Rządowy projekt ustawy o Służbie Celnej

i art. 34 stanowią zintegrowanie obowiązków wynikających z dotychczas obowiązujących
przepisów o szczególnym nadzorze podatkowym i kontroli celnej. Przy czym w art. 34
określono odrębnie szczególne obowiązki dotyczące podmiotów, które podlegają kontroli ze
względu na wykonywanie działalności w zakresie produkcji i obrotu wyrobami akcyzowymi
oraz w zakresie urządzania i prowadzenia gier i zakładów wzajemnych. Podział ten ma na
celu doprecyzowanie tych obowiązków uwzględniając specyfikę kontroli w poszczególnych
branżach działalności gospodarczej.
W art. 35 uregulowana została kwestia kosztów związanych z realizacją obowiązków
podmiotów podlegających kontroli. Zasadą jest, że koszty obciążają podmioty podlegające
kontroli z wyjątkiem kosztów związanych ze sporządzaniem kopii dokumentów oraz kosztów
korzystania ze środków łączności i innych urządzeń technicznych.
Przepis art. 36 reguluje kwestie upoważnień do wykonywania kontroli oraz określa zasady
podejmowania kontroli w zależności od miejsca, w którym odbywa się kontrola. Przepis ten
ma na celu skrócenie procedur formalnych przy kontrolach doraźnych wymagających
natychmiastowego ich podjęcia lub wykonywanych systematycznie w podmiotach, jak
również w miejscach, w których nie można precyzyjnie określić statusu podmiotu
kontrolowanego przed podjęciem czynności kontrolnych. Z uwagi na fakt, iż powtórna
kontrola celna, jak i inne rodzaje kontroli wykonywanych przez Służbę Celną, ukierunkowane
są na kontrolę księgowości podmiotów i będą wykonywane w trybie określonym w Ordynacji
podatkowej, zaistniała potrzeba uproszczenia formalności związanych z podjęciem czynności
kontrolnych. W tym celu przyjęto zasadę, iż jedynie kontrola w siedzibie kontrolowanego,
w

miejscu prowadzenia działalności gospodarczej oraz miejscu zamieszkania, jest
wykonywana na podstawie upoważnienia udzielonego przez organ Służby Celnej (art. 36
ust. 1). Natomiast czynności kontrolne wykonywane na drogach publicznych lub drogach
wewnętrznych, na morskich wodach wewnętrznych, morzu terytorialnym lub wodach
śródlądowych oraz w miejscach innych niż określone w art. 36 ust. 1 (w przypadku kontroli,
o której mowa w art. 30 ust. 2 i ust. 3 pkt 2 i 7), poza punktem stałej lokalizacji (sprzedaż
obwoźna i obnośna) na targowiskach, w podmiotach, w których przeprowadzono urzędowe
sprawdzenie, oraz w innych podmiotach niż te, w których przeprowadzono urzędowe
sprawdzenie – podlegających kontroli w przypadku, gdy czynności są przeprowadzane
w oparciu o zgłoszenie dokonane na podstawie przepisów wydanych na podstawie art. 50
i 51 oraz w przypadku, gdy obowiązek ich przeprowadzenia w określonym czasie wynika
z przepisów prawa, będą wykonywane na podstawie legitymacji służbowej okazywanej przez

26
funkcjonariusza oraz imiennego upoważnienia do wykonywania kontroli okazywanego na
żądanie podmiotu podlegającego kontroli.
Zgodnie z regulacją art. 36 ust. 3 czynności kontrolne w urzędzie celnym, miejscu
wyznaczonym lub uznanym przez organ celny są wykonywane przez umundurowanego
funkcjonariusza wyposażonego w znak identyfikacji osobistej.
Kolejną odrębnością (art. 36 ust. 4) jest możliwość przeprowadzenia czynności kontrolnych
na podstawie legitymacji służbowej w przypadku wystąpienia podejrzenia, że przepisy
określone w art. 30 ust. 2 nie są przestrzegane i okoliczności faktyczne uzasadniają
niezwłoczne przeprowadzenie kontroli.
Uregulowana została również sytuacja, w której podczas przeprowadzania kontroli zostało
ustalone, iż kontrolowany jest przedsiębiorcą. Przedsiębiorca wskazuje w tym przypadku
adres do doręczeń w kraju, na który doręcza się upoważnienie w terminie 7 dni od dnia
podjęcia kontroli. W przypadku braku takiego adresu lub gdy wskazany adres okazał się
nieprawdziwy, upoważnienie złożone do akt kontroli uznaje się za doręczone (art. 36 ust. 5)
W art. 30 ust. 6 zawarta została delegacja ustawowa dla Ministra Finansów do określenia,
w drodze rozporządzenia, wzorów upoważnień do wykonywania kontroli, z uwzględnieniem
miejsca ich wykonywania i charakteru czynności kontrolnych.
Przepis art. 37 jest w przeważającej części wzorowany na obecnie obowiązującej regulacji
art. 6zc ustawy. Zgodnie z tym przepisem, upoważnienie doręcza się, a legitymację służbową
okazuje się członkom zarządu, wspólnikowi lub innej osobie upoważnionej do
reprezentowania lub prowadzenia spraw kontrolowanego, jeżeli kontrolowanym jest osoba
prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej (art. 37 ust. 1).
W przypadku czynności wykonywanych m. in. na drogach publicznych lub na targowiskach,
legitymacja służbowa i upoważnienie są okazywane, gdy jest to wymagane, odpowiednio
osobie, która dysponuje towarem, wyrobami lub urządzeniami, lub dysponuje dokumentami
dotyczącymi towarów, wyrobów lub urządzeń podlegających kontroli, osobie, która
dysponuje środkiem transportu, którym są przemieszczane towary lub osobie wykonującej
bądź odpowiedzialnej za wykonywanie czynności podlegających kontroli (art. 37 ust. 3).
W przypadku nieobecności tych osób czynności kontrolne są wykonywane w obecności
przywołanego świadka, chyba że spełnienie tego warunku uniemożliwiałoby lub znacznie
utrudniało wykonywanie czynności kontrolnych (art. 37 ust. 4). Taka konstrukcja umożliwia
kontrolę i pozwala na jej optymalne odformalizowanie. Z

czynności kontrolnych
wykonywanych podczas nieobecności podmiotu podlegającego kontroli lub ww. osób

27
sporządza się protokół, który niezwłocznie doręcza się podmiotowi podlegającemu kontroli (
art. 37 ust. 5).
Art. 38 stanowi odzwierciedlenie obecnego art. 6zc.
Przepis art. 39 określa precyzyjnie miejsca, w których funkcjonariusze celni mogą
wykonywać czynności kontrolne. Przepis ten łączy w jednej jednostce redakcyjnej
dotychczasowe uprawnienia w tym zakresie. Ponadto wskazuje on, iż czynności kontrolne
mogą być prowadzone również w przypadku, gdy podmiot dokonuje czynności
podlegających kontroli bez zachowania warunków oraz form określonych przepisami prawa.
Przepis art. 40 reguluje kwestię dokumentowania czynności kontrolnych i ściśle określa
przypadki, w których z czynności kontrolnych sporządza się protokół. Częściowo nowym
rozwiązaniem jest wprowadzenie zasady sporządzania protokołu z czynności kontrolnych
wykonywanych np. na drogach publicznych lub drogach wewnętrznych, na targowiskach,
w urzędzie celnym, miejscu wyznaczonym lub uznanym przez organ celny, tylko w wypadku
stwierdzenia nieprawidłowości lub na żądanie kontrolowanego. Ma to na celu uproszczenie
procedur kontrolnych i ograniczenie zbędnej dokumentacji.
Art. 41 (dotyczący rewizji celnej) stanowi odzwierciedlenie obecnie obowiązującego art. 6n
ustawy, przy czym przepis ten został doprecyzowany pod względem redakcyjnym.
Przepis art. 42 reguluje stosowanie podczas kontroli wykonywanych przez Służbę Celną
zamknięć urzędowych. Stanowi on ujednolicenie obecnie stosowanych procedur w kontroli
celnej oraz w szczególnym nadzorze podatkowym. Między innymi dopuszczono możliwość
zakładania i zdejmowania zamknięć urzędowych przez podmioty upoważnione przez organ
Służby Celnej. Upoważniono również Ministra Finansów do określenia, w drodze
rozporządzenia, zakresu i trybu nakładania i zdejmowania zamknięć urzędowych oraz
rodzajów lub form tych zamknięć oraz rodzaje podmiotów upoważnionych przez organ
Służby Celnej do nakładania i zdejmowania zamknięć urzędowych. Przepis ten ma na celu
ujednolicenie dotychczas stosowanych procedur.
Uregulowane w przepisach art. 43 i 44 instytucje konwoju towarów i strzeżenia towarów
właściwe dotychczas dla kontroli celnej będą stosowane również podczas przemieszczania
wyrobów akcyzowych czy też innych wyrobów podlegających kontroli.
Przepis art. 45 (przeszukanie osób) stanowi odzwierciedlenie obecnie obowiązującego
przepisu art. 6o ustawy o Służbie Celnej. Również w tym przypadku możliwość zastosowania
tego przepisu została rozciągnięta na wypełnianie innych obowiązków, których kontrola
pozostaje we właściwości Służby Celnej. Konieczność taka jest spowodowana
funkcjonowaniem „grup mobilnych”, które wykonując kontrole na drogach, nie powinny

28
ograniczać się do kontroli wyrobów alkoholowych czy też tytoniowych pochodzących
wyłącznie spoza Unii Europejskiej.
Przepis art. 46 wprowadza nową zasadę, w stosunku do dotychczasowego przepisu art. 6x,
zgodnie z którą do zatrzymania pojazdów i innych środków transportu będą miały
zastosowanie przepisy ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Natomiast w zakresie
nieuregulowanym w ww. przepisach stosowane będą przepisy projektowanego art. 46, które
w tej części są odpowiednikiem obecnie obowiązującego art. 6x. W odróżnieniu od
obowiązującej ustawy projektowany przepis dopuszcza możliwość zatrzymywania środków
transportu przez umundurowanych funkcjonariuszy znajdujących się w oznakowanym
pojeździe służbowym będącym w ruchu. W art. 46 ust. 3 jako czynności, które mogą być
wykonywane po zatrzymaniu środka transportu wskazano m.in. wykonywanie kontroli
rodzaju paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu lub innego środka
przewozowego oraz kontroli transportu drogowego.
Przepis art. 47 wprowadza możliwość zatrzymywania statków, definiowanych przepisami
Kodeksu morskiego oraz ustawy o żegludze śródlądowej, oraz przeprowadzania wobec nich
kontroli. W art. 47 ust. 2 wskazano, iż dowódcy jednostek pływających Służby Celnej mogą
samodzielnie zatrzymywać statki, znajdujące się na wodach wewnętrznych lub wodach
terytorialnych. Przypadki, w których dowódcy jednostek pływających będą przysługiwać te
uprawnienia zostały określone w art. 47 ust. 3. Wprowadzone przepisy art. 47 ust. 4 i ust. 5
regulują procedurę zatrzymywania statków oraz określają, jakie znaki sygnałowe i wizualne
będą stosować jednostki pływające Służby Celnej w celu zatrzymania statków. W art. 47 ust.
6 i 7 uregulowano zasadę postępowania dowódcy jednostki pływającej w przypadku nie
zatrzymania się statku lub w sytuacji posiadania informacji o możliwości ostrzelania lub
wystąpienia zagrożenia przejęcia jednostki pływającej. W takich sytuacjach wzywana jest
jednostka pływająca Straży Granicznej w celu udzielenia pomocy. W art. 47 ust. 8 określono,
kiedy przepisy art. 47 ust. 1 – 7 nie mają zastosowania. Wprowadzony został art. 47 ust. 9
dotyczący bandery oraz flagi Służby Celnej, a także art. 47 ust. 10 stanowiący upoważnienie
dla Ministra Finansów do określenia w drodze rozporządzenia sposobu oznakowania
jednostek pływających, umożliwiającego szybką ich identyfikację. W art. 47 ust. 11
upoważniono Radę Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia warunków i trybu
współdziałania Służby Celnej i Straży Granicznej w zakresie zadań określonych w ust. 6 i 7
projektowanego artykułu. Celem niniejszej regulacji jest stworzenie podstaw prawnych do
skutecznej ochrony granicy morskiej RP jako granicy celnej Unii Europejskiej.
Urzeczywistnieniu tego celu ma służyć wprowadzenie regulacji ustawowej umożliwiającej

29
samodzielne zatrzymywanie środków transportu morskiego do kontroli przez funkcjonariuszy
Służby Celnej, nadanie bandery jednostkom pływającym Służby oraz wprowadzenie delegacji
ustawowej umożliwiającej wydanie aktów wykonawczych dotyczących jednolitego
oznakowania identyfikującego łodzie patrolowe Służby Celnej. Polska granica morska liczy
około 570 km, przy czym obrót towarowy i ruch pasażerski koncentruje się wokół trzech
głównych obszarów:
- zespołu portów Szczecin – winoujście,
- zespołu portów Gdańsk – Gdynia,
- obszaru Zalewu Wiślanego z portami w Elblągu i Fromborku.
Przez polskie porty przechodzi ok. 50 mln ton ładunków, przy czym 50 % tych towarów to
towary niewspólnotowe lub wywożone do krajów trzecich. Wzrasta także ruch turystyczny
realizowany przez promy pasażerskie oraz, co szczególnie ważne dla kontroli,
z wykorzystaniem jachtów i łodzi sportowych. Stale w krajobrazie polskich portów obecne są
również kutry i łodzie rybackie. Przez polskie porty rocznie przekracza granicę państwa ok.
2,5 mln osób oraz ok. 30 tys. jednostek pływających.
Istotna w tym zakresie jest również specyfika kontroli przewozów morskich, bowiem liczba
wykrytych przypadków przemytu jest relatywnie niewielka w porównaniu do terminali
obsługujących lądowe przejścia graniczne, jednakże wykrycia te dotyczą znacznych ilości
towarów.
Wskazane okoliczności wymagają tworzenia odpowiedniego zaplecza infrastrukturalnego
w postaci m.in. urządzeń do prześwietlania ładunków konteneryzowanych i naczep oraz łodzi
patrolowych umożliwiających kontrole jednostek pływających od strony morza.
Kwestia zakupu dla polskiej Służby Celnej łodzi patrolowych zdolnych do całorocznego
operowania na wodach przybrzeżnych została zrealizowana w ramach części inwestycyjnej
projektu PHARE 2002 Nr 2002/000-196.02.02 „Wzmocnienie granicy celnej jako przyszłej
granicy wschodniej UE”. W ramach tego projektu zostały zakupione 3 łodzie patrolowe
Izbom Celnym w Gdyni, Olsztynie i Szczecinie – zostały one w 50 % sfinansowane ze
środków unijnych. Jednym z warunków współfinansowania kosztów wyposażenia Służby
Celnej w zakresie koniecznym do właściwego realizowania zadań kontroli celnej morskiej
granicy celnej Unii Europejskiej jest wprowadzenie regulacji prawnych umożliwiających
przeprowadzanie przez Służbę Celną samodzielnych kontroli oraz przyznania jej prawa do
zatrzymywania środków transportu morskiego. Zatem niewprowadzenie tych regulacji
spowoduje konieczność zwrotu otrzymanych na ten cel dotacji.

30