Rządowy projekt ustawy o emeryturach pomostowych

17
Biorąc pod uwagę powyższe regulacje i przewidywane zmiany wykazów prac
w szczególnych warunkach i prac o szczególnym charakterze należy uznać za
uzasadnione wprowadzenie odpowiednich zmian do przepisów o zakładowym
funduszu świadczeń socjalnych.
Bezpośrednim skutkiem wprowadzenia proponowanych zmian byłoby zmniej-
szenie – w stosunku do stanu aktualnego – liczby osób z podwyższonym odpi-
sem na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych.
Obecnie trudno oszacować skutki finansowe wejścia w życie proponowanych
zmian w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych ze względu na
brak danych dotyczących liczby pracowników, na których dokonuje się podwyż-
szonego odpisu na fundusz z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze. Pamiętać bowiem należy, że pracodawcy prowadzą-
cy samodzielną gospodarkę finansową, u których w większości jest wykonywana
praca w tych warunkach, mają możliwość – w drodze układu zbiorowego pracy
lub regulaminu wynagradzania – dowolnego kształtowania odpisu na fundusz, aż
do rezygnacji z jego tworzenia włącznie. Natomiast, ograniczenie wydatków
z tytułu odpisu na ten fundusz nastąpiłoby u pracodawców tzw. sfery budżetowej
(prowadzących działalność w formie jednostki budżetowej, zakładu budżetowe-
go i gospodarstwa pomocniczego jednostki budżetowej), jeżeli zatrudniają pra-
cowników w szczególnych warunkach.
W art. 41 pkt 1 ustawy proponuje się dokonać nowelizacji art. 32 ust. 2 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS, stanowiącej potwierdzenie realizacji wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerwca 2004 r. Trybunałowi Konstytu-
cyjnemu zostało zadane przez Sąd Okręgowy w Łodzi pytanie prawne, czy prze-
pis art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zawierający ograniczenia
prawa do wcześniejszej emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczegól-
nych warunkach z uwagi na status pracodawcy, jest zgodny z wyrażoną w art. 2
Konstytucji zasadą sprawiedliwości społecznej oraz wyrażoną w art. 32 Konsty-
tucji zasadą równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji. Analogiczne pytanie
zadał też Sąd Okręgowy w Koszalinie oraz Komisja Krajowa Niezależnego Sa-


18
morządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Odpowiadając na to pytanie
Trybunał wydał orzeczenie, zgodnie z którym: art. 32 ust. 2 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, Nr 64, poz. 593 i Nr 99, poz. 1001),
w części obejmującej zwrot: „w podmiotach, w których obowiązują wykazy sta-
nowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych”, jest niezgodny
z art. 2 i art. 32 Konstytucji RP.
Ponadto – w art. 41 pkt 2 i art. 42 ustawy – proponuje się ujednolicić zasadę,
zgodnie z którą wcześniejsza emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystą-
pienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie
środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za
pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Dlatego też zasadę tę,
sformułowaną w art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i stosowaną do
emerytur przyznawanych na podstawie tego artykułu, proponuje się zamieścić
także w przepisach:
– art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 39 pkt 2 projektowanej
ustawy) oraz
– art. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i ren-
tach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy – Karta Nauczyciela
(art. 40 projektowanej ustawy).
Wprowadzenie nowego świadczenia, jakim będzie emerytura pomostowa, wy-
maga także (w art. 38 ustawy) odpowiedniego dostosowania przepisów ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz – w art. 40 – ustawy o systemie ubez-
pieczeń społecznych.
Nałożenie na Państwową Inspekcję Pracy obowiązku kontroli ewidencji pracow-
ników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym cha-
rakterze wymaga – w art. 43 ustawy – odpowiedniej nowelizacji ustawy o Pań-
stwowej Inspekcji Pracy.



19
OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty
Oszacowanie kosztów wprowadzenia proponowanych rozwiązań przeprowa-
dzone zostało dla populacji osób zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub szczególnym charakterze według liczebności z badania, przeprowadzo-
nego w 2002 r. przez Centralny Instytut Ochrony Pracy, na podstawie danych
o osobach zgłoszonych do ZUS, jako pracujących przed 1.01.1999 r.
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, z uwzględnieniem
osób spełniających zawarte w projektowanej ustawie warunki określone
w definicjach prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakte-
rze.
W porównaniu z obliczeniami kosztów poprzednio proponowanych rozwią-
zań większy jest krąg osób potencjalnie uprawnionych do emerytury pomo-
stowej. Dodane zostały dodatkowe rodzaje prac uzgodnione w ramach prac
połączonych zespołów Komisji Trójstronnej, jak również młodsze roczniki
urodzone po 1968 r.
Oszacowania kosztów wprowadzenia proponowanych rozwiązań przeprowa-
dzone zostały dla lat 2009 – 2020 i dla populacji osób zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wg liczebności
otrzymanej z ZUS w sierpniu 2008 r. Baza danych została przetworzona
i udostępniona przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.
Brano pod uwagę osoby, które nie będą mogły przejść na wcześniejszą eme-
ryturę do końca 2008 roku. Pominięto górników, którzy – według rozwiązań
wprowadzonych w 2005 r. – mają prawo do emerytury według zasad sprzed
reformy emerytalnej.
Podsumowując, koszty policzone są dla populacji około 244 tys. osób, które:
– urodziły się po 1949 r. i przed 1985 r.,


20
– przed 1999 r. były zatrudnione w szczególnych warunkach lub szczegól-
nym charakterze,
– były w sierpniu 2008 r. zarejestrowane w ZUS, jako wykonujące pracę
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze,
– nie
pracowały w zawodach, dających prawo do emerytury górniczej.
Wykazy prac określonych według nowych kryteriów zostały umieszczone ja-
ko załączniki do ustawy.

2. Konsultacje społeczne i uzgodnienia międzyresortowe
Konsultacje społeczne przeprowadzone zostały dwutorowo: w trybie ustawy
o związkach zawodowych i ustawy o organizacjach pracodawców oraz w ra-
mach Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych.
W trybie ustawy o związkach zawodowych projekt przesłany został do na-
stępujących organizacji związkowych:
1) Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”,
2) Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych,
3) Forum
Związków Zawodowych.
4) Zarząd Główny Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów.
W trybie ustawy o organizacjach pracodawców projekt został przesłany tak-
że do organizacji pracodawców:
1) Business Centre Club – Związek Pracodawców,
2) Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan,
3) Konfederacja Pracodawców Polskich,
4) Związek Rzemiosła Polskiego.
Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przy piśmie z dnia 16 lip-
ca 2008 r. przesłało zawierającą uwagi do projektowanej ustawy, decyzję


21
Prezydium KK nr 131/08 w sprawie opinii o projekcie ustawy MPiPS o eme-
ryturach pomostowych. Prezydium KK zażądało odrzucenia projektowanej
ustawy ze względu na następujące wady:
- przekroczony został – zdaniem Prezydium KK – zakres regulacji ustawo-
wej wynikającej z art. 24 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, gdyż
ograniczono zakres podmiotowy ustawy do osób urodzonych w latach
1949 – 1968; zdaniem Związku naruszona została w ten sposób konstytu-
cyjna zasada ochrony praw nabytych,
- nadmiernemu zaostrzeniu uległy kryteria nabycia prawa do emerytury
pomostowej przez ustanowienie warunku wykonywania pracy w szcze-
gólnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed dniem 1 stycz-
nia 1999 r. oraz po dniu 31 grudnia 2008 r.,
- nie do zaakceptowania są – zdaniem Związku – zaproponowane w projek-
cie z dnia 19 czerwca 2008 r. definicje prac w szczególnych warunkach
i o szczególnym charakterze,
- zaprojektowane emerytury pomostowe będą zbyt niskie i nie będą zapew-
niać możliwości utrzymania się osobom, które zdecydują się zaprzestać
pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przed
osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, co wynika z zastoso-
wania tzw. mechanizmu zdefiniowanej składki.
Prezydium Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych, po
przeprowadzeniu konsultacji z organizacjami związkowymi, w piśmie z dnia
18 lipca 2008 r. negatywnie zaopiniowało całość projektu ustawy „jako opar-
tej na założeniu jak najszerszego ograniczenia uprawnień zatrudnionych
w najcięższych warunkach; filozofia taka jest nie do zaakceptowania przez
pracowników i reprezentujące je związki zawodowe”.
Prezydium OPZZ domaga się:
- objęcia ustawą o emeryturach pomostowych wszystkich pracowników,
bez względu na datę urodzenia, którzy zarówno przed wejściem w życie