Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy o Policji

o poddanie go obserwacji (wyłączenie odpowiedniego stosowania art. 259 § 2 k.p.k. in fine
projektowanego przepisu),
– w § 2 poprzez wskazanie na odpowiednie stosowanie art. 249 § 3 i 5 k.p.k.
zobowiązano do przesłuchania oskarżonego przez sąd lub prokuratora w obecności obrońcy,
jeżeli się stawi lub oskarżony sobie tego życzy, jak również umożliwiono udział obrońcy
oskarżonego i prokuratora w posiedzeniu sądu w przedmiocie orzeczenia o obserwacji
sądowo-psychiatrycznej,
– w § 3 na 30 dni określono względnie maksymalny termin obserwacji; umożliwiono
przedłużenie tego terminu w danej sprawie łącznie do 3 miesięcy (termin bezwzględnie
maksymalny),
– w § 4 wprowadzono obowiązek niezwłocznego rozpoznania przez sąd zażalenia
w przedmiocie obserwacji.
Jednocześnie, w celu umożliwienia przeprowadzenia kompleksowej obserwacji
psychiatrycznej, w połączeniu z obserwacją seksuologiczną, wprowadzono zmianę w art. 203
§ 1 k.p.k., określając, że obserwacja w zakładzie psychiatrycznym związana jest z badaniem
stanu zdrowia psychicznego oskarżonego.
Zaprojektowano również modyfikację delegacji ustawowej dla Ministra Zdrowia,
przewidzianej w art. 203 § 5 k.p.k. do wydania, w porozumieniu z Ministrem
Sprawiedliwości, rozporządzenia wykonawczego, określającego wykaz zakładów leczniczych
przeznaczonych do wykonywania obserwacji, w tym do wykonywania obserwacji osób
pozbawionych wolności, oraz sposób finansowania obserwacji, a także warunki
zabezpieczenia zakładów dla osób pozbawionych wolności, mając na uwadze potrzebę
zapewnienia sprawnego toku postępowania. Użyte w znowelizowanym przepisie wyrażenie
„zakłady lecznicze” obejmuje bowiem zarówno zakłady psychiatryczne, zakłady leczenia
odwykowego, jak również zakłady, które prowadzić będą terapię farmakologiczną lub
psychoterapię, zmierzające do obniżenia popędu seksualnego.
W Kodeksie karnym wykonawczym wprowadzono zmiany, które umożliwią
prawidłowe i skuteczne postępowanie w stosunku do skazanych, wobec których orzeczony
został środek zabezpieczający w postaci umieszczenia w zakładzie zamkniętym albo
skierowania go na leczenie ambulatoryjne, w celu przeprowadzenia terapii farmakologicznej
i psychoterapii, zmierzającej do obniżenia jego popędu seksualnego.
Dokonano modyfikacji art. 117 k.k.w., polegającej na dodaniu określenia „substancji
psychotropowych”, zgodnego z terminologią przyjętą w ustawie o
przeciwdziałaniu
narkomanii.

8
W projektowanym art. 200 § 3a k.k.w. przewidziano, że środek zabezpieczający,
związany z umieszczeniem sprawcy w zakładzie zamkniętym, o którym mowa w zno-
welizowanym art. 95a § 1a k.k., będzie wykonywany w zakładzie zorganizowanym jako
zakład dysponujący warunkami wzmocnionego zabezpieczenia.
Natomiast środek zabezpieczający w postaci skierowania na leczenie ambulatoryjne
wykonywany będzie w zakładzie ambulatoryjnym (projektowany art. 200 § 3b).
W projektowanym art. 201 § 2a k.k.w. określono, że utworzona przez Ministra
Zdrowia jednostka organizacyjna właściwa w sprawach seksuologii sądowej, będzie
przedstawiała sądowi opinię dotyczącą miejsca wykonywania orzeczonego środka
zabezpieczającego, określonego w art. 95a kodeksu. Odpis orzeczenia przesyła się wraz
z poleceniem doprowadzenia sprawcy właściwej jednostce Policji lub właściwemu organowi
wojskowemu i kierownikowi wskazanego zakładu zamkniętego (wraz z poleceniem przyjęcia
do zakładu).
Projekt przewiduje ponadto, że w przypadku skierowania sprawcy na leczenie
ambulatoryjne, odpis orzeczenia o zastosowaniu środka zabezpieczającego przesyła się
właściwej jednostce Policji lub właściwemu organowi wojskowemu i kierownikowi zakładu
ambulatoryjnego (art. 201 § 2b).
Zgodnie z projektowanym art. 201 § 2c, w przypadku uchylania się przez
sprawcę od leczenia ambulatoryjnego (w szczególności w razie niestawiennictwa sprawcy
w zakładzie ambulatoryjnym w wyznaczonym terminie), kierownik zakładu niezwłocznie
zawiadomi o tym właściwą jednostkę Policji lub właściwy organ wojskowy. Policja lub
właściwy organ wojskowy zatrzymuje sprawcę i w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania
przekazuje go do dyspozycji sądu. W ciągu 24 godzin od przekazania sprawcy do dyspozycji
sądu, podjęta zostanie decyzja w przedmiocie umieszczenia w zakładzie zamkniętym, z tym
że w przypadku stwierdzenia przez sąd, że sprawca uchyla się od leczenia, umieszczenie
w zakładzie zamkniętym jest obligatoryjne (projektowany art. 95a § 2 Kodeksu karnego).
W projekcie przewidziano, że od zatrzymania sprawcy można odstąpić, jeżeli nie-
stawiennictwo sprawcy nastąpiło z przyczyn losowych, niezależnych od niego (nagły
i nieplanowany pobyt w szpitalu, wypadek drogowy, tymczasowe aresztowanie).
W nowo projektowanym art. 201 § 5 k.k.w. przewidziano delegację dla Ministra
Zdrowia do wydania, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, rozporządzenia
określającego wykaz zakładów ambulatoryjnych przeznaczonych do wykonywania środków
zabezpieczających określonych w art. 95a Kodeksu karnego, oraz warunki wystąpienia do
sądu o zmianę sposobu wykonywania tego środka.

9
Ponadto w projektowanym art. 201 § 6 zawarto upoważnienie ustawowe, w myśl
którego minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości,
określi, w drodze rozporządzenia, wykaz zakładów zamkniętych przeznaczonych do
wykonywania środków zabezpieczających orzeczonych wobec skazanych za przestępstwa
skierowane przeciwko wolności seksualnej, a także ich pojemność i warunki zabezpieczenia
oraz warunki wystąpienia do sądu o zmianę sposobu wykonywania środka zabezpieczającego,
o którym mowa w art. 95a Kodeksu karnego, mając na uwadze w szczególności poddanie
sprawcy umieszczonego w zamkniętym zakładzie właściwemu leczeniu lub terapii,
przeciwdziałanie zachowaniom sprawcy zagrażającym życiu i zdrowiu innych osób lub
powodującym niszczenie przedmiotów znacznej wartości oraz zapobieżenie samowolnemu
oddaleniu się sprawcy stwarzającego zagrożenie poza zakładem.
W obecnie obowiązujących przepisach wykonawczych brak jest tego rodzaju
uregulowań, co w praktyce może utrudniać skuteczną realizację orzeczonych środków
zabezpieczających.
Celem zmiany w ustawie o Policji jest dopisanie do katalogu przestępstw, które mogą
być objęte kontrolą operacyjną, zgodnie art. 19 ust. 1 pkt 2, nowego przestępstwa,
określonego w projektowanym art. 202a k.k. Konieczność dokonania tej zmiany uzasadniona
jest potrzebą zapewnienia możliwości podejmowania skutecznych działań w zakresie
zwalczania tego typu przestępstw.
W związku z koniecznością zachowania ciągłości postępowania w zakresie
wykonywania obserwacji sądowo-psychiatrycznych, w art. 5 projektu przewidziano, że
przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 203 § 5 zachowują moc do dnia wejścia
w życie przepisów wykonawczych, wydanych na podstawie tego przepisu w brzmieniu
nadanym niniejszą ustawą, jednak nie dłużej niż przez 12 miesięcy od dnia wejścia jej
w życie.
Przewiduje się, że ustawa wejdzie w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
10

OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które będzie oddziaływała ustawa
Wejście w życie projektowanej ustawy będzie miało wpływ na:
1) osoby, wobec których po wykonaniu kary bezwzględnego pozbawienia wolności za
przestępstwo skierowane przeciwko wolności seksualnej sąd orzekł umieszczenie w zakładzie
zamkniętym lub skierowanie na leczenie ambulatoryjne, w związku z koniecznością dalszego
leczenia z uwagi na istnienie istotnego zagrożenia dla otoczenia oraz inne osoby, skazane za
przestępstwa przeciwko wolności seksualnej, popełnione w związku z zaburzeniem
preferencji seksualnych,
2) organy administracji publicznej, w tym Ministra Zdrowia i utworzonej przez niego
jednostki budżetowej właściwej w sprawach seksuologii sądowej,
3) jednostki samorządu terytorialnego – samorządy województw, będące organami
założycielskimi zakładów, w których będzie wykonywany środek zabezpieczający,
przewidziany w art. 95a Kodeksu karnego,
4) zakłady lecznicze, w których będzie wykonywany środek zabezpieczający, przewidziany
w art. 95a Kodeksu karnego,
5) sądy, powszechne jednostki organizacyjne prokuratury, organa ścigania oraz kuratorów
sądowych,
6) Służbę Więzienną oraz podmioty dozorujące system dozoru elektronicznego,
7) Narodowy Fundusz Zdrowia.

2. Wyniki przeprowadzonych konsultacji społecznych
Przedmiotowa regulacja została przekazana do konsultacji Krajowemu Konsultantowi
w dziedzinie seksuologii, prof. dr hab. Zbigniewowi Lew Starowiczowi, który brał udział
w pracach zespołu roboczego z udziałem przedstawicieli Ministra Zdrowia oraz Ministra
Sprawiedliwości.
Ponadto projekt został przekazany do konsultacji:
1. Sądowi Najwyższemu,
2. Krajowej Radzie Sądownictwa,
3. Naczelnej Radzie Adwokackiej,

11
4. Polskiemu Towarzystwu Seksuologicznemu,
5. Rzecznikowi Praw Dziecka,
6. Komitetowi Ochrony Praw Dziecka,
7. Stowarzyszeniu „Razem przeciw przemocy”,
8. sądom apelacyjnym i okręgowym,
9. prokuraturom apelacyjnym i okręgowym.
Uwagi
sądów i prokuratur koncentrowały się na wątpliwościach dotyczących
zasadności wprowadzenia obligatoryjnego środka zabezpieczającego, przewidzianego
w
projektowanym art. 95a §1a k.k. Wskazywano, że obowiązujące regulacje są
wystarczające, a obligatoryjne poddanie sprawcy określonych przestępstw terapii farma-
kologicznej lub psychoterapii może zostać uznane za sprzeczne z normami konstytucyjnymi.
Nie podzielając zgłoszonych w tym zakresie zastrzeżeń, należy stwierdzić, że zmiany
projektowane w zakresie nowego środka zabezpieczającego zostały określone w projekcie
w sposób nie naruszający postanowień Konstytucji RP. Stosowanie środka zabezpie-
czającego, obejmującego postępowanie terapeutyczne w zakładzie zamkniętym albo
w warunkach ambulatoryjnych, zmierzające do obniżenia popędu seksualnego, jest
uzasadnione – z jednej strony – koniecznością ochrony społeczeństwa przed ewentualnymi
dalszymi przestępnymi działaniami konkretnego sprawcy, a z drugiej – potrzebą wpływania
na poprawę stanu jego zdrowia. Taka motywacja pozwala na uznanie dopuszczalności
stosowania takiego środka w aspekcie art. 40 Konstytucji RP, wyrażającego zakaz tortur,
nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania oraz zakaz kar cielesnych, a także
w aspekcie art. 3 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności. Będzie to bowiem przymusowe poddanie terapii, przede wszystkim oddziałującej
na poprawę stanu zdrowia osoby jej poddanej, co może zapobiec powrotowi tej osoby do
działalności, w związku z którą wyłoniła się potrzeba terapii.
W
świetle znanego orzeczenia ETPC z dnia 5 kwietnia 2005 r., w sprawie
Nevmerzihski v. Ukraina, w którym Trybunał wyraził pogląd, że stosowanie środka, który
z punktu widzenia ustalonych zasad medycznych wynika z konieczności terapeutycznej, nie
może co do zasady zostać uznane za nieludzkie i poniżające, projektowanym regulacjom nie
można będzie skutecznie zarzucić, że stosowanie proponowanego środka będzie uznane za
nieludzkie lub poniżające.


12