Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

fakultatywnego. Moim zdaniem, pokrzywdzony powinien sam decydować, czy podanie wyroku do
publicznej wiadomości narusza jego interes czy też nie, bowiem najlepiej potrafi to ocenić on sam.
Z tego względu proponowałbym skreślić słowa „ o ile nie narusza to interesu pokrzywdzonego”(&
1) oraz „jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie interes pokrzywdzonego” (& 2) i zastąpić je słowami
„na wniosek pokrzywdzonego.”

III. Zmianę art. 53 kk poprzez dodanie art. 53’ kk wprowadzającego karę dożywotniego więzienia
bez możliwości ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie w przypadku orzeczenia
przez sąd zakazu w tym zakresie, opiniuję pozytywnie, bowiem wobec zrezygnowania przez kodeks
karny z roku 1997 r. z kary śmierci istnieje potrzeba trwałej eliminacji ze społeczeństwa
najgroźniejszych przestępców. Ocenę taką formułuję w związku z wprowadzeniem do
proponowanej redakcji zastrzegającego wyjątek zwrotu „chyba, że przemawiają przeciwko temu
szczególne okoliczności.” Łagodzi on bowiem stosowanie tego środka, który faktycznie oznacza
„śmierć cywilną” skazanego. Istnienia takich szczególnych okoliczności nie da się bowiem
wykluczyć. Chodzi tu o okoliczności stanowiące przesłanki do przyjęcia, że pomimo wszystko
istnieją elementy pozytywnej prognozy kryminologicznej, które przemawiają za tym, że osiągnięte
zostaną cele kary bez konieczności jej wykonania do końca. Dobrze więc, że autorzy projektu
pozostawili sądowi możliwość takiej, wyjątkowej oceny. Proponuję jednocześnie wykreślić z
nowej redakcji przymiotnik „przedterminowe.” Nie używa go bowiem art. 77 kk, który posługuje
się „określeniem” warunkowe zwolnienie.” Nie ma więc potrzeby wprowadzania dodatkowego
określenia „warunkowe przedterminowe zwolnienie,” tym bardziej że to ostatnie dotknięte jest
ukrytą tautologią. Może to być mylące i sugerować, że istnieją dwa różne rodzaje zwolnień.

IV. Zmianę art. 77 kk dotyczącą przesłanek warunkowego zwolnienia oceniam negatywnie.
Wprowadza ona dodatkową, negatywną przesłankę warunkowego zwolnienia w postaci względu
na społeczne oddziaływanie kary. Jest to błędne. W teorii prawa karnego wskazuje się bowiem, że
cele kary nie są tożsame z celami wykonania kary. Pogląd taki charakterystyczny natomiast był dla
socjalistycznej doktryny prawa karnego (J. Bafia, A. Tobis). Na etapie postępowania
wykonawczego nie należy zatem brać pod uwagę celu ogólnoprewencyjnego, który został
osiągnięty na etapie wyrokowania. Należy także zauważyć, że wprowadzenie na powrót takiej
przesłanki do przepisu o warunkowym zwolnieniu może sprzyjać umacnianiu się populizmu
karnego w opinii społecznej, czego należy unikać. Społeczeństwo jest bowiem nastawione
represyjnie, pomimo, że obecnie przestępczość maleje. Racjonalizacja takiej przesłanki jest zatem
bardzo wątpliwa.
Najistotniejsze jednak jest to, że jej ewentualne uwzględnianie prowadzi do zdeprecjonowania
znaczenia pozytywnej prognozy kryminologicznej. Tym samym zniechęci skazanych do
podejmowanie starań o poprawę swojego zachowania w okresie odbywania kary. Utrudni więc
osiąganie celu szczególnoprewencyjnego, a więc sens calej resocjalizacji penitencjarnej. Oceniam
to jako wyjątkowo negatywny efekt proponowanej nowelizacji.
Przeciwko wprowadzeniu przesłanki w postaci względu na społeczne oddziaływanie kary,
przemawia wreszcie systemowe, ciągłe przeludnienie w zakładach karnych, które wskutek
ograniczenia możliwości warunkowych zwolnień może wzrosnąć.
Zdecydowanie negatywnie oceniam także zmianę redakcji art. 77 & 2 kk. Chodzi tu zapis dający
sądowi pełną swobodę w wyznaczaniu surowszych ograniczeń do skorzystania przez skazanego z
warunkowego zwolnienia niż przewidziane w art. 78 kk, powstały wskutek wykreślenia w
proponowanej, nowej redakcji tego przepisu słów „w szczególnie uzasadnionych przypadkach.”
Ponadto o zapis umożliwiający sądowi orzekanie zakazu warunkowego zwolnienia w przypadku
każdej kary pozbawienia wolności, a także kary dożywotniego pozbawienia wolności (o karze 25
lat pozbawienia wolności w & 2 zapomniano w ogóle, co jest istotnym uchybieniem redakcyjnym).
W związku z pozycją nowelizacji należy przypomnieć, że przeciętna długość okresu
wykonywania kary pozbawienia wolności w Polsce wynosi obecnie około 2 lata i 1 miesiąc. Stawia
to Polskę na jednym z czołowych miejsc w Europie, przy zagrożeniu zaledwie średnim zagrożeniu
przestępczością (dla porównania - we Francji, po zaostrzeniu polityki karnej po roku 2000 okres
ten wynosi około 8 miesięcy, przy wskaźnikach dla przestępczości stwierdzonej w postępowaniu
przygotowawczym trzykrotnie wyższych niż w Polsce).
Nie ma zatem żadnego racjonalnego powodu dla zwiększaniu ograniczeń w stosowaniu
warunkowego zwolnienia po karze pozbawienia wolności określonej w art. 32 pkt 3 kk, tym samym
zwiększania surowości prawa karnego.
Odnośnie zakazu „warunkowego przedterminowego zwolnienia” (cyt. wg sformułowania w
redakcji tego przepisu) w razie skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności,
wypowiedziałem się już powyżej. Kwestie te ureguluje art. 53’kk, nie ma zatem potrzeby powtarzać
jej w art. 77 & 2 kk.
Mając zatem na uwadze powyższe, proponuję art. 77 kk pozostawić w dotychczasowym
brzmieniu.
Już tylko na marginesie należy zauważyć, że w redakcji & 1 nowej redakcji tegoż przepisu używa
się określenia „warunkowe zwolnienie,” podczas gdy w & 2 określenia „warunkowe
przedterminowe zwolnienie” obok „warunkowe zwolnienie.” Nie znajduje to żadnego uzasadnienia
merytorycznego i świadczy o niedbałości redakcyjnej.

V. Nowo dodany w nowelizacji art. 106a kk opiniuję negatywnie. W proponowanej redakcji,
stygmatyzuje on dożywotnie również sprawcę, który po skazaniu za przestępstwo przeciwko
wolności seksualnej i obyczajności podejmuje leczenie i konsekwentnie, przez odpowiednio długi
okres czasu, je kontynuuje. Uważam, że jest to niedopuszczalne. W praktyce może bowiem
prowadzić do zaniku - u skazanych - motywacji do podjęcia leczenia..

Po uwagach dotyczących proponowanych zmian w części ogólnej kodeksu karnego, przejdę
obecnie do przedstawienia uwag dotyczących części szczególnej kodeksu.

VI. Zmianę art. 197 & 4 kk podwyższającą odpowiedzialność karną za przestępstwo z art. 197 &
1-3 kk popełnione na szkodę małoletniego poniżej 15 lat z 3 lat do 5 lat opiniuję negatywnie.
Dotychczasowe zagrożenie jest wystarczająco wysokie, zwłaszcza wobec przewidywanego
nowelizacją jednoczesnego zaostrzenia warunków udzielania warunkowych zwolnień.
Pozytywnie natomiast opiniuję rozciągnięcie ochrony prawnokarnej w art. 197 & 4 kk na
małoletniego poniżej 15 roku życia z uwagi na widoczne zagrożenie pedofilią osób z tej kategorii
wiekowej. Uzasadnia to ponadto utrwalona już linia orzecznictwa, zgodnie z którą czyny z art. 197
& 1-3 kk w stosunku do ofiar poniżej 15 roku życia, przy uwzględnieniu innych jeszcze ich
okoliczności, można kwalifikować jako dokonane ze szczególnym okrucieństwem. Są one bowiem
szczególnie dolegliwe w skutkach dla ofiary, której psychika dopiero kształtuje się, jest więc
szczególnie wrażliwa. Osoba taka ma również pomniejszoną, w stosunku do osoby dorosłej,
możliwość obrony przed napastnikiem.

VII. Podniesienie ustawowego zagrożenia karą w przypadku przestępstwa z art. 199 kk opiniuję
negatywnie z powodów wskazanych w akapicie VI. Dodać jednak należy, że zaostrzanie
odpowiedzialności karnej w odpowiedzi na „społeczną żądzę” karania nie jest racjonalnym
instrumentem polityki karnej.

VIII. Negatywnie opiniuję propozycję wprowadzenia do kodeksu karnego art. 199 a.
Zarzutów pod adresem inkryminowania zachowań o znamionach podanych w proponowanej
redakcji art. 199 a można postawić kilka. Zasadniczy z nich dotyczy znamienia małoletniości przy
kontaktach przez systemy teleinformatyczne oraz sieci telekomunikacyjne. Autorzy nowelizacji nie
dostrzegają, że jej stwierdzenie przez internet jest niezwykle trudne.
Przecież tak, jak osoba dorosła może wprowadzić w błąd małoletniego, wyzyskać ten błąd lub
niezdolność do należytego pojmowania sytuacji albo też użyć groźby bezprawnej, tak samo
małoletni, korzystając z anonimowości kontaktu przez taki środek komunikacji, może osobę
dorosłą, nawiązującą kontakt, wprowadzić w błąd co do swojego wieku. Zauważyć trzeba, że
dzisiejszy 14 – latek może osiągnąć stosunkowo wysoki poziom rozwoju intelektualnego.
Z powyższych uwag wynika zatem, że udowodnić sprawcy, iż wiedział, że osoba, z która
nawiązuje kontakt jest małoletnia, będzie niezwykle trudno, tym bardziej że inkryminowany czyn
można będzie popełnić tylko z zamiarem bezpośrednim, który również trzeba będzie ustalić.
Z drugiej strony, samo podjęcie czynności zmierzających do doprowadzenia do spotkania z
małoletnim poniżej 15 roku życia nie może być inkryminowane jako przestępstwo, bowiem z
projektowanej redakcji tego przepisu wynika, że inkryminowany czyn miałby być tzw.
przestępstwem z zagrożenia. Jeśli tak, to w praktyce bardzo trudno będzie ustalić chwilę, kiedy
zagrożenie to zaczyna się, np. czy jest nią chwila włączenia komputera przez sprawcę,
wyświetlenia się pulpitu, czy też wysłania wiadomości do osoby z drugiej strony łącza. Nadto, z
redakcji art. 199a kk nie wynika, o jakie konkretnie czynności chodzi, na czym ma polegać błąd
małoletniego, wreszcie, co oznacza niezdolność do należytego pojmowania sytuacji (jakiej sytuacji
?). Redakcja tego przepisu jest zatem w całości niejasna.
Moim zdaniem samo „zmierzanie do doprowadzenia do spotkania z małoletnim” , nawet przy
pomocy zachowania o znamionach wskazanych w ocenianym przepisie nie stwarza jeszcze żadnego
zagrożenia. Po pierwsze bowiem, określenie „ zmierzanie do doprowadzenia do spotkania” jest
niejasne, nie wiadomo właściwie o jakie konkretnie czynności tu chodzi tu chodzi. Czynności te
jednak, jak wynika z uwag sformułowanych powyżej, powinien obejmować zamiar sprawcy. Po
wtóre, nawet jeśliby hipotetycznie do spotkania doszło, to nie można wykluczyć, że cel tego
spotkania może być pozytywny, np. siedemnastoletni chłopak chce umówić się z czternastoletnią
dziewczyną do kina, podając, że jest jej ulubionym - prezenterem telewizyjnym. Takich sytuacji
wykluczyć nie można. Tym niemniej mogą one podlegać sumbsumpcji pod oceniany przepis.
Mając zatem ma uwadze powyższe, proponuję przepis ten w całości skreślić. Moim zdaniem w
proponowanej postaci nie nadaje się do stosowania.

IX. Zmianę art. 200 kk poprzez dodanie do jego treści & 2 kk opiniuję pozytywnie. Wobec
zagrożenia przestępczością przeciwko wolności i obyczajności skierowaną przeciwko małoletnim, a
także bardzo dużą szkodliwością społeczną tego rodzaju objęcie karalnością przygotowania do niej
uważam za uzasadnione.

X. Do zmian w art. 202 & 4 i 5 kk nie mam uwag.

XI. Dodanie po art. 255 kk artykułu 255a kk opiniuję pozytywnie.
Propagowanie zachowań o charakterze pedofilskim oznacza takie ich upowszechnianie, jak
również wiążących się z nimi idei, haseł i myśli, poprzez które sprawca działający publicznie
dociera do większej liczby osób oraz dąży do ich pozyskania dla nich, zachęcenia, co wiąże się z
tym, że propagujący pozytywnie ocenia upowszechniane idee. W praktyce czyny o takich
znamionach mogą zdarzać się, chociaż - jak sądzę - niezbyt często. Tym niemniej ich szkodliwość
społeczna jest oczywista, toteż inkryminowanie tego rodzaju zachować należy uznać za słuszne.

Reasumując, przedstawiony mi do zaopiniowania projekt Ustawy z dnia …………2008
o zmianie Ustawy – Kodeks Karny zawiera nowelizację przepisów dotyczących dwóch
zasadniczych problemów :
1. wzmocnienia prawnokarnej ochrony małoletnich poniżej 15 roku życia przed przestępczości ą o
charakterze seksualnym poprzez wprowadzenie nowego środka karnego w postaci odebrania praw
rodzicielskich, podniesienia ustawowych zagrożeń karą za niektóre przestępstwa o charakterze
seksualnym, wprowadzenie nowych typów przestępstw, ponadto wprowadzenia niezacieralności
przestępstw przeciwko wolności i obyczajności seksualnej popełnianych na szkodę osób
małoletnich poniżej 15 roku życia.
2. Warunkowego zwolnienia, tj. wprowadzenia możliwości orzekania przez sąd zakazu
warunkowego zwolnienia, a także obostrzenia warunków jego udzielania przez sąd,
Ocena tych zmian prowadzi do wniosku, że wymagają one ponownego przeanalizowania. Tak,
jak szczegółowo wskazałem to w swoich uwagach, odnośnie potrzeby wielu zmian można mieć
uzasadnione wątpliwości (np. wprowadzenie nowego środka karnego w postaci pozbawienia praw
rodzicielskich i opiekuńczych, wprowadzenie obostrzeń przy warunkowym zwolnieniu,
wprowadzenie nowych typów przestępstw jak np. 202a kk, zaostrzenie ustawowego zagrożenia
karą za przestępstwa z art. 199 & 1 i 2 kk; zniesienie możliwości zatarcia skazania w przypadku
przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności).
Poważne wątpliwości budzi zaostrzenie warunków udzielania warunkowych zwolnień. Statystyki
Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Służby Więziennej wskazują bowiem na przeludnienie więzień
jest w Polsce stanem permanentnym i obecnie nabrało już charakteru systemowego. Można
przewidywać, że proponowane zmiany stan ten pogłębią. Konieczność wydłużenia i tak już bardzo
długiego w porównaniu z innymi krajami europejskimi okresu pobytu w zakładzie karnym można i
należy kwestionować o oparciu o tak poważny argument, jakim jest malejąca obecnie przestępczość
w Polsce. Powstaje zatem pytanie o racjonalizację nowelizacji kodeksu karnego w tym zakresie, a
także pewien niepokój, czy nie odgrywają w niej pewnej roli względy populizmu, które mogą
górować nad rzeczowymi argumentami.
W takiej perspektywie, za nietrafne należy uznać wprowadzenie do treści art. 77 & 1 kk
negatywnej przesłanki warunkowego zwolnienia w postaci względu na prewencję generalną. Cele
kary zostały tu bowiem pomieszane z celami wykonania kary.
Za całkowicie chybiony należy uznać projektowany w nowej treści art. 77 kk zakaz orzekania
warunkowego zwolnienia w odniesieniu skazanych na kary określone w art. 32 pkt 3 kk.
Wprowadzenie w życie przepisu o takim zakazie stawia pod znakiem sens resocjalizacji