Rządowy projekt ustawy o Służbie Celnej

Wprowadzany system ochrony granicy morskiej przez Służbę Celną jest stosowany w wielu
państwach członkowskich UE w tym m.in. w Francji, Holandii, Niemczech i Wielkiej
Brytanii, tak więc wprowadzane regulacje mają na celu przystosowanie polskiego systemu
kontroli celnej do obowiązujących w innych państwach Wspólnoty. Projektowane zmiany
pozwolą na realizację przez Służbę Celną jej ustawowych zadań w zakresie zwalczania
przestępczości transgranicznej, w tym celnej, skarbowej, dewizowej oraz przeciwdziałaniu
zagrożeniom społeczeństwa i rynku w szczególności w zakresie przemytu: papierosów,
alkoholu, narkotyków, dzieł sztuki, broni, materiałów rozszczepialnych, odpadów
ekologicznych oraz własności intelektualnej.
Projektowany przepis art. 48 jest odpowiednikiem aktualnie obowiązującego przepisu
zawartego w art. 6u ustawy o Służbie Celnej. Wprowadzone zmiany mają doprowadzić m. in.
do harmonizacji tego przepisu z innymi przepisami prawa celnego. Zmiana zawarta w art. 48
ust. 1 ma na celu umożliwienie kontroli wszelkich przesyłek pocztowych, także w obrocie
wewnątrzwspólnotowym. Powinna ona zapewnić zgodność omawianego przepisu
z przepisem art. 5 ust. 1 ustawy – Prawo celne, który przewiduje (poprzez odesłanie do
art. 37 ust. 1 Wspólnotowego Kodeksu Celnego) objęcie dozorem celnym i możliwością
przeprowadzenia kontroli celnej także towary przemieszczane pomiędzy polskim terytorium,
a pozostałą częścią wspólnotowego obszaru celnego, o ile towary te: podlegają zakazom lub
ograniczeniom obrotu wynikającym z prawa międzynarodowego, wspólnotowego lub
polskiego, albo też są opodatkowane podatkiem akcyzowym - w przypadku ich
wewnątrzwspólnotowego nabycia lub dostawy. Zmiana w art. 48 ust. 2 polega na
doprecyzowaniu obowiązków i praw poszczególnych uczestników obrotu pocztowego w ten
sposób, że rewizja lub pobranie próbek towaru musi odbyć się w obecności pracownika
operatora pocztowego, która jest obowiązkowa, natomiast zgłaszający, nadawca lub odbiorca
przesyłki także mogą w tych czynnościach uczestniczyć – jednakże jest to ich uprawnienie,
a nie obowiązek. Szczegółowe zasady kontroli przesyłek pocztowych zostaną – na podstawie
zawartej w art. 48 ust. 3 delegacji – uregulowane rozporządzeniem Ministra Finansów
wydanym w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw łączności.
Przepisy art. 49 ust. 1, art. 50 i art. 51 zawierają upoważnienia ustawowe dla Ministra
Finansów do określenia w drodze rozporządzenia szczegółowych warunków i sposobów
wykonywania kontroli w zależności od rodzajów kontrolowanych obowiązków.
Upoważnienia te są niezbędne do wydania przepisów wykonawczych, które precyzyjnie
ustalą tryb tych kontroli, procedury oraz sposoby postępowania w czasie wykonywania
czynności kontrolnych.

31

Przepis art. 52 stanowi odesłanie do stosowania, w zakresie nieuregulowanym w Rozdziale 3,
przepisów Działu IV – Ordynacji podatkowej, a do wykonywania kontroli, o której mowa
w art. 30 ust. 2 pkt 3, w przypadkach określonych w art. 36 ust. 2 pkt 3 – stosowania
odpowiednio art. 290 i 291 – Ordynacji podatkowej.
Przepisy art. 53 i 54 ujednolicają procedurę przeprowadzania kontroli w podmiotach legalnie
działających. Celowi temu ma służyć stosowanie w stosunku do kontroli celnych po
zwolnieniu towarów, kontroli stosowania receptur, kontroli działalności zakładów
produkcyjnych i przetwórczych, kontroli prawidłowości wypłaty refundacji wywozowych
dokonywanych w siedzibie lub miejscu zamieszkania podmiotu trybu kontroli określonego
w Ordynacji podatkowej, z tym, że w pierwszej kolejności będą miały zastosowanie przepisy
ustawy dotyczące właściwości do kontroli, uprawnień kontrolujących, obowiązków
kontrolowanych, kosztów związanych z realizacją obowiązków, upoważnień oraz przepisy
wykonawcze wydane na podstawie obecnego art. 6x (a projektowanego art. 49) regulujące
kontrole obowiązków wynikających z prawa celnego. Zasada ta dotyczy również kontroli
w zakresie gier i zakładów wzajemnych.
Przepis art. 55 wprowadza zasadę zgodnie z którą do kontroli działalności gospodarczej
przedsiębiorców stosuje się przepisy rozdziału 5 ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej.

Rozdział 4
Postępowanie audytowe i urzędowe sprawdzenie

Rozdział 4 (art. 56 – 65) „Postępowanie audytowe i urzędowe sprawdzenie” wprowadza do
porządku prawnego nowe przepisy regulujące tryb postępowania audytowego oraz
urzędowego sprawdzenia. Przedstawione propozycje w zakresie postępowania audytowego
mają na celu:
1) utworzenie podstawy prawnej do przeprowadzania postępowań audytowych,
2) dostosowanie regulacji krajowych do zaleceń i wytycznych Komisji Europejskiej opartych
na regulacjach wspólnotowych (Wspólnotowy Kodeks Celny oraz przepisy wykonawcze do
tego aktu prawnego),
3) wdrożenie i ujednolicenie trybu postępowania w stosunku do wnioskujących o ułatwienia
gospodarcze, ułatwienia płatnicze, uproszczenia,

32
4) stworzenie przystępnych i przejrzystych dla przedsiębiorców i organów Służby Celnej
zasad oraz metod przeprowadzania postępowania audytowego,
5) wprowadzenie nowych instrumentów kontrolnych w ramach postępowania audytowego
(ocena wypłacalności przedsiębiorcy, badanie bezpieczeństwa systemów informatycznych,
badanie autentyczności dokumentacji),
6) określenie zasad współpracy organów Służby Celnej z przedsiębiorcą,
7) ułatwienie wykonywania działalności gospodarczej poprzez zwiększenie zaufania
przedsiębiorców do organów Służby Celnej,
8) dążenie do wzrostu liczby podmiotów gospodarczych o statusie „wiarygodnego
przedsiębiorcy”.
W art. 56 określony został jednolity tryb postępowania audytowego wykonywanego przez
Służbę Celną, który odnosi się do podmiotów występujących z wnioskiem o wydanie
zezwolenia, pozwolenia, świadectwa lub innej decyzji o tego typu charakterze (zwanych na
potrzeby tego rozdziału „zezwoleniem”).
W art. 57 ust. 1 ustawy zostały określone rodzaje zezwoleń, które ze względu na dużą ilość
warunków wymagających weryfikacji w siedzibie podmiotu oraz szczególny charakter tych
zezwoleń (odnoszących się do podmiotów, co do zasady wiarygodnych), wymagały
uproszczenia trybu postępowania oraz stworzenia elastycznych form współpracy między
organem administracji i przedsiębiorcą. Należy tu wskazać na postępowanie w sprawie
wydania świadectwa Upoważnionego Przedsiębiorcy, postępowania o wydanie jednolitego
pozwolenia europejskiego, przyznawanie podmiotom uprawnień do dokonywania zgłoszeń
celnych w uproszczony sposób (warunki do wydawania tych zezwoleń zostały określone
w art. 14g – 14k Rozporządzenia Wykonawczego do Wspólnotowego Kodeksu Celnego).
Jednocześnie z uwagi na fakt, iż obecnie trwają prace nad zmianą zasad stosowania innych
uproszczeń przewidzianych w prawie celnym jak również mając na uwadze rodzaje zezwoleń
określonych w przepisach ustawy o podatku akcyzowym, wydanie których uzależnione jest
od spełnienia przez podmiot szeregu warunków i kryteriów, badanie których może nastąpić
w trybie postępowania audytowego, w art. 57 ust. 2 zawarta została delegacja dla Ministra
Finansów do określenia w drodze rozporządzenia, innych niż określone w ust. 2 przypadków,
w których zezwolenia określone przepisami prawa celnego lub ustawy o podatku akcyzowym
będą wydawane w trybie postępowania audytowego. Wydając to rozporządzenie Minister
Finansów uwzględni określone w odrębnych przepisach warunki lub kryteria niezbędne do
wydania danego rodzaju zezwolenia w tym konieczność ich weryfikacji w trakcie czynności
przeprowadzanych w siedzibie lub miejscach wykonywania działalności gospodarczej przez

33
podmiot występujący z wnioskiem, konieczność sprawnego wykonywania postępowania
audytowego oraz charakter udzielanego zezwolenia. Taka konstrukcja umożliwi nie tylko
objęcie tego typu postępowaniem szerokiego kręgu zainteresowanych, ale również umożliwi
zastosowanie tego trybu postępowania w stosunku do nowych regulacji wprowadzających
ułatwienia w stosowaniu przepisów prawa celnego lub ustawy o podatku akcyzowym. Nie
bez znaczenia jest fakt, iż taka regulacja umożliwi płynne wprowadzenie tej instytucji.
Regulacja art. 58 ust. 1 określa sposób postępowania audytowego precyzując, iż polega ono
na weryfikacji przedstawionych przez wnioskodawcę informacji, dokumentów, oraz danych
dotyczących jego funkcjonowania w zakresie zgodności z warunkami i kryteriami
wymaganymi do uzyskania zezwolenia.
Przepis art. 58 ust. 2 określa przykładowy katalog czynności audytowych. W art. 58 ust. 3
wskazano, iż czynności audytowe mogą być przeprowadzane zarówno w siedzibie organu, jak
i w siedzibie wnioskodawcy, i w miejscach wykonywania przez niego działalności
gospodarczej. Stanowi to istotne novum, gdyż obecnie prowadzone postępowania w tych
sprawach opierały się, co do zasady, na dokumentach. Jednocześnie z uwagi na fakt, iż
postępowanie dowodowe może być prowadzone poprzez wykonywanie czynności w siedzibie
wnioskodawcy i w miejscach wykonywania przez niego działalności gospodarczej,
odpowiednio stosuje się uprawnienia organu Służby Celnej określone w art. 32 projektu
i obowiązki podmiotu określone w art. 33 i art. 34 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 projektu. Przepis art. 58
ust. 4 wskazuje na zasadę zgodnie z którą, termin wykonywania czynności audytowych
w siedzibie lub miejscach wykonywania przez wnioskodawcę działalności gospodarczej
będzie uzgadniany z wnioskodawcą. Ma to służyć stworzeniu właściwych relacji pomiędzy
organem Służby Celnej a wnioskodawcą zainteresowanym uzyskaniem określonego
ułatwienia. Regulacja art. 58 ust. 5 określa zasady powiadamiania przedsiębiorcy
o stwierdzonych ustaleniach. Nakłada ona na organ obowiązek informowania wnioskodawcy
o stwierdzonych w trakcie prowadzonego postępowania audytowego zagrożeniach
skutkujących niespełnieniem określonych warunków i kryteriów oraz obowiązek
przekazywania wnioskodawcy zaleceń w celu zapewnienia spełnienia warunku lub kryterium.
Na każdym etapie prowadzonego postępowania audytowego wnioskodawca informowany jest
przez organ Służby Celnej o jego wynikach oraz o konieczności podjęcia określonych działań
w celu zapewnienia warunku lub kryterium. Przepis ten określa zasadę polegającą na ścisłej
współpracy organów Służby Celnej z wnioskodawcą. Zasada współpracy rozszerza
dotychczasowe funkcje organów celnych, bowiem na potrzeby prowadzonych postępowań
audytowych organy Służby Celnej realizować będą funkcje doradcze, a nie jedynie nadzorczo

34
– kontrolne. Regulacja art. 58 ust. 6 określa kolejne uprawnienia dla wnioskodawcy, które
przysługują mu jedynie w postępowaniu audytowym i polegają na możliwości podjęcia
stosownych działań w zakresie sformułowanych przez organ celny zaleceń. Uprawnienie to
organ Służby Celnej uzależnia od powiadomienia przez wnioskodawcę o podjęciu bądź
zamiarze podjęcia działań na okoliczność sformułowanych zaleceń. Powiadomienie musi
mieć formę pisemną. Z chwilą skorzystania przez wnioskodawcę z przedmiotowego
uprawnienia i podjęcia odpowiednich działań dostosowujących dotychczasowy stan faktyczny
do zaleceń organu Służby Celnej, organ ten wyznacza termin umożliwiający zakończenie
wnioskodawcy działań celem uzyskania określonego uprawnienia. Po upływie tego terminu
organ Służby Celnej sprawdza wykonanie zaleceń.
Przepis art. 58 ust. 7 zawiera delegację ustawową dla Ministra Finansów do określenia
w drodze rozporządzenia zakresu i rodzaju wykonywanych czynności audytowych
w zależności od warunków i kryteriów podlegających weryfikacji, sposobu przeprowadzania
czynności audytowych, w tym metody dokonywania oceny wypłacalności przedsiębiorcy.
Przepis art. 59 reguluje kwestię dokumentowania czynności audytowych. Wyniki
przeprowadzanych czynności audytowych organ Służby Celnej dokumentuje w formie
pisemnej. Dokumentując czynności audytowe organ Służby Celny odnosi się do każdego
warunku lub kryterium. Organ Służby Celnej odnosi się również do konieczności podjęcia
przez wnioskodawcę określonych działań w celu zapewnienia spełniania warunku lub
kryterium (art. 59 ust. 1).
Przepis art. 59 ust. 2 zawiera delegację ustawową dla Ministra Finansów do określenia
w drodze rozporządzenia sposobu dokumentowania czynności audytowych i wzory
dokumentów stosowanych w postępowaniu audytowym. Wprowadzenie tego przepisu ma za
zadanie odformalizowanie obowiązków dokumentowania przeprowadzania czynności w toku
postępowania przewidzianych w Ordynacji podatkowej (obowiązek sporządzania protokołu
z czynności na rzecz przygotowania formularzy zawierających stanowisko wnioskodawcy,
stanowisko organu, co do spełniania warunków oraz ewentualne zalecenia organu).
Przepis art. 60 wprowadził zasadę zgodnie z którą, w przypadku, gdy wnioskodawca nie
udostępnia żądanych dokumentów, danych lub informacji, utrudnia lub uniemożliwia
przeprowadzenie postępowania audytowego (np. przez nieobecność) warunek lub kryterium,
które miało zostać w ten sposób zweryfikowane, uznaje się za niespełnione.
Przepis art. 61 reguluje kwestię obowiązku organu Służby Celnej do wyznaczania
30-dniowego terminu do zajęcia stanowiska w przypadku niekorzystnych dla strony wyników
postępowania audytowego. Przepis ten ma na celu umożliwienie stronie pełnego

35