Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami

Druk nr 1412

Warszawa, 20 listopada 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-200-08



Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy


- o zmianie ustawy o gospodarce
nieruchomościami.

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Ponadto uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu w
tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Prezes Rady
Ministrów.


(-) Donald Tusk
Projekt


U S T A W A
z dnia.................................

o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami




Art. 1. W ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U.
z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, z późn. zm.1)) w art. 137 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, cel wywłaszczenia został
zrealizowany tylko na części wywłaszczonej nieruchomości, zwrotowi podlega
pozostała część.”.



Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 281, poz. 2782, z 2005 r.
Nr 130, poz. 1087, Nr 169, poz. 1420 i Nr 175, poz. 1459, z 2006 r. Nr 64, poz. 456, Nr 104, poz. 708 i Nr 220,
poz. 1600 i 1601, z 2007 r. Nr 173, poz. 1218 oraz z 2008 r. Nr 59, poz. 369.

11/03si


U Z A S A D N I E N I E


Przedmiotowy projekt ustawy stanowi realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 3 kwietnia 2008 r., sygn. akt K 6/05 (Dz. U. Nr 59, poz. 369). W orzeczeniu tym
Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności:
1) art. 136 ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
(Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, z późn. zm.) z art. 2, art. 21 ust. 2, art. 32 ust. 1
i art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 137 ust. 2 ww. ustawy w zakresie, w jakim uzależnia zwrot części wywłaszczo-
nej nieruchomości niezagospodarowanej na cel określony w decyzji o wywłaszcze-
niu od istnienia możliwości zagospodarowania jej zgodnie z postanowieniami miej-
scowego planu zagospodarowania przestrzennego w dniu złożenia wniosku o zwrot
części nieruchomości, a w przypadku braku planu zagospodarowania przestrzenne-
go, zgodnie z ustaleniami decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania tere-
nu albo jeżeli przylega do nieruchomości stanowiącej własność osoby wnioskującej
o zwrot, z art. 2 oraz art. 21 ust. 2, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 2 w związku
z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
3) art. 229a ww. ustawy z art. 21 ust. 2 w związku z art. 64 ust. 2 oraz z art. 7 Konsty-
tucji Rzeczypospolitej Polskiej,
4) art. 15 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieru-
chomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 r. Nr 141,
poz. 1492, z późn. zm.) z art. 2 w związku z art. 64 ust. 2 oraz art. 21 ust. 2 Konsty-
tucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Jak wskazuje w swoim orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny, zasada zwrotu wywłasz-
czonej nieruchomości, która nie została użyta na cel publiczny, stanowiący przesłankę
jej wywłaszczenia, jest zasadą konstytucyjną, wynikającą z art. 21 ust. 2 Konstytucji
RP. Jej konsekwencją jest przyznanie poprzednim właścicielom lub ich spadkobiercom
prawa do zgłoszenia wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, zgodnie z posta-
nowieniami art. 136 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Prawo to jednak nie przy-

2
sługuje wyłącznie wyżej wymienionym, ale również użytkownikom wieczystym i ich
spadkobiercom, co wiąże się z założeniem, iż użytkowanie wieczyste jest prawem
zbliżonym do prawa własności. Stąd też, jak zaznacza Trybunał Konstytucyjny, zasada
zwrotu wywłaszczonej nieruchomości obejmuje nie tylko restytucję prawa własności,
ale również prawa użytkowania wieczystego, a także ograniczonych praw rzeczowych.
Przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami, dotyczące zwrotu wywłaszczonych
nieruchomości, wprowadziły nie tylko rozróżnienie traktowania i ochrony prawa wła-
sności – byłych właścicieli nieruchomości i użytkowników wieczystych, ale również
zróżnicowały sytuację tych podmiotów w zależności od tego, czy cel wywłaszczenia
zrealizowano na całej nieruchomości czy na jej części. Przed stwierdzeniem jego nie-
konstytucyjności, art. 137 ust. 2 ww. ustawy ograniczał uprawnienia byłych właścicieli
i spadkobierców wywłaszczonej nieruchomości, w przypadku gdy cel publiczny zreali-
zowano wyłącznie na jej części. Zwrot pozostałej części tej nieruchomości był uzależ-
niony od możliwości jej zagospodarowania zgodnie z planem miejscowym, a w przy-
padku braku planu miejscowego, zgodnie z ustaleniami decyzji o warunkach zabudowy
i zagospodarowania terenu. Mogła być ona również zwrócona, jeżeli przylegała do
nieruchomości stanowiącej własność osoby wnioskującej o zwrot. Zdaniem Trybunału
Konstytucyjnego wprowadzenie do ww. ustawy ograniczeń, różnicujących w sposób
nieuzasadniony sytuację byłych właścicieli (użytkowników wieczystych i innych) pro-
wadziło do naruszenia zasady równości podmiotów wobec prawa. Zawężenie konstytu-
cyjnej zasady zwrotu wywłaszczonej nieruchomości jedynie do sytuacji, gdy cała nieru-
chomość stała się zbędna na cel publiczny wskazany w decyzji o wywłaszczeniu, nie
znajduje także uzasadnienia w świetle zasady proporcjonalności.
W rozważanym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny wyraźnie podkreślał wyjątkowy
charakter instytucji wywłaszczenia, która powinna być stosowana tylko w „sytuacjach
koniecznych”, uzasadnionych celami publicznymi. Przesłanka celu publicznego – ściśle
określonego w decyzji o wywłaszczeniu, traciła jednak na znaczeniu w świetle art. 229a
ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z tym artykułem nieruchomość nie
podlegała zwrotowi wówczas, gdy została wywłaszczona decyzją wydaną przed dniem
1 stycznia 1998 r., jeżeli na nieruchomości został zrealizowany inny cel niż określony
w decyzji o wywłaszczeniu, który w dniu wydania tej decyzji mógł stanowić podstawę
wywłaszczenia. W wyniku rozstrzygnięcia norma ta została uznana za niezgodną


3
z Konstytucją, wskutek czego Trybunał Konstytucyjny uchylił przepis art. 229a
ww. ustawy.
Wyeliminowanie art. 229a ustawy o gospodarce nieruchomościami z obiegu prawnego
nie tworzy luki czy stanu niepewności i tym samym nie powoduje konieczności podję-
cia działań ustawodawczych w tym zakresie.
Nie występuje również konieczność dokonywania zmian w zakresie art. 136 ust. 6
ustawy o gospodarce nieruchomościami. Przepis ten na mocy wyroku Trybunału Kon-
stytucyjnego utracił moc prawną z dniem publikacji wyroku, tj. z dniem 9 kwietnia
2008 r.
Zauważyć należy, że abrogacja normy zawartej w art. 136 ust. 6 ustawy o gospodarce
nieruchomościami powoduje powrócenie do stanu prawnego obowiązującego przed
dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodar-
ce nieruchomościami i niektórych innych ustaw. Tym samym uchylenie ust. 6
w art. 136 stanowi powrót do wykładni prawa, która wskazuje, iż przepis art. 136
w całości odnosi się również do użytkownika wieczystego.
Przedmiotowy projekt ustawy odnosi się również wprost do regulacji art. 137 ust. 2
ustawy o gospodarce nieruchomościami. Mając na uwadze wytyczne zawarte w treści
uzasadnienia do wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w projekcie ustawy przewidziano
nieograniczone prawo domagania się zwrotu pozostałej części wywłaszczonej nieru-
chomości – jeżeli mimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała
się ostateczna, cel ten został zrealizowany tylko na części tej nieruchomości.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego zróżnicowanie sytuacji byłych właścicieli (użyt-
kowników wieczystych i innych) w zależności od tego, czy cel wywłaszczenia zreali-
zowano na całej nieruchomości czy też jedynie na jej części, stanowi naruszenie zasady
równości oraz zasady proporcjonalności. Nie można bowiem ograniczać prawa do
zwrotu nieruchomości wywłaszczanej jedynie do sytuacji, gdy cała nieruchomość stała
się zbędna na cel publiczny wskazany w decyzji o wywłaszczeniu.
Trybunał Konstytucyjny orzekł również o niekonstytucyjności art. 15 ustawy o zmianie
ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw,
z którego treści wynika stosowanie normy określonej w art. 229a ustawy o gospodarce
nieruchomościami do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w
życie ustawy nowelizującej.