyrobisku powinno się brać pod uwagę możliwość
poparzenia osób wykonujących tę czynność.
1.39. Jeżeli niemożliwe jest aktywne ugaszenie ognia, podejmuje się działania zmierzające do jego
izolacji przez tamowanie wyrobiska.
1.40. Lokalizacja zabudowy tamy (tam) pożarowej powinna być tak dobrana, a prace przy jej wy-
konaniu były zorganizowane w taki sposób, aby zatrudnieni ratownicy nie byli narażeni na
bezpośrednie skutki ewentualnego wybuchu gazów pożarowych.
1.41. Stan zagrożenia wybuchowego gazów pożarowych powinien być w sposób systematyczny
zdalnie kontrolowany.
1.42. W przypadku stwierdzenia w ślepym wyrobisku zagrożenia wybuchem gazów pożarowych,
prace związane z likwidacją zagrożenia powinny być prowadzone z miejsc, które nie zostaną
dotknięte skutkami ewentualnego wybuchu.
1.43. Jeżeli nie jest możliwe usunięcie zagrożenia wybuchowego, dokonuje się nowego wyboru
miejsc tamowania wyrobisk w celu izolacji pożaru.

91