Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych ustaw

U Z A S A D N I E N I E

Projekt ustawy o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym został
przygotowany w związku z koniecznością ostatecznego dostosowania ustawy
z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym do wymogów
prawa europejskiego, jak również z postulatem wzmocnienia głównego zakresu
działalności Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, związanego z systemem
ochrony środków deponentów.
Należy podkreślić, że ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym obowiązuje
już przeszło 12 lat, podczas których zakres działań Funduszu ewoluował dosyć
znacząco nawet pomimo braku istotnych zmian ustawy o BFG. Zmieniała się
struktura polskiego systemu bankowego, zmniejszała się też skala zagrożeń dla
deponentów.
Obecnie obowiązujące w Polsce regulacje prawne generalnie odpowiadają stan-
dardom Unii Europejskiej w zakresie gwarantowania depozytów, określonym
dyrektywą 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia
30 maja 1994 r. w sprawie systemów gwarantowania depozytów (Dz. Urz. WE L
135, z późn. zm.). Zgodnie z dyrektywą, podstawowym obowiązkiem państw
członkowskich jest zapewnienie powszechności systemu gwarantowania wkła-
dów oraz równego traktowania instytucji kredytowych. Ponadto do zaleceń zapi-
sanych w dyrektywie 94/19/WE należy samodzielne ponoszenie przez instytucje
kredytowe kosztów finansowania systemu. Dotyczy to w szczególności wyłącze-
nia finansowania systemów gwarancyjnych ze środków pochodzących od sa-
mych państw członkowskich. Jednocześnie, jak stanowi jedno z postanowień
dyrektywy, zdolność finansowania systemu gwarancyjnego musi pozostawać
w odpowiednim stosunku do zobowiązań zaciąganych wobec klientów przez
podmioty uczestniczące w tym systemie.
2
W zakresie zgodności ustawy z prawem wspólnotowym jest konieczne usunięcie
wskazanego przez Komisję Europejską w Raporcie o konwergencji 2006 mecha-
nizmu współfinansowania Funduszu przez Narodowy Bank Polski jako kon-
strukcji kolidującej z, określonym w art. 101 Traktatu ustanawiającego Wspólno-
tę Europejską (TWE), zakazem finansowania ze środków banku centralnego
i uprzywilejowanego dostępu do instytucji finansowych. Komisja, przedstawiając
źródła niezgodności z art. 101 w zw. z art. 109 TWE, wskazała bezpośrednio
ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Następnie, jak podkreśla się
w Raporcie o konwergencji Europejskiego Banku Centralnego (grudzień 2006),
dyrektywa w sprawie systemów gwarantowania depozytów przewiduje, że kosz-
ty wynikające z finansowania systemów gwarancji depozytów oraz koszty wyni-
kające z finansowania systemów rekompensat dla inwestorów muszą być pono-
szone odpowiednio przez same instytucje kredytowe i przedsiębiorstwa inwesty-
cyjne. Ustawodawstwo krajowe, które przewiduje finansowanie przez krajowy
bank centralny krajowego systemu ubezpieczania depozytów nie byłoby zgodne
z zapisem o zakazie finansowania ze środków banku centralnego, o ile jest to
finansowanie inne niż krótkoterminowe, nie wiąże się ono z rozwiązywaniem
naglących sytuacji, nie są zagrożone aspekty stabilności systemowej, a podjęcie
decyzji nie jest pozostawione do swobodnego uznania krajowego banku central-
nego.
Podstawowym celem działalności Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jest
wzmacnianie wiarygodności banków oraz stabilności polskiego systemu banko-
wego. Cel ten ulegał ewolucji w ciągu 12 lat działalności BFG. Początkowo
Fundusz koncentrował się na gwarantowaniu (wypłacaniu) środków pieniężnych
zgromadzonych przez osoby fizyczne i prawne do wysokości określonej w usta-
wie o BFG. Równocześnie realizował również działania polegające na udzielaniu
zwrotnej pomocy finansowej na wspomaganie procesów restrukturyzacyjnych
i naprawczych w bankach zagrożonych niewypłacalnością lub udzielał pomocy
finansowej bankom o dobrej kondycji finansowej w celu przejęcia banków za-

3
grożonych. Od 1997 r. punkt ciężkości działalności BFG przesunął się na reali-
zację funkcji pomocowej.
Tytułem ukazania uwarunkowań przedmiotowej materii ustawowej należy przy-
pomnieć, że w 1998 r. miało miejsce znaczne pogorszenie wyników w sektorze
bankowym. W celu poprawy kondycji finansowej, w szczególności sektora ban-
ków spółdzielczych, a także wobec potrzeby wzmocnienia konkurencyjności
banków polskich, podjęto działania zmierzające do zmniejszenia obciążeń finan-
sowych banków związanych z realizacją ustawowego zadania udzielania bankom
pomocy finansowej w celu przezwyciężania zagrożenia niewypłacalnością.
W wyniku tego obniżono poziom stawki obowiązkowej opłaty rocznej, przeka-
zywanej przez banki do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Stawka ta w la-
tach 1995 – 1997 wynosiła 0,40 % wielkości aktywów ważonych ryzykiem.
Znowelizowana ustawa o BFG spowodowała obniżenie stawki w 1998 r. do
0,28 %, w 1999 r. do 0,24 %, a od 2001 r. do 0,20 %. Jednocześnie nowelizacja
wprowadziła zasadę partycypacji Narodowego Banku Polskiego we wpłatach
z tytułu opłaty rocznej, dokonywanej przez banki, w celu finansowania działal-
ności BFG oraz działalności pomocowej Funduszu. Udział NBP w obowiązko-
wej opłacie rocznej przewidziano – w 1998 r. – na 30 %, następnie – w 1999 r.
– na 40 %, a od 2001 r. – na 50 %. Poza tym system opłat obejmował również
zobowiązania pozabilansowe.
Należy wskazać, że niniejszy projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
Należy przywołać fakt, że przed utworzeniem BFG, od 1993 r. Narodowy Bank
Polski udzielał pomocy bankom w trudnej sytuacji na podstawie uchwały Sejmu
RP (środki na ten cel były wyodrębniane w ramach kwot przewidzianych w zało-
żeniach polityki pieniężnej). W latach 1994 – 1998 banki otrzymywały pomoc
w formie kredytu wekslowego (ze stopą dyskonta wynoszącą 1 % w stosunku
rocznym) na sanację oraz przyłączanie i przejmowanie banków zagrożonych
upadłością.
Przegląd zasad finansowania systemów gwarantowania depozytów na świecie
wskazuje, że w większości krajów koszty ich funkcjonowania są pokrywane

4
wyłącznie przez banki – uczestników systemu. Zasady finansowania tych syste-
mów ulegały zmianom i w początkowych okresach funkcjonowania niektóre
z nich były utrzymywane w części ze środków banków centralnych, lecz następ-
nie likwidowano udział banku centralnego (np. w Hiszpanii, Czechach). Ponadto
w regulacjach dotyczących systemów gwarancyjnych niektórych krajów przewi-
duje się możliwość korzystania z pomocy w formie pożyczek udzielonych przez
banki centralne lub państwa, jednak głównie w sytuacjach kryzysowych związa-
nych z niewypłacalnością banków, w celu zapewnienia szybkiego zaspokojenia
roszczeń deponentów.
Utrzymująca się od kilku lat dobra koniunktura w sektorze banków komercyj-
nych oraz poprawiająca się i w miarę stabilna sytuacja w sektorze banków spół-
dzielczych, wskazują na potrzebę dokonania weryfikacji aktualnych regulacji
dotyczących zasad funkcjonowania systemu gwarantowania depozytów m.in.
w kierunku oparcia tego systemu na finansowaniu, podobnie jak w innych kra-
jach, wyłącznie przez banki. Niniejszy projekt przewiduje likwidację partycypa-
cji Narodowego Banku Polskiego w finansowaniu Bankowego Funduszu Gwa-
rancyjnego. Jednocześnie projekt stanowi uwzględnienie licznych postulatów
kierowanych ze strony Najwyższej Izby Kontroli, a dotyczących konieczności
zniesienia obowiązującej zasady partycypacji Narodowego Banku Polskiego
w funkcjonującym systemie gwarantowania depozytów, jako niezgodnej z obo-
wiązującymi regulacjami wspólnotowymi. Przedmiotowy projekt ustawy wpro-
wadza także szereg innych zmian mających na celu lepsze dostosowanie systemu
gwarantowania depozytów do potrzeb sektora bankowego oraz deponentów.
Projekt zmiany ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym musi być również
skorelowany z obowiązującymi od dnia 1 kwietnia 2007 r. regulacjami zawarty-
mi w ustawie z dnia 26 stycznia 2007 r. zmieniającej ustawę – Prawo bankowe,
ustalającej nowe wymogi kapitałowe dla banków i wydanymi na jej podstawie
aktami wykonawczymi, mającymi wpływ m.in. na zasady naliczania opłaty
rocznej na rzecz Funduszu. System wpłat na BFG jest oparty na aktywach ważo-
nych ryzykiem zdefiniowanych normami adekwatności kapitałowej wprowadza-

5
nymi przywołaną nowelizacją Prawa bankowego oraz uchwałami Komisji Nad-
zoru Bankowego wydanymi na jej podstawie.
Głównym założeniem projektu w tym zakresie jest wprowadzenie analogicznych
do dotychczasowych rozwiązań w przedmiocie określenia maksymalnego po-
ziomu obciążeń banków z tytułu opłaty rocznej oraz utrzymanie wyłączeń okre-
ślonych aktywów i zobowiązań pozabilansowych z podstawy obliczania opłaty.
W tym celu jest niezbędne zdefiniowanie nowej podstawy wyliczeń oraz ustale-
nie takiej maksymalnej, ustawowej wysokości stawki opłaty, aby potencjalna
maksymalna wartość zobowiązania banków nie była wyższa od dotychczasowej.
Proponuje się przyjęcie, że opłatę roczną będzie się obliczać – co do zasady
– jako iloczyn 12,5-krotności wartości sumy wymogów kapitałowych danego
banku i stawki ustalonej przez Radę Funduszu w wysokości nieprzekraczającej
0,3 %. Takie rozwiązanie umożliwi zachowanie dotychczasowej zasady korelacji
między skalą działalności banku i związanego z nią ryzyka a wysokością opłaty
wnoszonej na rzecz BFG, a także utrzymanie na dotychczasowym
(w przybliżeniu) poziomie wartości maksymalnego, dopuszczonego przez prawo
obciążenia finansowego podmiotów wnoszących opłatę.
Uzasadnienie szczegółowe:
1) zmiana w art. 1 pkt 1 lit. a – zmiana art. 2 pkt 1 lit. b ma na celu wyłącznie
dostosowanie stosowanej terminologii do zapisów ustawy – Prawo bankowe.
Nie wprowadza ona zmian w zakresie wyłączeń podmiotowych ani zmian
w zakresie kategorii podmiotów objętych systemem gwarantowania. Ponadto
zmiana art. 2 pkt 1 lit. d jest związana z wejściem w życie przepisów ustawy
z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 124,
poz. 1151, z późn. zm.), która uchyliła przepisy ustawy z dnia 28 lipca
1990 r.,
2) zmiana w art. 1 pkt 1 lit. b – zmiana ma na celu wyłącznie dostosowanie
stosowanej terminologii do zapisów ustawy – Prawo bankowe. Nie wprowa-