Kim jest konsument i jakie ma prawa?

Przeczytaj także: Prawa konsumenta: nie daj się oskubać

Konsument to osoba fizyczna, która dokonuje zakupu lub sprzedaży towaru na własne potrzeby. Zakup lub sprzedaż nie mają związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przedsiębiorca to osoba, która sprzedaje lub kupuje towar w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczej.

Konsument a przedsiębiorca – przykłady

Przykład I: Pan Łukasz planuje wyjazd wakacyjny i w związku z tym dokonuje w sklepie internetowym zakupu aparatu fotograficznego, który na pewno przyda mu się w trakcie wyjazdu. W tej sytuacji można bez wątpienia stwierdzić, że pan Łukasz dokonuje zakupu (czyli czynności prawnej) niezwiązanego z jego działalnością gospodarczą czy zawodową, czyli że jest konsumentem. Osoba sprzedająca, prowadząca sklep internetowy, jest przedsiębiorcą. W tym przypadku mówimy o transakcji pomiędzy kupującym konsumentem oraz sprzedającym przedsiębiorcą.

Przykład II: Pani Ania prowadzi działalność gospodarczą: wykonuje fotoreportaże ślubne. W związku z tym dokonuje w sklepie internetowym zakupu aparatu fotograficznego, który jest jej potrzebny do wykonywania tej właśnie działalności. W takim przypadku zakup dokonany został w związku z prowadzoną przez panią Anię działalnością gospodarczą. Nie można więc uznać pani Ani za konsumenta. Osoba sprzedająca, jako że prowadzi sklep internetowy, również będzie przedsiębiorcą, bo sprzedaży dokonuje w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą. Jest to więc transakcja pomiędzy kupującym przedsiębiorcą i sprzedającym przedsiębiorcą.

Przykład III: Zarówno pan Łukasz jak i pani Ania mogliby kupić aparat np. od znajomego, który akurat kupił sobie nowszy model i chce pozbyć się starszego. W takim przypadku osoba sprzedająca będzie konsumentem, gdyż sprzedaż nie jest dokonywana w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

To czy ktoś będzie uznany za konsumenta czy też nie (zarówno po stronie sprzedającego jak i kupującego), należy ocenić za każdym razem, gdy dokonujemy transakcji. Gdyby pani Ania z powyższego przykładu, dokonywała zakupu np. lodówki czy telewizora dla siebie do domu, czyli na cele niezwiązane z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, będzie traktowana jak kupujący konsument.

Dla ułatwienia można przyjąć, że osobę, która dokonuje zakupu na swoją działalność gospodarczą (czyli prosi np. o wystawienie faktury na prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą), zawsze będzie traktowana jako przedsiębiorca, a nie konsument. Jeżeli ktoś wprost prosi o wystawienie faktury za zakupiony sprzęt na jego działalność gospodarczą, to nie ulega wątpliwości, iż zakupu tego dokonuje w związku z prowadzoną przez siebie działalnością.

Uprawnienia konsumenta i przedsiębiorcy

Rozróżnienie na przedsiębiorcę i konsumenta ma ogromne znaczenia dla ustalenia, jakie uprawnienia przysługują w związku z dokonanym zakupem. Przepisy kodeksu cywilnego dotyczące sprzedaży stosuje się do konsumenta tylko wtedy, jeżeli uprawnienia konsumenta nie zostały uregulowane odrębnymi przepisami. Takimi właśnie „odrębnymi przepisami”, które regulują sprzedaż towarów przez przedsiębiorców (sklepy) konsumentom, jest ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego. Najważniejszym skutkiem wprowadzenia tej szczególnej dla konsumentów ustawy jest rozdzielenie uprawnień przysługujących kupującym przedsiębiorcom i kupującym konsumentom.

Konsumentowi kupującemu od przedsiębiorcy (przykład I) przysługują:

1. roszczenie z tytułu niezgodności towaru z umową
2. gwarancja,

opisane w ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej.

Kupującemu przedsiębiorcy (przykład II) przysługuje:

1. rękojmia
2. gwarancja

na zasadach opisanych w kodeksie cywilnym.