Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Warszawa, 21 kwietnia 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-76(3)/09






Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej





Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy:
- o zmianie ustawy Kodeks karny (druk
nr 1288).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.

(-) Donald Tusk







Stanowisko Rządu do poselskiego
projektu ustawy o zmianie ustawy -
Kodeks karny
(druk sejmowy nr 1288)




Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny przewiduje zmianę
art. 256 Kodeksu karnego, poprzez dodanie dwóch nowych jednostek redakcyjnych.
Projektodawca w § 2 tego artykułu statuuje nowy typ przestępstwa w następującym
brzmieniu: 㤠2. Tej samej karze podlega kto w celu rozpowszechnienia produkuje,
utrwala lub sprowadza, nabywa, przechowuje, posiada, prezentuje, przewozi lub
przesyła druk, nagranie lub inny przedmiot zawierający treść określoną w § 1" .
Nowoprojektowany § 3 otrzymał następującą treść: „Nie popełnia przestępstwa
określonego w § 2, kto produkuje, utrwala lub sprowadza, nabywa, przechowuje,
posiada, prezentuje, przewozi lub przesyła druk, nagranie lub inny przedmiot
zawierający treść określoną w § 1 wyłącznie dla celów kulturalnych, historycznych lub
edukacyjnych ".


Z treści uzasadnienia projektu wynika, że dokonanie zmiany art. 256 k.k.
stanowi wyjście „naprzeciw oczekiwaniom społeczeństwa polskiego, w którym wciąż
żywa jest pamięć o wojnie oraz zbrodniach faszyzmu i komunizmu". Zdaniem
projektodawców, społeczeństwo oczekuje, aby zostały spenalizowane zachowania
polegające na produkcji, sprzedaży, posiadaniu i prezentacji druków, nagrań, w tym
filmów, lub innych przedmiotów zawierających treści określone w § 1, jeżeli
czynności te podejmowane będą w celu rozpowszechniania tych treści. Projektodawca
zauważył jednocześnie konieczność wyłączenia z zakresu działania przepisu zachowań
2
służących celom kulturalnym, historycznym lub edukacyjnym, czemu daje wyraz
w § 3.
Problematyka będąca przedmiotem obecnie obowiązującego art. 256 Kodeksu
karnego jest objęta wiążącymi Polskę aktami prawa międzynarodowego. Są to:
Międzynarodowa Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji
rasowej - CERD (Dz. U. z 1969 r. Nr 25) oraz Międzynarodowy Pakt Praw
Obywatelskich i Politycznych (Dz. U. z 1977 r. Nr 38). Pierwsza z wymienionych
konwencji zobowiązuje państwa strony do kryminalizacji „rozpowszechniania idei
opartych na wyższości lub nienawiści rasowej, wszelkiego podżegania do nienawiści
rasowej, jak również wszelkich aktów przemocy lub podżegania do tego rodzaju aktów
wobec jakiejkolwiek rasy bądź grupy osób o innym kolorze skóry lub innego
pochodzenia etnicznego, a także udzielania pomocy w prowadzeniu działalności
rasistowskiej, włączając w to finansowanie takiej działalności" (art. 4 lit. a) oraz
„wszelkiej działalności propagandowej mającej na celu popieranie dyskryminacji
rasowej i podżeganie do niej" (art. 4 lit. b). Z kolei Międzynarodowy Pakt Praw
Obywatelskich i Politycznych w art. 20 stanowi, iż „wszelka propaganda wojenna
powinna być ustawowo zakazana", a „popieranie w jakikolwiek sposób nienawiści
narodowej, rasowej lub religijnej stanowiące podżeganie do dyskryminacji, wrogości
lub gwałtu, powinno być ustawowo zakazane".
Rzeczpospolita Polska jest sygnatariuszem ww. Konwencji CERD oraz
Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Opisane przepisy
konwencyjne zobowiązują Polskę do kryminalizacji określonych wyżej zachowań - co
odpowiada, jak się wydaje, znamionom czynów określonych w obecnie
obowiązujących art. 256 k.k. oraz art. 119 k.k.

Zgodnie z brzmieniem art. 256 k.k. „kto publicznie propaguje faszystowski lub
inny totalitarny ustrój państwowy lub nawołuje do nienawiści na tle różnic
narodowościowych, etnicznych, rasowych lub wyznaniowych albo ze wzglądu na
bezwyznaniowość podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2". Natomiast odpowiedzialność karną ponosi zgodnie
3
z treścią art. 119 § 1. k.k. ten „ kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną wobec grupy
osób lub poszczególnej osoby z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej,
rasowej, politycznej, wyznaniowej lub z powodu jej bezwyznaniowości". Osoba ta
„podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 ". Zgodnie natomiast
z art. 119§ 2. k.k. „tej samej karze podlega, kto publicznie nawołuje do popełnienia
przestępstwa określonego w § 1".

Przez faszyzm rozumie się szowinistyczną doktrynę totalitarną, opartą na
założeniach rasistowskich, jak też system państwowy zrealizowany we Włoszech (pod
rządami Mussoliniego) oraz w Niemczech hitlerowskich. System ten charakteryzował
się dyktaturą partii faszystowskiej (nazistowskiej), likwidacją praw i wolności
obywatelskich oraz terrorem nie tylko wobec przeciwników politycznych, lecz także
"gorszych ras" (zob. Encyklopedia popularna, Warszawa 1997, s. 221). Jeśli zaś
chodzi o totalitaryzm, to pojęcie to oznacza system oparty na podporządkowaniu
społeczeństwa dyktaturze antydemokratycznej władzy, z reguły wsparty określoną
"totalitarną" ideologią (por. Encyklopedia..., s. 874). Również art. 13 Konstytucji R.P.
wymienia jako totalitarne systemy nazistowskie, faszystowskie i komunistyczne.

Warunkiem odpowiedzialności karnej określonej w obecnie obowiązującym
art. 256 k.k. jest propagowanie faszystowskiego lub totalitarnego ustroju państwa, a nie
ideologii faszystowskiej lub totalitarnej. Podstawą karalności propagowania jest
publiczny charakter tej propagandy, tj. czynienie jej dostępną większej, bliżej
nieokreślonej liczbie osób (w publikacjach i innych środkach masowej informacji, na
zebraniach publicznych itp.). Należy dodać, że przestępstwa tego można się dopuścić
jedynie w zamiarze bezpośrednim, co wynika z intencjonalnego zabarwienia pojęcia
propagowania (por. uchw. SN z 28 III 2002 r., I KZP 5/02, OSNKW 2002, nr 5-6, poz.
32).
Penalizacji na podstawie art. 256 k.k. podlega również nawoływanie do
nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych lub wyznaniowych.
Przez nawoływanie należy rozumieć nakłanianie (podżeganie), skierowane do
4
większej, bliżej nieokreślonej liczby osób. Celem przestępnego działania jest sianie
nienawiści, przez którą rozumie się wrogość prowadzącą do konfliktów między
grupami ludności na tle wyżej wymienionych różnic. Również ta odmiana
omawianego przestępstwa wymaga działania z zamiarem bezpośrednim
o szczególnym, intencjonalnym zabarwieniu (dolus directus coloratus) (por. Marek
Andrzej, komentarz LEX 2007).

Aktualnie obowiązujący art. 256 k.k. w zakresie znamion propagowania
faszystowskiego lub totalitarnego ustroju państwa penalizuje tylko „publiczne
propagowanie", a także kryminalizuje nawoływanie do nienawiści na tle różnic
narodowościowych, etnicznych, rasowych lub wyznaniowych". Każdy natomiast może
legalnie posiadać przedmioty zawierające treść określoną w tym przepisie, a nawet
proponować ich nabycie, pod warunkiem jednak, że nie ma to charakteru publicznego
propagowania albo nie stanowi nawoływania do nienawiści na tle wskazanych wyżej
różnic.
Dokonując oceny projektowanej zmiany art. 256 k.k. należy zauważyć, co
następuje:
Z treści projektowanego przepisu art. 256 § 2 k.k. wynika, że intencją autorów
jest, aby zabronić każdego, nawet indywidualnego przypadku posiadania przedmiotu
treści określonej w § 1, czy indywidualnej transakcji dotyczącej nabycia takiego
przedmiotu, bez względu na to, czy ma służyć publicznemu propagowaniu ustroju
faszystowskiego lub innego totalitarnego ustroju, albo nawoływaniu do nienawiści na
tle różnic narodowościowych, rasowych itp. Autorzy projektu pomijają bowiem
w projektowanym § 2 art. 256 k.k. znamienia publiczności działania sprawcy. Nie
każde zaś rozpowszechnianie musi mieć charakter publiczny.
Należy podkreślić, że art. 256 k.k. dotyka materii delikatnej, albowiem
związanej z ochroną konstytucyjnych praw i wolności obywatela tzn. prawem do
wolności słowa oraz prawem do informacji. Zgodnie bowiem z art. 54 ust. 1
Konstytucji „Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz
pozyskiwania i rozpowszechniania informacji". Przy nowelizacji przepisu art. 256 k.k.