Rządowy projekt ustawy o emeryturach pomostowych

22
reformy systemu emerytalnego jak i obecnie wykonują pracę w szczegól-
nych warunkach lub o szczególnym charakterze; fakt, że pewnej grupie
ubezpieczonych, po przepracowaniu wielu lat w warunkach szczególnych
lub wykonywaniu pracy o szczególnym charakterze nie oferuje się nicze-
go w zamian, godzi w ich prawa nabyte a tym samym” – zdaniem OPZZ –
„narusza Konstytucję RP”,
- aby podstawą do zakwalifikowania określonych stanowisk pracy jako
uprawniających do ubiegania się o emeryturę pomostową była ich ocena
dokonana w zakładach pracy przez zespoły powołane w trybie określo-
nym w przyszłej ustawie, zgodnie z sugestią zawartą w sprawozdaniu
z 2006 r. ww. Zespołu Ekspertów,
- uwzględnienia propozycji zawartych w obywatelskim projekcie ustawy
o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-
łecznych i innych ustaw (druk sejmowy nr 150) w zakresie przechodzenia
na emeryturę osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szcze-
gólnym charakterze, natomiast rządowy projekt powinien dotyczyć
uprawnień do emerytur pomostowych osób, które podjęły zatrudnienie
w warunkach szkodliwych po wejściu w życie reformy systemu emerytal-
nego.
OPZZ podkreśliło, że przedstawiony projekt ustawy jest wypełnieniem kon-
kretną treścią, mającego deklaratywny charakter, ust. 2 art. 24 ustawy o eme-
ryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowi, że
„dla ubezpieczonych, urodzonych po 31 grudnia 1948 roku ….zostaną usta-
nowione emerytury pomostowe”. Zapis ten jest wynikiem kompromisu osią-
gniętego w 1998 roku między Rządem a związkami zawodowymi, w wyniku
którego stopniowej likwidacji ulegała możliwość przechodzenia na wcze-
śniejszą emeryturę zaś w zamian za to – zdaniem OPZZ – wszystkie osoby
urodzone po wymienionej wyżej dacie, wykonujące pracę w szczególnych
warunkach i szczególnym charakterze, miały zostać objęte systemem emery-
tur pomostowych. Projekt, który zakłada, że emerytury pomostowe mają


23
mieć charakter wygasający jest złamaniem uzgodnień, pozostaje w logicznej
sprzeczności z treścią art. 24, a biorąc pod uwagę, że nadaje uprawnienia tyl-
ko części osób wykonujących pracę nadal, ramię w ramię, w jednym zakła-
dzie, na takim samym stanowisku, narusza konstytucyjną zasadę równości.
Ponadto OPZZ zakwestionowało zaproponowaną zasadę ustalania wysokości
emerytury pomostowej. Kluczowe znaczenie ma w tej kwestii przepis
o uwzględnieniu, przy wyliczaniu emerytury pomostowej, średniego dalsze-
go trwania życia dla osób w wieku 60 lat. Dla porównania – wspomniany
wcześniej projekt Ministra Polityki Społecznej z 2004 r. oraz propozycja
Platformy Obywatelskiej zakładały, że będzie się brało pod uwagę wiek
62 lat. Wprawdzie w tamtych propozycjach przyjmowano wskaźnik korygu-
jący w wysokości 90 %, ale jak wynika z dokonanych obliczeń prowadziło to
do wyższej kwoty emerytury pomostowej niż w obecnej propozycji rządo-
wej.
Sprzeciw OPZZ budzi także treść art. 21. Projektowany przepis oznacza bo-
wiem, że osoby pobierające rentę wypadkową będą musiały dokonać wyboru
- czy chcą otrzymywać rentę czy też emeryturę pomostową. W praktyce, dla
prawie wszystkich, oznacza to pozbawienie prawa do emerytury pomosto-
wej, mimo że powszechne przepisy emerytalno-rentowe dają w przypadku
zbiegu uprawnień do emerytury i renty z tytułu wypadku lub choroby zawo-
dowej prawo do jednego świadczenia w całości i drugiego w połowie.
Forum Związków Zawodowych w piśmie z dnia 21 lipca 2008 r. negatywnie
zaopiniowało całość projektu ustawy o emeryturach pomostowych, jed-
nakże zadeklarowało chęć prowadzenia dalszych wspólnych prac nad
projektem opiniowanej ustawy w oparciu o Uchwałę nr 31 Trójstronnej
Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych.
Ustawa w sposób zasadniczy ogranicza krąg osób, które będą mogły skorzy-
stać z wcześniejszych emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach
lub szczególnym charakterze. Forum uważa, że tak znaczne ograniczenie
kręgu osób, które z emerytur będą mogły korzystać jest zbyt drastyczne i nie


24
znajduje uzasadnienia poprawą warunków pracy, jaka nastąpiła w stosunku
do lat 80-tych ubiegłego wieku.
Nadal przy ustalaniu uprawnień do pobierania emerytur pomostowych zawę-
ża się grupę osób do urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem
1 stycznia 1969 r., co narusza – zdaniem Forum treść art. 24 ust. 2 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Emerytury pomostowe powinny więc objąć:
1) ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, którzy nie
spełnili warunków do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury przed
dniem 1 stycznia 1999 r.;
2) ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem
1 stycznia 1969 r., zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szcze-
gólnym charakterze, którzy nie spełnili warunków do nabycia prawa do
wcześniejszej emerytury do dnia 31 grudnia 2008 r.;
3) ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. nadal zatrudnio-
nych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze po dniu
1 stycznia 2009 r.
Dlatego też proponowane w ustawie zawężenie grupy osób uprawnionych
– zdaniem Forum – nie znajduje żadnego uzasadnienia.
Ustawa powinna działać na przyszłość wobec osób dopiero podejmujących
pracę, a niebędących w jej trakcie. Wprowadzenie ograniczenia wieku osób
uprawnionych tylko do grupy urodzonej przed 1 stycznia 1969 r. stoi
w sprzeczności z zasadą poprawnej legislacji.
Forum nie zgadza się na wykluczenie z grupy uprawnionych do emerytur
pomostowych – grupy zawodowej nauczycieli. Forum podkreśla, że wyniki
ekspertyzy „Obciążenia psychofizyczne w zawodzie nauczyciela i ich wpływ
na zdrowie” niezbicie dowodzą, że konieczne jest pozostawienie tej grupie
zawodowej możliwości przechodzenia na wcześniejszą emeryturę. Forum


25
Związków Zawodowych uważa, że należy w przypadku pracy nauczycieli
i wychowawców zachować bezterminowo uprawnienia wynikające z art. 88
Karty Nauczyciela.
Forum zwróciło także uwagę na uprawnienia pracowników przeróbki me-
chanicznej węgla. Z emerytur w wieku obniżonym o 10 lat mogli dotychczas
korzystać pracownicy przeróbki mechanicznej węgla w tym również dozór
niższy nadzorujący bezpośrednio prace na przeróbce. Z emerytur pomosto-
wych, wg projektu, będą mogli skorzystać pracownicy zatrudnieni bezpo-
średnio przy przeróbce mechanicznej węgla (był tylko węgiel kamienny)
oraz rud lub ich wzbogacaniu (poszerzenie), ale w wieku 60 lat mężczyźni
i 55 kobiety, (zatem wiek został podniesiony). Ponadto, według projektu,
z emerytur pomostowych nie będą mogli skorzystać pracownicy nadzorujący
ww. prace. Forum uważa, że w zakresie nabywania prawa do emerytury po-
mostowej pracownicy przeróbki, w tym dozór nadzorujący bezpośrednio te
prace, powinien mieć prawo do emerytury pomostowej w wieku niższym
o 10 lat w stosunku do powszechnego wieku emerytalnego.
Ponadto Forum postuluje rozszerzenie wykazu prac w szczególnych warun-
kach lub o szczególnym charakterze w tym m.in. w szczególności o szereg
pozycji prac personelu medycznego i kolejarzy.
Forum Związków Zawodowych uważa, że należy w przypadku pracy na-
uczycieli i wychowawców zachować bezterminowo uprawnienia wynikające
z art. 88 Karty Nauczyciela.
Zdaniem Forum kwalifikowaniem prac do warunków szczególnych powinny
zająć się Komisje, w skład których weszliby przedstawiciele służb medycyny
pracy, inspekcji sanitarnej, inspekcji pracy oraz przedstawiciele pracodawcy
i pracowników z zakładu pracy, którego wniosek byłby aktualnie rozpatry-
wany. Należałoby również ustalić tryb odwoławczy od decyzji ww. Komisji.
Forum nie zgadza się także z przyjętą filozofią wyliczeń wysokości emerytu-
ry pomostowej. Zaproponowane rozwiązania sprowadzą się do odstąpienia


26
przez pracowników możliwości przejścia na emeryturę pomostową z uwagi
na jej bardzo niski wymiar.
Obciążenie kosztami 3 % pracodawców spowoduje, że pracodawcy nie będą
ujawniali takich stanowisk. Tam gdzie nie ma organizacji związkowych bę-
dzie to proceder często spotykany. Dodatkowo nie przewidziano w projekcie
regulacji dotyczących możliwości weryfikacji podanych przez zakład pracy
informacji dotyczących tych prac. Ponadto pracodawcy zatrudniający osoby,
które będą objęte prawem do emerytur pomostowych, będą wpłacać składki
na fundusz tych emerytur, a to w znacznym stopniu może wpłynąć na obni-
żenie funduszu płac osób zatrudnionych.
Zdaniem Forum Związków Zawodowych powinno obowiązywać odpowied-
nio długie vacatio legis ustawy, aby każdy z ubezpieczonych mógł się z nią
zapoznać i aby nie potęgować, i tak już istniejących, obaw społeczeństwa
w zakresie przysługujących przywilejów. Dlatego termin wprowadzenia
ustawy w życie powinien zostać ustalony na dzień 1 stycznia 2010 r. a nie na
dzień 1 stycznia 2009 r., jak zaproponowano w projekcie.
Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów uwagi do projektu ustawy
przedstawił w piśmie z dnia 21 lipca 2008 r. Związek pozytywnie ocenia
projekt ustawy, z tym, że negatywnie odnosi się do propozycji utrzymania
ograniczenia uprawnień do emerytury pomostowej tylko dla osób urodzo-
nych w latach 1948 – 1968, ponieważ godzi ono w interesy ubezpieczonych
urodzonych w innych latach chociaż pracowały w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze, stwarzających zagrożenie dla zdrowia. Zda-
niem Związku użycie określenia pracownik – ubezpieczony spowoduje ogra-
niczenie potencjalnych adresatów emerytur pomostowych. Takie określenie
oznacza, że do emerytur pomostowych będą uprawnione wyłącznie osoby,
które były zatrudnione na podstawie stosunku pracy. Nasuwa się pytanie, czy
takie ograniczenie potencjalnych adresatów jest prawnie uzasadnione.
W art. 24 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Fundusz Ubezpieczeń Spo-
łecznych jest zapowiedź ustanowienia emerytur pomostowych dla ubezpie-