Przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę kapitałową

Przeczytaj także: Przekształcenie działalności w spółkę kapitałową - konsekwencje

Z drugiej strony nie jest możliwe skrócenie trzyletniego terminu poprzez wyzbycie się udziałów bądź akcji spółki przekształconej. Trzyletnia odpowiedzialność osoby fizycznej związana jest bowiem z uprzednim (przed przekształceniem) statusem przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą przeniesioną do spółki, a nie z faktem dalszego posiadania udziałów lub akcji spółki przekształconej.

Dochodzenie roszczeń przeciwko przedsiębiorcy

W sytuacji, gdy przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę kapitałową nastąpi po dniu, w którym roszczenie stanie się wymagalne, wierzyciel powinien zwrócić się do spółki przekształconej o zaspokojenie roszczenia (wytoczyć powództwo). Może również wytoczyć powództwo przeciwko spółce przekształconej i przedsiębiorcy przekształcanemu z uwagi na solidarny charakter ich odpowiedzialności.

W postępowaniu toczącym się dotychczas przeciwko przedsiębiorcy przekształconemu, który w trakcie postępowania dokonał przekształcenia, w naszej ocenie od dnia przekształcenia stroną postępowania z mocy prawa staje się spółka przekształcona. Taki pogląd znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w wyroku z 2005 roku (wyrok SN z dn. 19.10.2005 r., V CK 708/04) stwierdził, że automatyczne wejście do procesu uzasadnione jest sukcesją uniwersalną, a z taką mamy do czynienia w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub jednoosobową spółkę akcyjną. Analogicznie należy także stosować zasadę wyrażaną w doktrynie, że spółka przejmująca staje się co do zasady z dniem połączenia uczestnikiem postępowań sądowych, w których wcześniej brała udział spółka przejmowana (Zbigniew Olech, Maciej Nowak „Sukcesja uniwersalna w ramach łączenia się spółek prawa handlowego a połączenie pozwanego z powodem w świetle kodeksu postępowania cywilnego”, Przegląd Prawa Handlowego, kwiecień 2009 ). Trudno jednak nie zauważyć, że Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 2009 roku (postanowienie SN z dn. 18.02.2009 r., I CZ 7/09) opowiedział się za stosowaniem art. 192 pkt 3 KPC do następstwa procesowego w przypadku wydzielenia spółki. W praktyce nie można zatem wykluczyć, że druga strona procesu będzie oponować twierdzeniom spółki przekształconej o jej automatycznym zastąpieniu przedsiębiorcy przekształcanego w procesie, zaś sąd podzieli takie stanowisko.

Przyjmując jednakże, że od dnia przekształcenia stroną postępowania z mocy prawa staje się spółka przekształcona, należy zauważyć, iż z uwagi na to, że sprawy pomiędzy przedsiębiorcami są sprawami gospodarczymi, nie jest możliwe w takiej sytuacji wezwanie przedsiębiorcy przekształcanego do udziału w sprawie na podstawie art. 194 § 3 ustawy z 17 listopada 1964 roku kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) („KPC”). Zastosowanie tego przepisu jest wyłączone bowiem na mocy art. 4794 § 2 KPC. Z uwagi na powyższe wierzyciel zmuszony będzie wytoczyć nowe powództwo przeciw przedsiębiorcy przekształcanemu.

Jeżeli natomiast upływ omawianego wyżej trzyletniego terminu nastąpił w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko przedsiębiorcy przekształcanemu może on bronić się powództwem przeciwegzekucyjnym. Żądanie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego byłoby oparte o art. 840 § 1 pkt 2 KPC z uwagi na to, ze po powstaniu tytułu wykonawczego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie nie może być egzekwowane (wyrok SN z dn. 5.02.2009 r., I CSK 333/08).

Przepisy wprowadzone Ustawą, dające przedsiębiorcom (osobom fizycznym) możliwość przekształcenia formy prowadzonej działalności gospodarczej w jednoosobową spółkę kapitałową, należy ocenić jako korzystne z punktu widzenia obrotu gospodarczego, szczególnie w sytuacji gdy prowadzona indywidualnie działalność gospodarcza osiągnie znaczne rozmiary. Mogą one jednakże stworzyć po stronie wierzycieli istotne ryzyko częściowego uniknięcia odpowiedzialności przez pierwotnego dłużnika (przedsiębiorcę przekształcanego).

Aleksandra Widziewicz - szef praktyki Bankowość i Finanse w polskim oddziale międzynarodowej kancelarii prawnej Bird & Bird
Wojciech Jagnieża – prawnik w polskim oddziale międzynarodowej kancelarii prawnej Bird & Bird