Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

5
należy mieć na uwadze konieczność zachowania należytej proporcji pomiędzy
przysługującym obywatelowi konstytucyjnym prawom, a niezbędną kryminalizacją
zachowań, polegających na wypowiadaniu określonych treści czy poglądów.


Należy wskazać na niespójność relacji pomiędzy niezmienionym przez
projektodawców art. 256 k.k. o tak zakreślonej kryminalizacji, a projektowanym § 2
tego artykułu, który obejmuje zachowania nie będące czynnościami
przygotowawczymi do obecnego art. 256 k.k., tylko stanowiące odrębny typ
przestępstwa. W konsekwencji może dojść do częściowego pokrywania się zakresu
kryminalizacji, albowiem rozpowszechnianie lub prezentowanie może stanowić formę
publicznego propagowania albo nawoływania. Inne formy działania (posiadanie,
sprowadzanie, nabywanie) również nie stanowią czynności przygotowawczych do
obecnego art. 256 k.k., gdyż mogą być formą poprzedzającą propagowanie
niepubliczne, które kryminalizowane nie jest. Mogą też służyć innym celom, niż
nawoływanie, a nie będą mieściły się w projektowanym kontratypie (np. w celu
wyszydzania, ośmieszania). Wątpliwości co do wzajemnych relacji tych dwóch
przepisów nie rozstrzyga również jednakowa sankcja karna.

Odnośnie zaś samego kontratypu to został on wadliwie skonstruowany.
Ustawodawca tworząc określony typ przestępstwa określony w § 2, powinien tak
skonstruować jego znamiona, aby obejmowały tylko zachowania społecznie szkodliwe.
Jeżeli wolą projektodawcy jest penalizacja zachowania polegającego na produkcji,
utrwalaniu lub sprowadzaniu, nabywaniu, przechowywaniu, posiadaniu,
prezentowaniu, przewożeniu lub przesyłaniu druków, nagrań lub innych przedmiotów
zawierających treść określoną w § 1 w celu rozpowszechniania, to powinien ten cel
rozpowszechniania zostać zawarty w przepisie opisującym typ przestępstwa, a nie za
pomocą kontratypu wyłączać niedookreślone obszary kryminalizacji.
Przyjęta przez projektodawców konstrukcja projektowanego art. 256 § 2 k.k.
prowadzi do sytuacji w której dla ustalenia kontratypu konieczne będzie wykazanie, że
6
sprawca działał równocześnie w co najmniej dwóch celach tj. rozpowszechniania
stanowiącego znamię typu z § 2 oraz co najmniej w jednym z celów wymienionych
w § 3, stanowiących znamię kontratypu.
Zastrzeżenia budzi użycie w projektowanym art. 256 § 1 i 2 k.k. pojęcia „celów
kulturalnych", które w tym aspekcie jest niedookreślone i może rodzić wątpliwości co
do zakresu znaczeniowego tego znamienia kontratypu.
Należy podkreślić, że celowość ścigania osób, które publicznie propagują
faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołują do nienawiści na tle
różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na
bezwyznaniowość wydaje się być oczywista, to konieczność ścigania i karania
posiadaczy wyrobów kolekcjonerskich, pochodzących z okresu II wojny światowej
może budzić wątpliwości. Z tego względu wydaje się, że produkcja, utrwalanie,
sprowadzanie, obrót (a nie tylko nabywanie), przechowywanie, posiadanie,
prezentowanie, przewożenie lub przesyłanie nośników treści faszystowskich, nośników
treści związanych z innym totalitarnym ustrojem oraz nośników treści nawołujących
do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych
albo związanych z bezwyznaniowością powinno być karalne tylko i wyłącznie, jeżeli
ma ono służyć realizacji celów polegających na publicznym propagowaniu
faszystowskiego lub innego systemu totalitarnego lub nawoływaniu do nienawiści na
tle narodowościowym, etnicznym, rasowym, wyznaniowym albo w związku
z bezwyznaniowością. Wydaje się, że zakres projektowanej normy art. 256 § 2 k.k.
przy uwzględnieniu kontratypu określonego w § 3, jest zbyt szeroki i może
spowodować nieuzasadnioną kryminalizację społecznie nieszkodliwych zachowań.
Oceniając racje leżące u podstaw poselskiego projektu nowelizacji,
przewidującego poszerzenie kryminalizacji wynikającej z art. 256 k.k. warto
zauważyć, że choć liczba przestępstw kwalifikowanych z art. 256 k.k. nie jest znaczna
(liczba skazań i warunkowych umorzeń: w 1999 r. — 7, w 2000 r. - 9, w 2001 r. - 16,
w 2002 r. - 7, w 2003 r. - 7, w 2004 r. - 7, w 2005 r. - 0, w 2006 r. -12, w 2007 r. - 7)
(dane zgromadzone przez Wydział Statystyki Departamentu Organizacyjnego Ministerstwa
Sprawiedliwości) to jednak dane statystyczne potwierdzają, że nie jest to przepis
7
martwy i w praktyce niestosowany, a przestępczość tego rodzaju stanowi realne
zjawisko społeczne. Na większą skalę tego rodzaju przestępczych zachowań wskazują
dane z policyjnego systemu statystycznego „Temida" obejmujące przestępstwa
stwierdzone. Jak wynika z tych danych, o ile w 2003 i 2004 r. stwierdzono po 14
przestępstw kwalifikowanych z art. 256 k.k., a w 2005 r. 18 takich czynów, to w latach
2006-2007 r. nastąpił istotny wzrost tego rodzaju przestępczości, przejawiający się
odnotowaniem przez Policję w 2006 r. - 47, zaś w 2007 r. - 82 przestępstw
kwalifikowanych z art. 256 k.k. Powodem do niepokoju jest również wzrastająca
liczba tego rodzaju czynów popełnianych przez nieletnich sprawców - jak wynika
z powołanej statystyki, o ile w uprzednio sprawy prowadzone w postępowaniu
w sprawach nieletnich o czyn z art. 256 k.k. występowały incydentalnie, to w 2006 i
2007 r. nastąpił znaczny wzrost ich liczby, wyrażający się skierowaniem do sądu
rodzinnego w tych latach odpowiednio 13 oraz 29 spraw o czyn karalny wyczerpujący
znamiona określone w tym artykule.

Istnieją więc podstawy do poglądu, że nawet przy braku wyraźnych,
wynikających z przepisów prawa Unii Europejskiej wymogów poszerzenia
kryminalizacji wynikającej z art. 256 k.k., zasadne jest - zwłaszcza przy uwzględnieniu
szczególnych doświadczeń historycznych państwa polskiego -wprowadzenie
unormowań idących w kierunku rozwiązań objętych projektem poselskim.

Wobec istnienia przesłanek przemawiających za poszerzeniem zakresu
kryminalizacji płynącej z art. 256 Kodeksu karnego niezbędne jest poddanie projektu
dalszym pracom legislacyjnym, mającym na celu wypracowanie funkcjonalnych
rozwiązań normatywnych zgodnych z ratio legis projektu, przy równoczesnym
wyeliminowaniu omówionych w niniejszym stanowisku jego wadliwości.

Biorąc pod uwagę przedstawione argumenty, Rada Ministrów rekomenduje
skierowanie projektu do dalszych prac legislacyjnych.