Zatrudnienie za granicą a ubezpieczenie społeczne

Przeczytaj także: Fundusz Rezerwy Demograficznej - zmiany

W przypadku gdy pracownik zatrudniony jest jednocześnie w kilku państwach członkowskich a miejsce jego zamieszkania nie znajduje się ani w państwie, w którym siedzibę ma pracodawca, ani w państwie lub państwach, w których pracownik wykonuje swoją pracę – stosuje się przepisy tego państwa, na obszarze którego znajduje się siedziba zatrudniającego pracodawcy.

Przykład:
Obywatel polski mieszka w Szczecinie, a zatrudniony jest w przedsiębiorstwie mającym siedzibę w Berlinie i prowadzącym w całej Europie sieć restauracji. Miejscem wykonywania pracy tego pracownika jest filia w Wiedniu oraz sklep w Paryżu. W takim przypadku pracownik ten będzie podlegał niemieckim przepisom o ubezpieczeniu społecznym, czyli przepisom państwa, w którym siedzibę ma pracodawca.

Prowadzenie działalności na własny rachunek

Osoba prowadząca działalność na własny rachunek podlega ubezpieczeniom w państwie, w którym wykonuje tę działalność.

Przykład:
Obywatel Hiszpanii założył w Polsce jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Podlega polskim przepisom o ubezpieczeniach społecznych i zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością objęci są ubezpieczeniami społecznymi jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność.

Wspomnianą zasadę ogólną stosuje się z uwzględnieniem wyjątku gdy osoba zwykle prowadząca działalność na własny rachunek na terytorium państwa członkowskiego i wykonująca pracę na terytorium innego państwa członkowskiego w dalszym ciągu podlega ustawodawstwu pierwszego państwa, pod warunkiem że przewidywany okres wykonywania pracy nie przekracza 24 miesięcy. Oznacza to, że zgodnie z ustawodawstwem unijnym osoba prowadząca działalność na własny rachunek może się „sama oddelegować” do pracy w innym państwie.

Przykład:
Obywatel polski prowadzący na terenie Polski pozarolniczą działalność gospodarczą, w ramach prowadzenia tej działalności wykonuje pewne czynności związane z tą działalnością na terytorium Belgii przez okres 12 miesięcy. W okresie wykonywania pracy na terenie tego kraju, tj. w okresie wymienionych 12 miesięcy, osoba ta może pozostać w polskim systemie ubezpieczeń społecznych.

Należy jednak podkreślić, że osoba prowadząca działalność na własny rachunek, zanim zacznie wykonywać pracę w państwie zatrudnienia, najpierw musi wykonywać pracę na własny rachunek w państwie, w którym mieszka. Oznacza to, że osoba ta najpierw wykonuje przez określony czas oznaczoną pracę w państwie zamieszkania, zanim uda się do innego państwa członkowskiego w celu wykonywania tam zadań, których treść i czas trwania są z góry określone, a ich wykonanie da się potwierdzić za pomocą odpowiednich umów.

Osoba zwykle prowadząca działalność na własny rachunek na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich podlega ustawodawstwu tego państwa, na terytorium którego zamieszkuje, jeżeli wykonuje jakąkolwiek część swojej działalności na terytorium tego państwa.

Jeżeli nie prowadzi działalności na terytorium państwa członkowskiego, które zamieszkuje, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, na którego terytorium prowadzi swoją podstawową działalność.

Podstawowa działalność to przede wszystkim:

• miejsce, gdzie znajduje się stała siedziba lub stała działalność zainteresowanego,
• w razie braku takiego miejsca – zwyczajowy charakter lub czas trwania wykonywanej działalności, liczba wykonywanych zleceń (usług) oraz wielkość dochodów z prowadzonej działalności.

Ad 2. O ustalaniu właściwego ustawodawstwa na podstawie zawartych przez Polskę umów międzynarodowych z innymi krajami mówimy gdy Polacy wykonują zatrudnienie w kraju, z którym Polskę łączy umowa międzynarodowa.

Wówczas zastosowanie ma ustawodawstwo kraju, w którym praca jest wykonywana. Istnieją jednak wyjątki, gdy postanowienia umowy umożliwiają stosowanie polskiego ustawodawstwa.