Czas pracy - kiedy może zostać wydłużony?

Przeczytaj także: Zadaniowy czas pracy a nadgodziny

Doba pracy

Czas pracy może zostać wydłużony, jeżeli pracodawca wprowadza system równoważnego czasu pracy. Wówczas dobowy czas pracy może wynosić do 12 godzin, przy czym przyjęty okres rozliczeniowy nie może przekroczyć miesiąca, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach – trzech miesięcy. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy. Kodeks przewiduje również wyjątek dla prac polegających na dozorze urządzeń i dopuszcza przedłużenie dobowego czasu pracy do 16 godzin. Najdłuższy możliwy dobowy czas pracy dotyczy pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób i wynosi 24 godziny.

W każdej dobie przysługuje nam co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Ten przepis nie dotyczy jednak pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy oraz nie obowiązuje w przypadku konieczności przeprowadzenia akcji ratowniczej w zakładzie pracy. W tych przypadkach przysługuje pracownikom równoważny okres odpoczynku w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy. To tak zwany dyżur, który nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli w tym okresie nie zaistniała jednak potrzeba wykonania pracy. Za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru wykonywanego w domu, pracownikowi przysługuje czas wolny, a w razie braku możliwości udzielenia mu dnia wolnego – 60% wynagrodzenia. Przepisów nie stosuje się wobec kierowników zakładu pracy.
Tydzień pracy

W każdym tygodniu mamy prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku. W przypadku osób zajmujących stanowiska kierownicze, a także w razie prowadzenia akcji ratowniczej oraz w sytuacji, kiedy pracownik przechodzi na inną zmianę, tygodniowy nieprzerwany odpoczynek może objąć mniejsza liczbę godzin, nie może być jednak krótszy niż 24 godziny. Okres dobowego odpoczynku powinien przypadać w niedzielę, chyba że przepisy dopuszczają pracę w niedzielę. Wtedy wolnym dniem może być inny dzień tygodnia.

Wyjątków od zakazu pracy w niedzielę i święta jest kilka. Taka praca jest dozwolona:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• w ruchu ciągłym,
• przy pracy zmianowej,
• przy niezbędnych remontach,
• w transporcie i w komunikacji,
• w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
• przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
• w rolnictwie i hodowli,
• przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w zakładach świadczących usługi dla ludności, w gastronomii, hotelach, jednostkach gospodarki komunalnej oraz zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia, a także w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, podmiotach prowadzących działalność z zakresu kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,
• w stosunku do pracowników, których praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.

Za przepracowaną niedzielę przysługuje nam inny dzień wolny w okresie sześciu dni kalendarzowych poprzedzających taką niedzielę lub po niej następujących, a za pracę w święto możemy odebrać wolny dzień w ciągu okresu rozliczeniowego przyjętego w zakładzie pracy. Jeżeli nie ma możliwości wykorzystania wolnego dnia w wymienionych terminach, pracownikowi przysługuje w zamian dodatek do wynagrodzenia. Kodeks wskazuje również, że osoba pracująca w niedziele powinna skorzystać z niedzieli wolnej od pracy co najmniej raz na cztery tygodnie.