Ochrona pracy kobiet

Zasada równości w dziedzinie pracy, o której stanowi Kodeks pracy, oznacza wprawdzie m.in. równy dostęp do pracy mężczyzn i kobiet oraz ich równe traktowanie, ale nie można tej zasady stosować w oderwaniu od uwarunkowań biologicznych i społecznych. Stąd w prawie pracy konieczne jest pewne zróżnicowanie sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn i – o ile ma ono oparcie w biologicznych lub społecznych różnicach między kobietami i mężczyznami, które mają istotne znaczenie dla procesu pracy – nie może być traktowane jako dyskryminacja jednej z płci.

Należy przy tym zaznaczyć, że w przepisach prawa pracy dokonywane są kolejne zmiany, które mają na celu jak najpełniejsze zrealizowanie zasady równości kobiet i mężczyzn w sprawowaniu opieki nad dziećmi. W związku z tymi zmianami od 1 stycznia 2002 r. tytuł działu VIII Kodeksu pracy będzie brzmiał „Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem”.

Zakaz zatrudniania kobiet przy określonych rodzajach prac

Przepisy KP zakazują zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia (art. 176 KP). Szczegółowy wykaz prac wzbronionych kobietom został określony w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10.9.1996 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom (Dz.U. Nr 114, poz. 545).

Zakaz zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia ma charakter bezwzględny, co oznacza, że przy pracach wymienionych w wykazie nie można zatrudniać kobiet nawet za ich zgodą.

Ponadto zakaz ten jest powszechny – dotyczy on wszystkich pracodawców, bez względu na rodzaj prowadzonej działalności, ilość zatrudnionych pracowników, czy formę własności. Bez znaczenia jest też rodzaj umowy o pracę zawartej z pracownicą.

Część prac wymieniona w wykazie nie może być w ogóle wykonywana przez kobiety, natomiast część nie może być wykonywana tylko w okresach, gdy zdrowie kobiety podlega szczególnej ochronie – to znaczy w okresie ciąży i w okresie karmienia. Wśród rodzajów prac wzbronionych wszystkim kobietom w wykazie wymieniono następujące:

• związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów,
• związane z wymuszoną pozycją ciała,
• prace w hałasie i drganiach,
• prace pod ziemią, poniżej poziomu gruntu,
• prace na wysokości.

W oparciu o wykaz prac wzbronionych zawarty w rozporządzeniu, pracodawca ma obowiązek sporządzić wykaz prac wzbronionych kobietom, które występują w jego zakładzie. Wykaz ten powinien być zawarty w regulaminie pracy.

Nieprawidłowe jest automatyczne przenoszenie rodzajów prac określonych w załączniku do rozporządzenia do regulaminu pracy, czy też dołączanie wykazu zawartego w tym załączniku do regulaminu pracy bez odniesienia do prac faktycznie występujących w zakładzie. W regulaminie pracy wykaz prac wzbronionych kobietom powinien być skonkretyzowany w warunkach danego zakładu pracy.

Jeżeli pracodawca powierzy pracownicy do wykonywania pracę, która jest jej wzbroniona na podstawie przepisów wyżej wymienionego rozporządzenia, pracownica ma prawo odmówić świadczenia tej pracy. Nie ma takich okoliczności, które uchylałyby zakaz pracy kobiet przy pracach wskazanych w rozporządzeniu.