Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego

Druk nr 1228

Warszawa, 17 października 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Marszałek Senatu


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej



Szanowny Panie Marszałku!

Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt powiadomić Pana Marszałka, że Senat na 19.
posiedzeniu w dniu 16 października 2008 r. podjął uchwałę w sprawie wniesienia
do Sejmu projektu ustawy


- o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania cywilnego.

Projekt ustawy stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu
prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senatora Leona
Kieresa do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.
W załączeniu przesyłam opinię Komitetu Integracji Europejskiej

o pozostawaniu projektu ustawy poza obszarem prawa Unii Europejskiej.

Z poważaniem

(-) Bogdan Borusewicz
U C H W A Ł A
SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 16 października 2008 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania cywilnego.
Jednocześnie upoważnia senatora Leona Kieresa do reprezentowania Senatu
w pracach nad projektem.
MARSZAŁEK SENATU
Bogdan BORUSEWICZ
p r o j e k t
USTAWA
z dnia
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
Art. 1.
W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz.
296, z późn. zm.1)) w art. 3941 § 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 1. Zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na postanowienie sądu drugiej instancji:
1) odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia;
2) co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej
instancji.".
Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1965 r. Nr 15, poz. 113, z 1974 r. Nr 27, poz. 157 i
Nr 39, poz. 231, z 1975 r. Nr 45, poz. 234, z 1982 r. Nr 11, poz. 82 i Nr 30, poz. 210, z 1983 r. Nr 5, poz. 33, z
1984 r. Nr 45, poz. 241 i 242, z 1985 r. Nr 20, poz. 86, z 1987 r. Nr 21, poz. 123, z 1988 r. Nr 41, poz. 324, z
1989 r. Nr 4, poz. 21 i Nr 33, poz. 175, z 1990 r. Nr 14, poz. 88, Nr 34, poz. 198, Nr 53, poz. 306, Nr 55, poz.
318 i Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 7, poz. 24, Nr 22, poz. 92 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 12, poz. 53, z
1994 r. Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, Nr 43, poz. 189, Nr 73, poz. 350 i
Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 270, Nr 54, poz. 348, Nr 75, poz. 471, Nr 102, poz. 643, Nr 117, poz.
752, Nr 121, poz. 769 i 770, Nr 133, poz. 882, Nr 139, poz. 934, Nr 140, poz. 940 i Nr 141, poz. 944, z 1998 r.
Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 757, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 269 i 271, Nr 48, poz. 552 i
554, Nr 55, poz. 665, Nr 73, poz. 852, Nr 94, poz. 1037, Nr 114, poz. 1191 i 1193 i Nr 122, poz. 1314, 1319
i 1322, z 2001 r. Nr 4, poz. 27, Nr 49, poz. 508, Nr 63, poz. 635, Nr 98, poz. 1069, 1070 i 1071, Nr 123, poz.
1353, Nr 125, poz. 1368 i Nr 138, poz. 1546, z 2002 r. Nr 25, poz. 253, Nr 26, poz. 265, Nr 74, poz. 676, Nr 84,
poz. 764, Nr 126, poz. 1069 i 1070, Nr 129, poz. 1102, Nr 153, poz. 1271, Nr 219, poz. 1849 i Nr 240, poz.
2058, z 2003 r. Nr 41, poz. 360, Nr 42, poz. 363, Nr 60, poz. 535, Nr 109, poz. 1035, Nr 119, poz. 1121, Nr
130, poz. 1188, Nr 139, poz. 1323, Nr 199, poz. 1939 i Nr 228, poz. 2255, z 2004 r. Nr 9, poz. 75, Nr 11, poz.
101, Nr 68, poz. 623, Nr 91, poz. 871, Nr 93, poz. 891, Nr 121, poz. 1264, Nr 162, poz. 1691, Nr 169, poz.
1783, Nr 172, poz. 1804, Nr 204, poz. 2091, Nr 210, poz. 2135, Nr 236, poz. 2356 i Nr 237, poz. 2384, z 2005
r. Nr 13, poz. 98, Nr 22, poz. 185, Nr 86, poz. 732, Nr 122, poz. 1024, Nr 143, poz. 1199, Nr 150, poz. 1239, Nr
167, poz. 1398, Nr 169, poz. 1413 i 1417, Nr 172, poz. 1438, Nr 178, poz. 1478, Nr 183, poz. 1538, Nr 264,
poz. 2205 i Nr 267, poz. 2258, z 2006 r. Nr 12, poz. 66, Nr 66, poz. 466, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 186, poz.
1379, Nr 208, poz. 1537 i 1540, Nr 226, poz. 1656 i Nr 235, poz. 1699, z 2007 r. Nr 7, poz. 58, Nr 47, poz. 319,
Nr 50, poz. 331, Nr 61, poz. 418, Nr 99, poz. 662, Nr 106, poz. 731, Nr 112, poz. 766 i 769, Nr 115, poz. 794,
Nr 121, poz. 831, Nr 123, poz. 849, Nr 176, poz. 1243, Nr 181, poz. 1287, Nr 192, poz. 1378 i Nr 247, poz.
1845 oraz z 2008 r. Nr 59, poz. 367, Nr 96, poz. 609 i 619, Nr 110, poz. 706, Nr 116, poz. 731, Nr 119, poz.
772, Nr 120, poz. 779, Nr 122, poz. 796 i Nr 171, poz. 1056.
UZASADNIENIE
1. Ustawa wykonująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 marca 2007 r. (sygn. akt SK 3/05).
Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają
moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Sentencja orzeczenia opublikowana została w Dz. U. z 2007 r., Nr 61, poz. 418 (dzień
publikacji wyroku — 6 kwietnia 2007 r.). Pełny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem
zamieszczony został w OTK Z.U. z 2007 r., Nr 3A, poz.32.
2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
2.1. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją art. 39318 § 2
Kodeksu postępowania cywilnego, w brzmieniu obowiązującym do czasu jego uchylenia
przez art. 1 pkt 11 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy — Kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy — Prawo o ustroju sądów powszechnych, w zakresie, w
jakim uniemożliwia zaskarżenie postanowienia w przedmiocie kosztów procesu zasądzonych
po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji.
2.2. Art. 39318 § 2 Kodeksu do czasu jego uchylenia brzmiał następująco: „W
sprawach, w których przysługuje kasacja, zażalenie przysługuje także na postanowienie sądu
drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem postanowień, o których mowa
w art. 392, a także postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie
sądu pierwszej instancji”.
Trybunał zauważył, że postępowanie w zakresie kosztów procesu jest
„postępowaniem akcesoryjnym w stosunku do postępowania głównego. Rozstrzygnięcie sądu o
ostatecznym rozdziale kosztów procesu (...) oparte jest na zasadzie unifikacji i koncentracji
kosztów procesu. Zgodnie z tymi zasadami, rozstrzygnięcie o kosztach następuje dopiero w
orzeczeniu kończącym sprawę w instancji”.
Stąd nie rozstrzyga się o kosztach w wyroku wstępnym, częściowym lub umarzającym
postępowanie z powództwa głównego albo z powództwa wzajemnego, gdy nadal toczy się
postępowanie z powództwa wzajemnego albo głównego.
„Wyjątek od zasady rozstrzygania o kosztach w orzeczeniu kończącym sprawę w
instancji przewiduje art. 108 § 2 kpc, zgodnie z którym sąd drugiej instancji, uchylając
zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpatrzenia (art. 386 § 2 i 4 kpc), pozostawia mu także rozstrzygnięcie o kosztach instancji
odwoławczej”. „Sąd drugiej instancji rozstrzyga o kosztach procesu tylko, gdy oddala apelację
lub w razie jej uwzględnienia lub gdy zmienia zaskarżony wyrok”.
Rozstrzygnięcie o kosztach zapada zawsze w formie postanowienia zamieszczanego w
sentencji orzeczenia.
„Kolejne postanowienia o kosztach w orzeczeniach kończących sprawę w instancji
dotyczą w kolejnych stadiach orzekania innego zakresu i wymiaru tych kosztów”. W zakresie
orzekania o kosztach za sąd pierwszej instancji należy uznać ten sąd, który orzekł o kosztach w
danym zakresie po raz pierwszy.
W sprawie, która była przyczyną złożenia skargi konstytucyjnej sąd apelacyjny, który
w danej sprawie był sądem drugiej instancji, orzekał o kosztach procesu (w tym również o
kosztach postępowania przed Sądem Najwyższym) po raz pierwszy.
W świetle zaskarżonego przepisu strona nie mogła jednak tego orzeczenia zaskarżyć.
2.3. Artykuł 78 Konstytucji stanowi, iż „Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia
orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania
określa ustawa”. Przepis ten dotyczy zarówno postępowania przed organami administracji, jak
i postępowania sądowego.
Oprócz tego, Konstytucja w art. 176 ust. 1 stanowi, iż „Postępowanie sądowe jest co
najmniej dwuinstancyjne”. Przepis ten dotyczy tylko postępowania sądowego. Stanowi on lex
specialis w stosunku do art. 78. O ile art. 78 pozwala ustawodawcy na wprowadzenie wyjątków
od prawa do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji, to art. 176 ust. 1
brzmi dość kategorycznie i nie przewiduje możliwości wprowadzenia wyjątków od zasady
dwuinstancyjności postępowania sądowego.
Zdaniem Trybunału „prawo strony do rozpatrzenia sprawy przez sąd II instancji może
być naruszone bezpośrednio (poprzez wyłączenie możliwości wniesienia apelacji), jak i
pośrednio (poprzez ustanowienie takich formalnych warunków wniesienia apelacji, które
czynność tę czyniłyby nadmiernie utrudnioną)” (P 9/01).
Zgodnie z wcześniejszym orzecznictwem TK „apelacja powinna gwarantować
ponowne, merytoryczne zbadanie sprawy. Osiągnięcie celu tego postępowania nie jest bowiem