Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy o Policji

Leczenie takie wymaga stosowania kompleksowej terapii obejmującej farmakoterapię
i psychoterapię.
Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że istnieje potrzeba wprowadzenia
odpowiednich rozwiązań prawnych, a w ich następstwie również organizacyjnych, mających
na celu zapewnienie właściwego postępowania ze sprawcami rozważanych czynów
zabronionych, w tym również po zakończeniu przez nich odbywania kary pozbawienia
wolności i opuszczeniu zakładów karnych. Rozwiązania te zapewnią zmniejszenie
prawdopodobieństwa popełniania przez ww. sprawców kolejnych czynów zabronionych
o wskazanym charakterze, a tym samym stanowić będą podstawę do zapewnienia lepszej
ochrony życia i zdrowia społeczeństwa przed następstwami tego typu przestępstw.

W związku z tym projekt przewiduje następujące zmiany
W art. 93 Kodeksu karnego wprowadzono dodatkową przesłankę orzeczenia środka
zabezpieczającego, która będzie stanowiła podstawę umieszczenia sprawcy przestępstwa
popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, w zakładzie zamkniętym
lub skierowania na leczenie ambulatoryjne. Przed orzeczeniem tego środka sąd zobowiązany
będzie do wysłuchania lekarzy psychiatrów, lekarza seksuologa oraz psychologa.

W projektowanym art. 95a § 1 k.k., doprecyzowano cel umieszczenia skazanego na
karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonywania za przestępstwo
skierowane przeciwko wolności seksualnej, popełnione w związku z zaburzeniami preferencji
seksualnych w zakładzie zamkniętym albo skierowania go na leczenie ambulatoryjne. Celem
tym jest przeprowadzenie terapii farmakologicznej i psychoterapii, zmierzających do
obniżenia jego popędu seksualnego. Terapia farmakologiczna nie będzie mogła być
stosowana, jeżeli jej przeprowadzenie spowodowałoby poważne niebezpieczeństwo dla życia
lub zdrowia skazanego.

W dodanym do art. 95a § 1a przewidziano, że w przypadku sprawcy skazanego za
przestępstwo określone w art. 197 § 3 pkt 2 lub 3, polegającego na dokonaniu zgwałcenia
osoby małoletniej poniżej 15 roku życia lub osoby najbliższej, wymienionej w dyspozycji
art. 201 k.k., umieszczenie go w zakładzie zamkniętym albo skierowanie na leczenie
ambulatoryjne, o którym mowa w § 1, jest obligatoryjne.
Potrzebę i sposób wykonywania środka zabezpieczającego określonego w art. 95a
§ 1, sąd będzie ustalał w okresie do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym
zwolnieniem lub przed wykonaniem kary. W odniesieniu do środka zabezpieczającego
orzeczonego na podstawie art. 95a § 1a, sąd w tym terminie będzie ustalał jedynie sposób

3
jego wykonywania (stacjonarny albo ambulatoryjny). Na mocy projektowanego art. 95a § 2a
k.k, w zależności od potrzeb indywidualnego sprawcy, sąd będzie uprawniony do zarządzenia
zmiany sposobu wykonywania środka, z tym że zarządzenie o ponownym umieszczeniu
w zakładzie psychiatrycznym nie może być wydane po upływie 5 lat od zwolnienia z zakładu
(obowiązujący art. 94 § 3 k.k. stosowany odpowiednio).
Projekt przewiduje, że w przypadku uchylania się przez skazanego od leczenia
ambulatoryjnego, zarządzenie o zmianie sposobu wykonywania środka zabezpieczającego jest
obligatoryjne. Podkreślić należy, że wśród zaburzeń preferencji seksualnych występują takie
zaburzenia, które ze swojej istoty łączą się z popełnianiem czynów zabronionych. Do tego
typu zaburzeń należy m.in. pedofilia i raptofilia. W opinii seksuologów, w przypadku
uchylania się od leczenia, osoba dotknięta zaburzeniami preferencji seksualnych tego typu
stwarza zagrożenie, dlatego konieczne jest podjęcie wobec niej zdecydowanych działań.
Należy w tym miejscu zaznaczyć, że osoba z zaburzeniami preferencji seksualnych w postaci
pedofilii narażona jest w szczególnym stopniu na występowanie dodatkowych bodźców
zewnętrznych, motywujących do popełnienia czynu zabronionego, a więc nawet jeżeli nie
wykazuje ze swej strony żadnej aktywności, może z łatwością znaleźć się w sytuacji
sprzyjającej popełnieniu przestępstwa.

Projekt dokonuje zaostrzenia odpowiedzialności karnej za przestępstwa przeciwko
wolności seksualnej i obyczajności, skierowane przeciwko małoletnim poniżej 15 roku życia,
jak również przeciwko członkom najbliższej rodziny. Konieczność dokonania zmian w tym
zakresie wynika z potrzeby wzmocnienia prawnokarnej ochrony osób, których prawidłowy
rozwój psychofizyczny może zostać zagrożony działaniami sprawców tego rodzaju
przestępstw.
Przewiduje się wprowadzenie dodatkowych typów kwalifikowanych przestępstwa
zgwałcenia, określonego w art. 197 § 3 k.k. poprzez dodanie w tym przepisie:
– przestępstwa zgwałcenia osoby małoletniej poniżej 15 lat,
– przestępstwa zgwałcenia wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego,
brata lub siostry.
Przestępstwa te zagrożone będą karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat
3. W ocenie projektodawców, najpoważniejsze przestępstwa skierowane przeciwko wolności
seksualnej, w tym przede wszystkim popełniane na szkodę małoletnich lub niepełnoletnich
dzieci, powinny stanowić zbrodnię.
Projekt przewiduje ponadto modyfikację ustawowego zagrożenia przestępstwa

4
kazirodztwa, określonego w art. 201 k.k., co wynika z konieczności zachowania wewnętrznej
spójności przepisów odnoszących się do tej samej materii kodeksowej. Przestępstwo
kazirodztwa w typie podstawowym zagrożone będzie karą pozbawienia wolności od
6 miesięcy do lat 8.
Wprowadzenie w projektowanym art. 202a k.k. nowego typu przestępstwa,
polegającego na nawiązywaniu kontaktu z małoletnim poniżej 15 lat za pośrednictwem
systemu teleinformacyjnego lub sieci telekomunikacyjnej i podejmowaniu czynności
zmierzających do spotkania z nim, w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 197
§ 3 pkt 2, art. 200 lub produkowania bądź utrwalania treści pornograficznych z jego udziałem,
wynika z konieczności dostosowania polskiego prawa do postanowień Konwencji Rady
Europy z Lanzarote o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym
traktowaniem w celach seksualnych, podpisanej przez Polskę w dniu 25 października 2007 r.
Przepis art. 23 Konwencji (nagabywanie dzieci dla celów seksualnych [grooming]),
będący wzorem dla projektowanego art. 202a k.k., stanowi, że:
Każda Strona przyjmuje konieczne środki ustawodawcze lub inne w celu zapewnienia
karalności umyślnego składania dziecku, które nie ukończyło wieku określonego w wyniku
zastosowania art. 18 ust. 2, przez osobę dorosłą za pośrednictwem technologii
informacyjnych i telekomunikacyjnych, propozycji spotkania w celu popełnienia przeciwko
dziecku któregokolwiek z przestępstw określonych na podstawie art. 18 ust. 1 lit. a lub art. 20
ust. 1 lit. a, w sytuacji gdy za taką propozycją idą faktyczne działania mające na celu
doprowadzenie do takiego spotkania.
Powołany przepis Konwencji jest pierwszą w sferze aktów prawa międzynarodowego
próbą reakcji na wzmagające się zjawisko wykorzystywania seksualnego dzieci przez osoby
dorosłe, możliwe dzięki nawiązywaniu za pomocą technologii komunikacyjnych kontaktu
z dziećmi i doprowadzaniu do spotkania z nimi. Zjawisko to, znane jako „grooming”, wiąże
się z zachęcaniem dziecka do udziału w czynności seksualnej, np. poprzez obietnicę nagrody,
dyskutowanie na temat intymnych zachowań, prezentowanie treści o charakterze
pornograficznym w celu przełamania oporu czy też zahamowań dotyczących sfery seksualnej.
Wykorzystanie seksualne dziecka w kontekście „groomingu” może przybierać różne
formy, obejmujące również wykorzystanie w celach związanych z pornografią. Stąd też
Konwencja wprowadza karalność tego zjawiska, jeśli sprawca nie tylko zamierza popełnić
czyn polegający na uczestniczeniu w czynnościach seksualnych z udziałem dziecka (art. 18
ust. 1 lit. a Konwencji), ale też na produkowaniu materiałów pornograficznych z udziałem
dziecka (art. 20 ust. 1 lit. a Konwencji). Fakt, iż Konwencja przewiduje karalność czynu

5
określonego w art. 18 ust. 1 lit. a w przypadku, gdy skierowany jest on przeciwko dziecku,
które zgodnie z prawem krajowym nie osiągnęło wieku umożliwiającego mu wyrażenie
zgody na udział w takich czynnościach (na gruncie prawa polskiego – 15 lat), został
odzwierciedlony również w art. 23 Konwencji. Ponadto art. 23 przewiduje dodatkowe
znamiona, jak propozycję osoby dorosłej spotkania z dzieckiem oraz podjęcie przez osobę
dorosłą faktycznych działań mających na celu doprowadzenie do takiego spotkania.
Wszystkie powyższe znamiona zostały odzwierciedlone w projektowanym art. 202a
k.k. Przepis art. 202a k.k. został jednocześnie poszerzony o nieprzewidziany już w Konwencji
czyn, a wprowadzony do obecnego projektu ustawy i polegający na dopuszczeniu się gwałtu
wobec małoletniego poniżej 15 roku życia (nowy art. 197 § 3 pkt 2 k.k.). Rozszerzenie
w art. 202a k.k. katalogu czynów również o zbrodnię gwałtu na małoletnim poniżej 15 lat
wynika z potrzeby zapewnienia możliwie szerokiej ochrony małoletnich przed tego typu
zachowaniami już na jak najwcześniejszym ich etapie.
Dostosowanie polskiego prawa do wymogów konwencyjnych podyktowane jest nie
tylko planowaną ratyfikacją Konwencji, ale przede wszystkim koniecznością zagwa-
rantowania skutecznego zwalczania przestępstw seksualnego wykorzystywania mało-
letnich. Możliwe jest to do osiągnięcia dzięki odpowiedniej reakcji na pojawiające się tego
typu zjawiska związane z wykorzystaniem nowych technologii teleinformatycznych.

W kodeksie postępowania karnego wprowadzono zmiany, mające na celu
umożliwienie sądowi, a w postępowaniu przygotowawczym – prokuratorowi, powołania
z urzędu biegłego lekarza seksuologa do udziału w wydaniu opinii o stanie zdrowia
psychicznego oskarżonego, w zakresie zaburzeń preferencji seksualnych (projektowany
art. 202 § 3 k.p.k.).
Zmiana w zakresie brzmienia art. 203 k.p.k. związana jest jednocześnie z wyrokiem
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2007 r., sygn. SK 50/06.
W powołanym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że:
1.
Art. 203 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego
(Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w zakresie, w jakim nie stwarza wystarczających gwarancji
procesowych zapewniających sądową weryfikację zgłoszonej przez biegłych konieczności
połączenia badania psychiatrycznego oskarżonego z obserwacją w zakładzie leczniczym, jest
niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 30, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej.

6
2.
Art. 203 § 2 w związku z art. 203 § 3 ustawy powołanej w punkcie 1
w zakresie, w jakim nie wskazuje maksymalnego czasu trwania obserwacji psychiatrycznej
w zakładzie leczniczym, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 30, art. 31 ust. 3 oraz
art. 2 Konstytucji.
W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny w odniesieniu do regulacji zawartej
w art. 203 § 1 k.p.k. wskazał między innymi, że „Jest to ... regulacja nieprecyzyjna,
umożliwiająca sądom nadmierną (nieproporcjonalną) ingerencję w sferę konstytucyjnie
gwarantowanej wolności osobistej. Zaskarżony przepis, ograniczając korzystanie z kon-
stytucyjnych wolności i praw, dokonuje tego w sposób na tyle nieprecyzyjny, a zarazem
arbitralny i szeroki, że narusza samą istotę konstytucyjnie chronionej wolności. Nie określając
kryteriów sądowej kontroli potrzeby kierowania na obserwację psychiatryczną, czyni z tej
formy pozbawienia wolności normę nader łatwą do zastosowania”. W dalszej części
uzasadnienia, odnosząc się do przepisów art. 203 § 2 k.p.k. w związku z art. 203 § 3 k.p.k.
Trybunał Konstytucyjny podniósł między innymi, że przepis ten: „nie spełnia … wymogów
precyzji i jednoznaczności”. Pierwsza część tego przepisu sugeruje, że wyznaczony
w nim 6-tygodniowy termin ma charakter terminu maksymalnego, nieprzekraczalnego,
albowiem „obserwacja
w
zakładzie leczniczym nie powinna trwać
dłużej
niż 6 tygodni”. Dalsza część art. 203 § 3 k.p.k. stanowi jednak wyraźne zanegowanie tej
zasady, gdyż „na wniosek zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony,
niezbędny do zakończenia obserwacji”. Tym samym okazuje się, że termin 6-tygodniowy nie
ma charakteru maksymalnego, gdyż może być przedłużony i to na czas ustawowo bliżej
nieokreślony. Przepis ten pozostawia sądowi swobodę określenia terminu przedłużonej
obserwacji, wskazując jedynie, że powinien to być „czas niezbędny do zakończenia
obserwacji.”. Podczas gdy zgodnie z art. 41 Konstytucji granice, zasady i tryb pozbawienia
lub ograniczenia wolności osobistej powinny być wyznaczone w sposób: „jasny
i precyzyjny”.
Wykonując wyrok Trybunału Konstytucyjnego, w zaskarżonym przepisie:
– w § 1 wprowadzono przesłankę zarządzenia obserwacji „gdy zebrane dowody
wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo” oraz jeżeli na
podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd nie orzeknie wobec oskarżonego
kary izolacyjnej albo czas trwania obserwacji przekroczy przewidywany wymiar kary
izolacyjnej (wskazanie na odpowiednie stosowanie art. 259 § 2 k.p.k.); równocześnie
przewidziano dopuszczalność obserwacji w zakładzie leczniczym w razie zaistnienia
okoliczności określonych w art. 259 § 2 k.p.k., w wypadkach gdy sam oskarżony wnosi

7