Rządowy projekt ustawy o instytutach badawczych

Projektowana ustawa, zwłaszcza zadania określone dla instytutów w celu wzmocnienia ich
powiązania z praktyką gospodarczą, uzasadniają przeprowadzanie oceny działalności instytutu
przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych, jak i przez ministra nadzorującego (w ramach
audytu zarządzanego raz na 2 lata).

Projektowana ustawa przewiduje również wprowadzenie przepisów, które zapewnią właściwe
gospodarowanie majątkiem trwałym instytutów, tj. majątkiem Skarbu Państwa, o wysokiej
wartości. Przewiduje się, że:
1) do czynności prawnych w zakresie rozporządzania składnikami aktywów trwałych
instytutu o wartości rynkowej mienia wyższej niż równowartość w złotych kwoty
50 000 euro stosuje się przepisy dotyczące uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa,
2) instytut sprzedaje lub odpłatnie oddaje do używania innym podmiotom, na podstawie
umów prawa cywilnego, składniki aktywów trwałych w drodze publicznego przetargu,
3) instytut zgłasza ministrowi nadzorującemu zamiar rozporządzenia mieniem o wartości
rynkowej wyższej niż równowartość 20 000 euro (dotyczy wniesienia do spółki lub fundacji,
dokonania darowizny, nieodpłatnego oddania do używania innym podmiotom w drodze
umów prawa cywilnego).
Ponadto projektowana ustawa szczegółowo określa zasady gospodarki finansowej instytutu.
Instytut samodzielnie gospodaruje przydzielonym i nabytym mieniem oraz występuje w obrocie
we własnym imieniu i na własny rachunek. Instytut jest zwolniony z podatku dochodowego
i innych podatków oraz opłat, na podstawie niniejszej ustawy i przepisów odrębnych, w takim
samym zakresie, w jakim były zwolnione jednostki badawczo-rozwojowe.
Instytut pokrywa koszty bieżącej działalności z uzyskiwanych przychodów oraz odpowiada za
swoje zobowiązania.
Instytut tworzy następujące fundusze: statutowy, rezerwowy i zakładowy fundusz świadczeń
socjalnych. Instytut może tworzyć również fundusz badań własnych, fundusz stypendialny,
fundusz wdrożeń i fundusz nagród. Niewykorzystane w danym roku fundusze przechodzą na
następny rok.
Dyrektor w ramach możliwości finansowych ustala wielkość środków na wynagrodzenia.



9


Projektowana ustawa zakłada wprowadzenie spójnego ze szkolnictwem wyższym systemu
stanowisk naukowych.
Zatrudnienie pracownika naukowego poprzedzone jest konkursem. Na stanowisku profesora
zwyczajnego lub profesora nadzwyczajnego można zatrudnić na podstawie mianowania osobę,
która posiada tytuł naukowy. Pozostałe osoby mogą być zatrudnione na podstawie umowy
o pracę.
Inne uregulowania dotyczące pracowników naukowych:
1) wymagana jest zgoda dyrektora na podjęcie dodatkowego zatrudnienia lub prowadzenie
działalności gospodarczej (wykonywanie dodatkowego zatrudnienia lub prowadzenie
działalności gospodarczej bez takiej zgody będzie stanowiło podstawę do rozwiązania
stosunku pracy),
2) pracownicy naukowi podlegają okresowym ocenom dorobku naukowego i technicznego,
dokonywanym przez radę naukową,
3) szczególny nacisk położono na przestrzeganie zasad etyki w nauce.
Ponadto zgodnie z art. 39 ust. 2 niniejszej ustawy w instytutach badawczych nie może
powstać stosunek podległości służbowej między małżonkami oraz osobami pozostającymi ze
sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie lub powinowactwa pierwszego
stopnia oraz w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli.
W sprawach nieuregulowanych w ustawie do pracowników instytutów będą miały
zastosowanie przepisy Kodeksu pracy.

Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych będzie dokonywał oceny poziomu naukowego
instytutów zgodnie z kryteriami określonymi w ustawie o zasadach finansowania nauki oraz
będzie wyrażał opinię w sprawach dotyczących utworzenia nowego instytutu.
Projektowana ustawa zakłada, że instytuty mogą tworzyć centra naukowo-przemysłowe.
Celem tworzenia takich centrów będzie ukierunkowanie działalności jednostek organizacyjnych
wchodzących w ich skład na działalność innowacyjną i wdrożeniową oraz wzmocnienie ich
konkurencyjności na rynku krajowym oraz międzynarodowym. Struktura organizacyjna centrum
będzie obejmowała grupę prawnie samodzielnych instytutów i innych jednostek organizacyjnych,
które będą współpracować w formie klastrów, parków technologicznych, platform
technologicznych i w innych formach organizacyjnych odpowiednich dla celów i przedmiotu

10


działalności centrum. Przez udział przedsiębiorców w centrum naukowo-przemysłowym uzyska
się możliwość praktycznego wdrażania osiągnięć badawczych instytutów.
Instytuty mogą również w celu komercjalizacji wyników badań naukowych i prac
rozwojowych, a także w celu prowadzenia działań z zakresu transferu technologii
i upowszechniania nauki, za zgodą ministra nadzorującego tworzyć spółki handlowe
i obejmować akcje i udziały w takich spółkach oraz osiągać przychody z tego tytułu. Powyższe
czynności muszą być prowadzone zgodnie z przepisami o pomocy publicznej.

Projektowana ustawa zakłada, że instytuty mogą utworzyć Radę Główną Instytutów
Badawczych (wybieralny organ przedstawicielski tych instytutów). Kadencja Rady Głównej
trwa 3 lata. Rada Główna składa się z 31 członków wybieranych przez elektorów, którzy są
wybierani przez rady naukowe spośród pracowników tych instytutów.
Rada Główna jest uprawniona do opracowywania opinii i wniosków w sprawach polityki
naukowej i naukowo-technicznej państwa oraz w sprawach warunków i zasad działania
instytutów.

Projekt ustawy nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem określonym w rozporządzeniu
Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie funkcjonowania krajowego systemu
notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597).


Opinia o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej
Projektowana regulacja jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.
11



OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które oddziałuje projektowana ustawa
Projektowana ustawa będzie regulowała funkcjonowanie instytutów badawczych, które obecnie
działają na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych
(Dz. U. z 2008 r. Nr 159, poz. 993). Ustawa oddziałuje zatem bezpośrednio na obecne jednostki
badawczo-rozwojowe.

2. Konsultacje społeczne i środowiskowe
W trakcie prac nad ustawą przeprowadzono konsultacje z przedstawicielami środowiska, na które
przede wszystkim będą miały wpływ nowe rozwiązania, tj. z przedstawicielami jednostek
badawczo-rozwojowych. W konsultacjach uczestniczyła Rada Główna Jednostek Badawczo-
-Rozwojowych jako organ przedstawicielski tych jednostek. Projekt przedstawiony był także
reprezentacjom pozostałych pionów nauki, tj. Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego
i Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP) oraz Prezesowi Polskiej
Akademii Nauk. Projekt został również poddany uzgodnieniom ze związkami zawodowymi
działającymi w pionie nauki – NSZZ „Solidarność” oraz OPZZ, przedstawicielami
pracodawców: z Konfederacją Pracodawców Polskich, Polską Konfederacją Pracodawców
Prywatnych „Lewiatan” oraz Business Centre Club.
W tym trybie uwagi zgłosiła m.in. Rada Główna Jednostek Badawczo-Rozwojowych, wykazując
zaniepokojenie inicjatywą wprowadzenia rady nadzorczej do struktury organów instytutu
badawczego, co zostało uwzględnione (rady nadzorczej nie wprowadzono). Jako nieuzasadnione
uznano wymogi komercjalizacji wyników wszystkich badań naukowych i prac rozwojowych
w instytucie, co również zostało uwzględnione w projekcie ustawy. Krytyce poddano zapis
umożliwiający ministrowi nadzorującemu instytut odmowę powołania kandydata na dyrektora
instytutu wyłonionego przez komisję konkursową, bez podania przyczyn, co zostało
skorygowane w projekcie ustawy. Krytyce poddano również proponowany nowy skład rady
naukowej instytutu, również w tym przypadku projekt został zmieniony z uwzględnieniem uwagi

12


Rady Głównej JBR. Doprecyzowano także na wniosek Rady Głównej JBR przepisy przejściowe
projektu ustawy.
Prezes PAN zwrócił uwagę na nieprecyzyjne rozróżnienie funkcji badawczych i usługowych
instytutów badawczych oraz na braki w przepisach przejściowych, co zostało uwzględnione.
Krajowa Sekcja Nauki NSZZ „Solidarność” postuluje umożliwienie prowadzenia przez instytuty
badawcze badań podstawowych, co zostało zapewnione, jeżeli będą one służyć w następnych
fazach procesu badawczego zastosowaniom praktycznym. KSN NSZZ „Solidarność” proponuje
ustawowe uregulowanie roli związków zawodowych w instytucie.
Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych proponuje uściślenie przepisów
przejściowych, co zostało uwzględnione. OPZZ nadmienia, że z projektu wynika osłabienie roli
ministrów nadzorujących instytuty oraz brak jednoznacznego uporządkowania kompetencji
i uprawnień organów instytutu.
Konfederacja Pracodawców Polskich za słuszne uznała wprowadzenie zasady oceny instytutów
przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych oraz wprowadzenie odrębnego statusu dla
centrów działających na rzecz nauki, co zostało uwzględnione w projekcie ustawy.
Projekt poddano również szerokim konsultacjom społecznym w ramach środowiska naukowego.
Łącznie wpłynęło 61 opinii, w tym 28 zgłoszonych przez podmioty zbiorowe oraz 33
indywidualne.
Ponadto projekt ustawy został zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa
Nauki i Szkolnictwa Wyższe)

z dnia………………2009 r.


w sprawie sposobu i trybu przeprowadzania konkursu oraz sposobu
udostępniania kandydatom informacji o konkursie i wynikach konkursu


Na podstawie art. 25 ust. 6 ustawy z dnia ………….. o instytutach badawczych (Dz. U. Nr …,
poz. …) zarządza się, co następuje:

§ 1.

Rada naukowa instytutu badawczego, zwanego dalej „instytutem”, zarządzając konkurs, o
którym mowa w art. 25 ust. 1 ustawy z dnia ….. o instytutach badawczych, zwanej dalej
„ustawą”, określa:
1) skład osobowy komisji konkursowej, w tym wyznacza przewodniczącego;
2) termin rozpoczęcia i zakończenia postępowania konkursowego;
3) sposób potwierdzenia spełniania przez kandydata wymagań na dyrektora instytutu.

§ 2.

Ogłoszenie, o którym mowa w art. 25 ust. 3 ustawy, zawiera w szczególności:
1) określenie wymagań, o których mowa w art. 24 ust. 6 ustawy oraz wykaz
wymaganych dokumentów potwierdzających kwalifikacje niezbędne na stanowisko
dyrektora instytutu;
2) miejsce i termin składania zgłoszeń.

§ 3.


Konkurs może składać się z jednego lub kilku etapów.

§ 4.


1) Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego kieruje działem administracji rządowej - nauka na podstawie § 1 ust.
2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu
działania Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Dz. U. Nr 216, poz. 1596).