Sprzedaż udziałów - okres przejściowy

Przeczytaj także: Representations and warranties: czasowe ograniczenia odpowiedzialności

Czym jest „okres przejściowy” i jakie niesie za sobą ryzyka?

Standardowa umowa sprzedaży udziałów w modelu wypracowanym przez praktykę międzynarodową jest w większości wypadków umową warunkową. Dopiero po upływie pewnego okresu od zawarcia umowy warunkowej, zwanego umownie „okresem przejściowym”, dochodzi do finalizacji transakcji, czyli do przeniesienia własności udziałów bądź akcji na kupującego.

Oczywiście w przypadku mniej skomplikowanych transakcji, niejednokrotnie moment podpisania umowy jest jednocześnie momentem finalizacji. Jednakże, w transakcjach o bardziej skomplikowanej strukturze lub też po prostu o większej wartości, okres przejściowy jest często niezbędny do podjęcia określonych czynności, będących warunkami zawieszającymi realizację transakcji.

Okres przejściowy jest przeważnie wykorzystywany na uzyskanie zgody Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na dokonanie transakcji, uzyskanie finansowania przez kupującego, czy też na dokonanie określonych czynności mających na celu reorganizację spółki lub też restrukturyzację jej działalności w uzgodnionym przez strony zakresie.

Okres przejściowy może trwać nawet kilka miesięcy. W tym czasie spółka nadal jest własnością sprzedającego, jest więc przez niego w pełni kontrolowana. Jednocześnie kupujący, w przypadku spełnienia się wszystkich warunków zawieszających, których spełnienie się jest przewidywane w okresie przejściowym, będzie zobowiązany do sfinalizowania transakcji, a więc nabycia udziałów lub akcji spółki. Na kupującym spoczywa, w związku z tym, poważne ryzyko błędnego zarządzania spółką przez sprzedającego w okresie przejściowym lub też najzwyczajniej ryzyko wyprowadzenia majątku ze spółki przez sprzedającego w tym czasie.
W rezultacie w okresie pomiędzy podpisaniem umowy warunkowej a finalizacją transakcji, spółka jako rzeczywisty przedmiot transakcji, może istotnie stracić na wartości. W szczególności w tych transakcjach, w których strony uzgodniły cenę sztywną, to jest niepodlegającą aktualizacji po finalizacji transakcji (tzw. locked box mechanism), kwestia ta niesie za sobą na tyle istotne ryzyko dla kupującego, że zabezpieczenie jego interesów wymaga wprowadzenia odpowiedniej regulacji umownej.

Zobowiązania sprzedającego w okresie przejściowym

Głównym narzędziem niwelującym ryzyko po stronie kupującego jest wprowadzenie do umowy określonych zobowiązań sprzedającego dotyczących okresu przejściowego. Ujmując rzecz ogólnie celem takich zobowiązań jest zapewnienie, że w okresie przejściowym nie dojdzie do utraty wartości spółki, w tym między innymi w formie „wycieku” środków ze spółki na rzecz sprzedającego.

„Wyciek” na rzecz sprzedającego może nastąpić głównie przez podjęcie uchwały w sprawie wypłaty dywidendy, zwrot dopłat, zwrot kosztów transakcyjnych na rzecz sprzedającego, wszelkie inne zobowiązania do wypłaty jakichkolwiek kwot na rzecz sprzedającego, czy też zrzeczenie się roszczeń istniejących wobec niego, jak również poprzez wszelkie inne wypłaty na rzecz sprzedającego wynikające z transakcji zawartych poza normalnym tokiem działalności spółki i nie na warunkach rynkowych.

W zakresie zabezpieczenia kupującego przed utratą wartości spółki spowodowaną innymi przyczynami, umowa zawiera zwykle zobowiązanie sprzedającego do prowadzenia działalności spółki w okresie przejściowym wyłącznie w normalnym, standardowym dla spółki toku. Innymi słowy chodzi o to, aby w okresie przejściowym spółka prowadziła wyłącznie standardową dla siebie działalność operacyjną i nie była przedmiotem ryzykownych decyzji biznesowych. Umowa określa więc czynności, których sprzedającemu lub zarządowi spółki nie wolno dokonywać w okresie przejściowym.

Sprzedający powinien przede wszystkim zapewnić, że:

• spółka nie będzie podlegała połączeniu, przekształceniu, ani podziałowi;
• spółka nie wyemituje obligacji zamiennych, obligacji z prawem pierwszeństwa, warrantów subskrypcyjnych, ani innych papierów wartościowych zamiennych na akcje lub uprawniających do udziału w zyskach spółki;
• nie zostanie podjęta jakakolwiek uchwała o zmianie statutu spółki, w tym dotycząca podwyższenia kapitału zakładowego spółki;

Sprzedający powinien również ponosić odpowiedzialność za decyzje zarządu spółki wykraczające poza normalny tok jej działalności operacyjnej.