Przejście części zakładu pracy: kogo obejmują jego skutki?

Przeczytaj także: Przejście (części) zakładu pracy w orzecznictwie SN

Przypomnijmy, z art. 23 K.p. wynika, że zmiana pracodawcy będąca konsekwencją przejęcia zakładu pracy (części zakładu pracy) następuje z mocy prawa. Pracodawca przejmujący firmę automatycznie wstępuje w prawa i obowiązki poprzedniego szefa wynikające z treści indywidualnych stosunków pracy. Nie ma zatem potrzeby, aby w związku z przejściem firmy zawierano z przejętymi pracownikami nowe umowy o pracę (por. wyrok SN z 28 września 1990 r., I PR 251/90, OSN 1992, Nr 5, poz. 78). Jedyny wyjątek stanowią tu osoby zatrudnione na innej podstawie niż umowa o pracę, którym nowy pracodawca zobowiązany jest przedstawić nowe warunki pracy i płacy.

W szczególności nie istnieje możliwość, aby skutek przejęcia firmy stał się przedmiotem porozumień zainteresowanych pracodawców. SN niejednokrotnie już podkreślał, że żadne uzgodnienia nie mogą wyłączyć lub zmienić skutku przejścia zakładu pracy, który ustawodawca wskazał w przepisach. I tak np., w wyroku z 17 maja 1995 r. (I PRN 9/95, OSNAPiUS 1995, Nr 20, poz. 248) wskazano, że stosowanie art. 23 § 1 K.p. nie może zostać wyłączone postanowieniami cywilnoprawnej umowy dzierżawy.

Analogiczny pogląd SN wyraził w wyroku 1 lutego 2000 r. (I PKN 508/99, OSNAPiUS 2001, Nr 12, poz. 412), w którym nie pozostawiono żadnych wątpliwości, iż przepis art. 23 § 1 K.p. ma charakter bezwzględnie obowiązujący i przejęcie w tym trybie pracowników przez nowego pracodawcę następuje z mocy prawa, co nie jest uzależnione od jakichkolwiek czynności pracowników. Nie jest również możliwe uchylenie skutków działania tego przepisu w wyniku czynności prawnej (umowy) pomiędzy dotychczasowym i nowym pracodawcą.

Natomiast dla stwierdzenia, których pracowników dotyczy wskazany powyżej skutek przejęcia części firmy zasadnicze znaczenie ma tylko i wyłącznie faktyczne związanie pracownika z określoną częścią zakładu pracy. W praktyce oznacza to, że zatrudnieni, którzy faktycznie związani są z przejmowaną częścią firmy stają się pracownikami nowego szefa (przejemcy), a pozostali kontynuują stosunek pracy z dotychczasowym pracodawcą. Takie też jest stanowisko SN, który np. w orzeczeniu z 14 października 1997 r. (I PKN 299/97, OSNAPiUS 1998 nr 18, poz. 536), potwierdził, że dla oceny czy nastąpiło przejście pracownika do nowego pracodawcy wskutek przejęcia części zakładu pracy, decydujące znaczenie ma powiązanie pracownika z konkretną jednostką organizacyjną, w której jest zatrudniony.

Jeżeli pracownik świadczy pracę na rzecz różnych jednostek dotychczasowego zakładu pracy, to ocena, czy obejmuje go skutek przejęcia części firmy, może przysporzyć nieco więcej problemów. Sam SN przyznaje, że (por. uzasadnienie wyroku z 1 października 1997 r. I PKN 301/97, OSNAPiUS 1998, Nr 14, poz. 42 ) ustalenie w takim wypadku, czy stosunek pracy danego pracownika był związany z tą częścią zakładu pracy, która została przejęta przez nowego pracodawcę, może napotykać na spore trudności, już chociażby z tego powodu, iż stroną stosunku jest zakład pracy (pracodawca), a nie jego część. Wówczas jednak decydującą rolę ma stopień, w jakim zatrudniony powiązany jest z poszczególnymi jednostkami firmy.

W przypadku natomiast, gdy ustalenie związania pracownika z przejętą częścią zakładu pracy okazuje się niemożliwe, to zmiana pracodawcy tego pracownika po prostu nie dotyczy (por. wyrok SN z 3 kwietnia 2007 r., III PK 245/06, OSNAPiUS 2008, Nr 11-12, poz. 162).

Przy okazji poruszanego tu zagadnienia warto podkreślić, że szef nie może swobodnie decydować, których pracowników obejmie skutek przejęcia firmy. W opinii SN (por. wyrok z 17 marca 2005 r., III PK 82/04), dowolne i jednostronne "przypisanie" przez pracodawcę do wydzielonych zakładowych jednostek organizacyjnych pracownika, który wcześniej nie wykonywał w nich pracy, nie prowadzi do przejęcia tego pracownika przez nowego pracodawcę w razie przejścia na niego tych jednostek organizacyjnych jako części zakładu pracy.

Ponadto, nie można mówić o przejściu pracownika do nowego pracodawcy w trybie art. 23 § 1 K.p., jeżeli nie był on zatrudniony w przejętej części zakładu pracy i został ,,przekazany" w dacie późniejszej niż przejęcie wydzielonej części zakładu pracy przez nowego szefa (por. wyrok SN z 15 marca 2001 r., I PKN 304/00, OSNAPiUS 2002, Nr 24, poz. 590).