Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim oraz ustawy - Prawo dewizowe

wspomnianym rozporządzeniu Nr 958/2007 Europejskiego Banku Centralnego dotyczącym
danych statystycznych w zakresie aktywów i zobowiązań funduszy inwestycyjnych. Określa
ono standardy statystyczne, według których powinny być gromadzone i przetwarzane dane
statystyczne funduszy inwestycyjnych działających na terenie Unii Europejskiej. Zapis w pkt 1
preambuły do powyższego rozporządzenia odwołuje się do rozporządzenia (WE) Nr 2533/98,
które stanowi w art. 2 ust. 1, że w celu realizacji wymogów EBC dotyczących
sprawozdawczości statystycznej Europejski Bank Centralny wspomagany przez krajowe banki
centralne, ma prawo do zbierania informacji statystycznych w granicach bazowej populacji
sprawozdawczej oraz tego, co jest konieczne do realizacji zadań Europejskiego Systemu
Banków Centralnych. Z art. 2 ust. 2 lit. a rozporządzenia (WE) Nr 2533/98 wynika, że na
potrzeby realizacji wymogów EBC dotyczących sprawozdawczości statystycznej, m.in.
w zakresie statystyki pieniężnej i bankowej, fundusze inwestycyjne wchodzą w skład bazowej
populacji objętej sprawozdaniem.
W myśl pkt 5 preambuły, pomimo że przepisy przyjęte na podstawie art. 34 ust. 1 Statutu nie
przyznają żadnych praw, ani nie nakładają obowiązków na nieuczestniczące państwa
członkowskie, art. 5 Statutu stosuje się do wszystkich państw członkowskich, bez względu na
to, czy przyjęły one euro. Motyw 17 rozporządzenia (WE) Nr 2533/98 wyraźnie stanowi,
że art. 5 Statutu wraz z art. 10 (dawny art. 5) Traktatu, nakłada obowiązek zaprojektowania
i wdrożenia na poziomie krajowym wszelkich środków, jakie nieuczestniczące państwa
członkowskie uznają za właściwe w celu zbierania informacji statystycznych potrzebnych do
wypełnienia wymogów EBC dotyczących sprawozdawczości statystycznej oraz terminowego
przygotowania się w dziedzinie statystyki do uzyskania statusu uczestniczących państw
członkowskich.
Dlatego też, aby NBP mógł zbierać dane w zakresie przewidzianym w rozporządzeniu (WE)
Nr 958/2007 EBC, zarówno do wykonywania zadań związanych z analizą zjawisk
monetarnych na potrzeby ustalania polityki pieniężnej, czy dla współpracy związanej
z uczestnictwem w ESBC, jak i do przygotowania do uzyskania statusu uczestniczącego
państwa członkowskiego, muszą istnieć odpowiednie regulacje prawne w polskim porządku
prawnym.

2. Pozyskiwanie przez NBP danych statystycznych reguluje obecnie w szczególności art. 23
ust. 2, 2a, 2b, 3 i 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U.
z 2005 r. Nr 1, poz. 2 i Nr 167, poz. 1398, z 2006 r. Nr 157, poz. 1119, z 2007 r. Nr 25,
poz. 162 i Nr 61, poz. 410 oraz z 2008 r. Nr 209, poz. 1315 i 1317). Potrzeba zapewnienia

2
NBP dostępu do informacji, niezbędnych do wykonywania jego obowiązków wynikających
z ustawy i odrębnych przepisów oraz zadań wynikających z uczestnictwa w Europejskim
Systemie Banków Centralnych, dotyczy danych niezbędnych do sporządzania bilansu
płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej oraz danych niezbędnych do
ustalania polityki pieniężnej oraz okresowych ocen sytuacji pieniężnej państwa.
Wykonywanie obowiązków przekazywania danych niezbędnych do sporządzania bilansu
płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej następuje (z wjątkiem banków,
oddziałów instytucji kredytowych i oddziałów banków zagranicznych) w sposób, zakresie
i terminach określonych na podstawie art. 30 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. – Prawo dewizowe
(Dz. U. Nr 141, poz. 1178, z późn. zm.) i przewidzianego w ust. 3 tego artykułu,
rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 17 września 2007 r. w prawie sposobu, zakresu
i


terminów wykonywania przez rezydentów dokonujących obrotu dewizowego oraz
przedsiębiorców wykonujących działalność kantorową obowiązku przekazywania
Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego
oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej (Dz. U. Nr 183, poz. 1308).

Banki, oddziały instytucji kredytowych i oddziały banków zagranicznych przekazują:
– dane niezbędne do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji
inwestycyjnej, zgodnie z uchwałą nr 48/2003 Zarządu NBP z dnia 14 listopada 2003 r.
w sprawie trybu i szczegółowych zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi
Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej
pozycji inwestycyjnej (Dz. Urz. NBP Nr 21, poz. 36 oraz z 2005 r. Nr 7, poz. 14),
– dane niezbędne do ustalania polityki pieniężnej i okresowych ocen sytuacji pieniężnej
państwa oraz oceny sytuacji finansowej banków i ryzyka sektora bankowego, zgodnie
z uchwałą nr 23/2003 Zarządu NBP z dnia 25 lipca 2003 r. w sprawie trybu i szczegółowych
zasad przekazywania przez banki do Narodowego Banku Polskiego danych niezbędnych do
ustalania polityki pieniężnej i okresowych ocen sytuacji pieniężnej państwa oraz oceny
sytuacji finansowej banków i ryzyka sektora bankowego (Dz. Urz. NBP Nr 16, poz. 26,
z 2004 r. Nr 1, poz. 1, Nr 5, poz. 11 i Nr 20, poz. 38, z 2005 r. Nr 9, poz. 16, z 2006 r. Nr 10,
poz. 10 i Nr 12, poz. 15 oraz z 2007 r. Nr 1, poz. 1 i Nr 7, poz. 18).

Wskazane wyżej uchwały zostały wydane na podstawie art. 23 ust. 4 ustawy o NBP i dotyczą
tylko sektora bankowego, a więc banków, oddziałów banków zagranicznych i oddziałów
instytucji kredytowych (por. art. 41 i 48k ustawy – Prawo bankowe). Taki stan istniejących

3
regulacji wiąże się przede wszystkim z tym, że art. 23 ust. 4 ustawy o NBP – w zakresie,
w jakim upoważniał Zarząd NBP do określania, w drodze uchwały, szczegółowych zasad
przekazywania danych przez inne niż banki osoby prawne, jednostki niebędące osobami
prawnymi oraz innych przedsiębiorców danych, o których mowa w ust. 2 i 3 tego
artykułu – utracił moc z dniem 7 lipca 2000 r. na podstawie orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt K. 25/99 (Dz. U. Nr 53, poz. 648).


Część szczegółowa

Zmiana polegająca na dodaniu nowego upoważnienia ustawowego w art. 23 ust. 2c ma na celu
efektywne pozyskiwanie przez NBP danych niezbędnych do ustalania i realizowania polityki
pieniężnej oraz okresowych ocen sytuacji pieniężnej państwa od podmiotów spoza sektora
bankowego.
Wydanie w tym zakresie uchwały Zarządu NBP nie jest możliwe, bowiem zgodnie
z przywołanym wcześniej orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego, organy NBP mogą
wydawać jedynie akty wewnętrzne na zasadach i w granicach określonych w art. 93
Konstytucji, czyli akty skierowane do „jednostek organizacyjnie podległych” (w ramach
sektora bankowego). W przypadku podmiotów sprawozdawczych spoza sektora bankowego
brak jest wskazanej w orzeczeniu TK wewnętrznej i funkcjonalnej zależności między NBP
a tymi podmiotami. W konsekwencji przyjąć należy, że stworzenie delegacji do wydania aktu
wykonawczego dla ministra właściwego do spraw instytucji finansowych będzie zgodne z ww.
orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego. Dodatkowo podkreślić należy, że Trybunał
Konstytucyjny nie kwestionował w swoim orzeczeniu bytu i kształtu podstawy materialnej
określonej w art. 23 ust. 2 ustawy o Narodowym Banku Polskim. Oznacza to, że Trybunał nie
zakwestionował również prawa NBP do zbierania danych od podmiotów tam wymienionych
jako podmiotów sprawozdawczych. Nie jest zatem konieczne przeprowadzanie analizy
prawnej, czy w takich przypadkach istnieje wskazywana w orzeczeniu Trybunału funkcjonalna
zależność. Zależność tę należy bowiem odnosić w relacji do uprawnienia do wydania aktu
wykonawczego. W przypadku pozabankowych podmiotów sprawozdawczych jest konieczne
stworzenie odpowiedniego upoważnienia (delegacji) dla ministra właściwego do spraw
instytucji finansowych.


4
Projektowane zmiany obecnego brzmienia art. 23 ust. 2 ograniczają się do wykreślenia
wyrazów „na żądanie” (w pkt 1).
Potrzeba pozyskiwania danych od podmiotów innych niż banki wynika z istotnych zmian
dokonujących się w ostatnich latach na rynku usług finansowych, realizowanych poza
sektorem bankowym. Instytucje finansowe, w szczególności fundusze inwestycyjne,
wyspecjalizowały się w absorpcji środków pieniężnych. Ich rosnąca pozycja oraz zwiększający
się udział oszczędności gospodarstw domowych i przedsiębiorców, będących w zarządzaniu
przez fundusze inwestycyjne sprawia, że dane statystyczne związane z ich działalnością stają
się coraz ważniejsze w analizach zjawisk monetarnych.
Proponowane w projekcie upoważnienie ustawowe będzie służyło określaniu, w drodze
rozporządzenia, sposobu, szczegółowego zakresu i terminów przekazywania do NBP danych
sprawozdawczych, w pierwszej kolejności przez fundusze inwestycyjne. W miarę rozwoju
potrzeb w zakresie pozyskiwania danych sprawozdawczych od innych podmiotów, minister
właściwy do spraw instytucji finansowych – kierując się wytycznymi zawartymi w ust. 2c
w art. 23 – określi wykonywanie obowiązków sprawozdawczych przez kolejne podmioty.
Planowane w EBC prace związane z zakresem obowiązków sprawozdawczych mają w dalszej
kolejności dotyczyć także m.in. firm inwestycyjnych, funduszy emerytalnych, zakładów
ubezpieczeń, a także innych przedsiębiorców wykonujących usługi pośrednictwa finansowego.

Proponowany ust. 4a, dodawany w art. 23 ustawy o NBP, stanowi o obowiązku przekazywania
do NBP również danych obejmujących informacje podlegające ochronie na podstawie innych
ustaw. Projektowany przepis jest zgodny z art. 50 dyrektywy Rady z dnia 20 grudnia 1985 r.
dotyczącej koordynacji przepisów odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego
inwestowania w papiery wartościowe, zgodnie z którym ochrona informacji stanowiących
tajemnicę zawodową obowiązującą takie przedsiębiorstwa nie stanowi przeszkody do
przekazywania bankom centralnym informacji związanych z wykonywaniem przez nie zadań
właściwych dla władz monetarnych. Z dniem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej
Narodowy Bank Polski, jako bank centralny państwa członkowskiego, stał się członkiem
Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Zgodnie z art. 5 Statutu Europejskiego Systemu
Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (Statutem ESBC i EBC), w celu
realizacji zadań ESBC i przy współpracy z NBP, EBC ma obowiązek zbierania danych
zarówno od władz krajowych, jak i podmiotów gospodarczych. Art. 4 rozporządzenia Rady
Nr 2533/98 z dnia 23 listopada 1998 r., dotyczący zbierania danych statystycznych przez EBC,
zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do wprowadzenia odpowiedniej organizacji

5
w dziedzinie statystyki oraz współpracy z ESBC w celu zapewnienia realizacji obowiązków
wynikających z art. 5 Statutu ESBC i EBC; w odniesieniu do państw członkowskich objętych
derogacją w rozumieniu art. 122 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE)
oznacza to obowiązek przyjęcia odpowiednich regulacji, tak, aby mogły one być stosowane
(najpóźniej) począwszy od dnia przyjęcia przez te państwa wspólnej waluty euro.

Należy wskazać, że pod pojęciem „danych indywidualnych” występującym w art. 23 ustawy
o NBP, należy rozumieć dane dotyczące indywidualnych (jednostkowych) instytucji
finansowych, a nie danych osobowych w rozumieniu ustawy o ochronie danych osobowych.

Konieczność zmiany obecnie obowiązującego ust. 5 w art. 23 ustawy, określającego zakres
wyłączeń od zakazu udostępniania osobom trzecim danych indywidualnych, o których mowa
w ust. 2, 2a i 3, jest związana z dodaniem projektowanych przepisów ust. 10 i 11.
Dodawane ust. 10 i 11 w art. 23 określają zasady wymiany informacji między Narodowym
Bankiem Polskim a Głównym Urzędem Statystycznym. Obok ogólnego unormowania ust. 10
stanowiącego o wzajemnej wymianie danych niezbędnych dla realizacji ustawowych zadań
ww. instytucji, w projekcie przewidziano zawarcie umowy między Prezesem NBP i GUS
określającej szczegółowo zasady współpracy w tym zakresie.

Proponowany art. 23a ma na celu stworzenie ram prawnych do przekazywania danych
w postaci elektronicznej. Regulacje te będą spełniać wymogi ustawy z dnia 17 lutego 2005 r.
o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz zapewniać
prawidłowe wykonywanie obowiązków sprawozdawczych przez podmioty obowiązane do
przekazywania danych do NBP. Zgodnie z założeniami do projektowanego rozporządzenia
Ministra Finansów w sprawie sposobu, zakresu i terminów przekazywania przez fundusze
inwestycyjne danych do NBP, które zostanie wydane na podstawie nowelizowanego art. 23
ustawy o NBP, raporty sprawozdawcze w imieniu podmiotu sprawozdawczego (funduszu
inwestycyjnego/subfunduszu) będą przekazywane do NBP przez podmiot upoważniony,
w formie elektronicznej przez portal wskazany jako miejsce przekazywania danych. Dostęp do
portalu będzie odbywać się przy użyciu klucza prywatnego i certyfikatu wydanych przez NBP
i służących wyłącznie do uwierzytelnienia podmiotu przekazującego raporty sprawozdawcze.
Należy pokreślić, że klucz prywatny i certyfikat będą wydawane bezpłatnie, co dodatkowo
będzie wyjaśnione w ww. rozporządzeniu (w części stanowiącej jego uzasadnienie).


6