Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego

niewłaściwego adresu lub siedziby w pozwie może skutkować tym, iż sąd w sposób
nieprawidłowy przyjmie skutek doręczenia zastępczego per aviso (art. 139 k.p.c.) przesyłki
wysłanej pod niewłaściwy adres. To z kolei może naruszać prawa pozwanego do obrony i
dostępu do sądu. Celem wymuszenia na powodzie wykonania ciążącego na nim obowiązku
wskazania właściwego adresu zamieszkania lub siedziby pozwanego lub jego przedstawicieli już
na etapie wniesienia pozwu, proponuje się wprowadzenia zdania drugiego do przepisu art. 126 §
2 k.p.c., który będzie przywidywał możliwość nałożenia kary grzywny w kwocie do 5.000 zł (z
mocy art. 163 § 1 k.p.c.) na stronę lub jej przedstawiciela, którzy w złej wierze lub lekkomyślnie
oznaczyli nieprawidłowy adres zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych
i pełnomocników. Proponowany przepis jest wzorowany na treści art. 255 k.p.c., który
przewiduje możliwość nałożenia kary grzywny na stronę, która lekkomyślnie lub w złej wierze
zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego lub prywatnego. W zamierzeniu projektu
podstawą do nałożenia grzywny będzie sytuacja, w której powód w pozwie wskazał inny adres
zamieszkania lub siedziby pozwanego lub jego przedstawiciela niż oznaczony w postępowaniu
egzekucyjnym, mimo iż nie było przeszkód do prawidłowego oznaczenia adresu już na etapie
wniesienia pozwu.

Projektowany przepis art. 50529a k.p.c. zmierza do ograniczenia możliwości dochodzenia
roszczeń w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Potrzeba ta wynika z obserwowanej
praktyki wnoszenia pozwów o zasądzenie roszczeń, które stały się wymagalne w nierzadko w
odległej przeszłości i zachodzi podejrzenie, że mogą być one przedawnione. W postępowaniu
tym powód nie dołącza do pozwu żadnych załączników, co skutkuje brakiem możliwości
weryfikacji prawidłowości adresu pozwanego podanego w pozwie z adresem wynikającym z
załączników do pozwu (np. dokumentem umowy lub wezwania do zapłaty). To powoduje, że w
niektórych sprawach przesyłki są kierowane na nieaktualne adresy pozwanych, a następnie są one
uznawane za prawidłowo doręczone. Zdarza się zatem, że dopiero na etapie postępowania
egzekucyjnego dłużnik dowiaduje się o wydanym nakazie zapłaty i uzyskuje możliwość podjęcia
skutecznej obrony przeciwko roszczeniu dochodzonemu przez powoda (np. zgłoszenia zarzutu
przedawnienia w sprzeciwie od nakazu zapłaty). Nie zawsze chroni go to jednak przed
negatywnymi konsekwencjami finansowymi.
9
Wnoszenie powództw o roszczenia przedawnione w elektronicznym postępowaniu
upominawczym powoduje częstą konieczność przekazywania spraw przez e-sąd sądom
właściwości ogólnej dłużników. Dopiero na etapie uzupełniania braków pozwu przed sądem,
któremu e-sąd przekazał sprawę, powód rezygnuje z dalszego dochodzenia przedawnionego
roszczenia. Dochodzi zatem do obciążenia sędziów dodatkowymi czynnościami (wezwanie do
uzupełnienia braków formalnych pozwu, wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania).
Należy podkreślić, że projektowana zmiana nie pozbawia wierzycieli dostępu do sądu,
gdyż nie wyklucza możliwości dochodzenia roszczenia, co do którego upłynął już termin
przedawnienia. Takiemu roszczeniu, według ogólnych zasad, może być przyznana ochrona
sądowa, o ile pozwany nie zgłosi zarzutu przedawnienia. Wierzyciele będą mogli dochodzić
roszczeń, które stały się wymagalne wcześniej niż w okresie pięciu lat przed wniesieniem pozwu,
ale tylko w „tradycyjnym” postępowaniu sądowym (np. w „tradycyjnym” postępowaniu
upominawczym).
Jeśli zaś chodzi o projektowane zmiany w postępowaniu egzekucyjnym, należy wskazać, iż
treść obowiązujących przepisów nie zapewnia należytej ochrony dłużnika w przypadku
prowadzenia egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego opartego na nakazie zapłaty w
postepowaniu nakazowym, upominawczym, elektronicznym postępowaniu upominawczym,
europejskim nakazie zapłaty oraz wyroku zaocznym.
Tytuł egzekucyjny w postaci wyroku zaocznego, nakazu zapłaty w postępowaniu
nakazowym, upominawczym, elektronicznym postępowaniu upominawczym, czy też
europejskiego nakazu zapłaty jest wydawany pod jego nieobecność pozwanego i przed jego
wdaniem się w spór. Tryb wydania ww. orzeczeń w praktyce może budzić wątpliwości, co do
prawidłowości doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o terminie rozprawy czy też doręczenia
orzeczenia wraz z pouczeniem o przysługujących dłużnikowi środkach zaskarżenia. Przyjęty w
Kodeksie postepowania cywilnego model postępowania egzekucyjnego zakłada możliwie
najszybszy jego przebieg. Dążąc do uniknięcia sytuacji, w której zanim dłużnik uzyska pouczenie
od sądu o możliwych czynnościach jakie może podjąć celem wyeliminowania z obrotu prawnego
wadliwego orzeczenia, zakończy się postępowanie egzekucyjne prowadząc niejednokrotnie do
nieodwracalnych skutków, projektuje się wprowadzenia art. 805 § 11. Celem projektowanego
przepisu jest nałożenie na komornika obowiązku pouczenia dłużnika już przy pierwszej
czynności o możliwych czynnościach procesowych, które w rezultacie mogą doprowadzić do
10
wyeliminowania wadliwego orzeczenia z obrotu prawnego i umorzenia postępowania
egzekucyjnego.
Niewątpliwie otrzymanie przez dłużnika stosownych pouczeń wraz z zawiadomieniem o
wszczęciu egzekucji pozwoli mu na natychmiastowe podjęcie reakcji. Oczywiście poza zakresem
projektowanej regulacji pozostaje skuteczność podjętych przez dłużnika czynności. O ich
skuteczności będzie zawsze decydował sąd biorąc pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy.
Chodzi jednak o to, aby dłużnik już w chwili wszczęcia postępowania egzekucyjnego miał
świadomość możliwych czynności procesowych w celu wyeliminowania orzeczenia i
zakończenia postępowania egzekucyjnego.
W sposób świadomy w art. 805 §11 ogranicza się konieczność pouczania o możliwych
czynnościach procesowych do przypadków, gdy postawą prowadzenia egzekucji jest tytuł
wykonawczym oparty na wyroku zaocznym, nakazie zapłaty wydanym we wszystkich
możliwych postepowaniach, z pominięciem innych tytułów egzekucyjnych, ponieważ w
przypadku wydania innych tytułów egzekucyjnych (przykładowo wyroku, który nie jest
wyrokiem zaocznym) dłużnik bierze udział w procesie. Ma zatem świadomość przysługujących
mu środków zaskarżenia.

Celem ochrony praw dłużnika, którego obowiązek został stwierdzony nakazem zapłaty lub
wyrokiem zaocznym, w przypadku gdy ww. orzeczenie było dłużnikowi doręczane w trybie art.
139 k.p.c. przewiduje się wprowadzenie dwóch przepisów stanowiących podstawę do
wstrzymania czynności egzekucyjnych.
Pierwszy z nich (projektowany art. 822 § 2) służy ochronie praw dłużnika, któremu w trakcie
procesu doręczono orzeczenie w trybie art. 139 k.p.c. W takich przypadkach dłużnik dopiero z
zawiadomienia o wszczęciu egzekucji dowiaduje się o wydaniu takiego orzeczenia. Jeżeli
dłużnik skutecznie zaskarży takie orzeczenie, to nie zawsze jest możliwe wyeliminowanie
negatywnych konsekwencji wynikających z czynności egzekucyjnych realizowanych przez
komornika. Wynika to również z braku wiedzy dłużników o przysługujących im środkach
prawnych (np. o możliwości złożenia wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonego
orzeczenia). Wyeliminowaniu tych niebezpieczeństw służy proponowane wstrzymanie się
komornika na wniosek dłużnika z dalszymi czynnościami w razie wykazania przez dłużnika, że
odpis orzeczenia został doręczony w trybie art. 139 i złożenia przez niego środka zaskarżenia od
11
tego orzeczenia. O wstrzymaniu czynności komornik zawiadomi wierzyciela. Od inicjatywy
wierzyciela będzie zależało to, kiedy komornik podejmie dalsze czynności egzekucyjne.
Warunkiem ich podjęcia będzie jednak wykazanie przez wierzyciela, że postępowanie wywołane
wniesieniem środka zaskarżenia zostało prawomocnie zakończone (np. sprzeciw lub zarzuty od
nakazu zapłaty zostały prawomocnie odrzucone).
Drugi przepis (projektowany art. 822 § 3) również będzie stanowił podstawę do wstrzymania
się przez komornika z czynnościami egzekucyjnymi. Różnica jaka zachodzi między
projektowanym art. 822 § 2 i art. 822 § 3 sprowadza się do tego, iż w drugim przypadku
komornik z urzędu wstrzyma się z dokonaniem czynności egzekucyjnych jeśli poweźmie
wiadomość, że orzeczenie, o którym wyżej mowa zostało dłużnikowi doręczone w sposób
zastępczy per aviso na inny adres niż adres oznaczony w postępowaniu egzekucyjnym. W
przypadku postępowania prowadzonego na podstawie tytułu wydanego w elektronicznym
postepowaniu upominawczym taka informacja o sposobie doręczenia orzeczenia i adresie pod
którym orzeczenie było doręczane zostanie ujawniona w systemie teleinformatycznym, do
którego komornik będzie miał dostęp. W tym przypadku, koniecznym będzie jedynie zmiana
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie czynności sądu
związanych z nadawaniem klauzuli wykonalności orzeczeniu sądowemu wydanemu w
elektronicznym postępowaniu upominawczym (Dz.U. Nr 226, poz. 1833, z 2009 r.). O ile w
pierwszym z projektowanych przepisów wystarczającą przesłanką do jego zastosowania jest
doręczenie dłużnikowi orzeczenia w sposób zastępczy, to w drugim konieczną dodatkową
przesłanką jest doręczenie na inny adres niż adres oznaczony w toku postępowania
egzekucyjnego. Zastępcze doręczenie przesyłki dłużnikowi w procesie na inny adres niż
ustalony w postepowaniu egzekucyjnym w wyższym stopniu poddaje w wątpliwości
prawidłowość przyjęcia skutku doręczenia zastępczego, co z kolei uzasadnia podjęcie działania
przez komornika z urzędu. W projektowanym przepisie art. 822 § 3 przewiduje się, iż komornik
po upływie 14 dni od zawiadomienia dłużnika o wszczęciu egzekucji ustali w sądzie wydania
orzeczenia, czy dłużnik złożył przeciwko orzeczeniu środek zaskarżenia. Ww. termin nie jest
terminem do zaskarżenia orzeczenia. Jego oznaczenie ma służyć umożliwieniu prawidłowego
ustalenia czy dłużnik w terminie wniósł środek zaskarżenia. Zaskarżenie orzeczenia przez
dłużnika zrówna sytuacje opisane w art. 822 § 3 w projektowanym art. 822 § 2. Stąd w przepisie
art. 822 § 3 odesłanie do zdania drugiego i trzeciego art. 822 § 2.
12

Projektowany przepis art. 822 § 4 służy zapewnieniu prawidłowego toku postępowania.
Zapobiegnie on nadużywaniu uprawnień procesowych przez dłużników, którzy mogliby wnosić
kolejne, spóźnione środki zaskarżenia w celu ponownego wstrzymania czynności egzekucyjnych.
Proponowany przepis art. 825 pkt 2 umożliwi organowi egzekucyjnemu umorzenie
postępowania nie tylko wtedy, gdy tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności, ale także
w tych przypadkach, w których nastąpiło prawomocne uchylenie orzeczenia objętego tytułem
wykonawczym (np. nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym) lub orzeczenie to
utraciło moc (np. w wyniku skutecznego wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w
elektronicznym postępowaniu upominawczym).
Projekt zakłada, iż do postępowań wszczętych przed wejściem w życie niniejszej ustawy
stosuje się przepisy dotychczasowe z wyjątkiem przepisów art. 822§2 i 3 oraz art. 825 pkt 2 w
brzmieniu nadanym ustawą. Instytucje przewidziane w przepisie art. 822§2 i 3 oraz 825 pkt 2
mogą być wykorzystywane na każdym etapie postępowania stąd zasadnym jest ich stosowanie od
chwili wejścia w życie ustawy także do postepowań będących w toku.
Ustawa wejdzie w życie w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia. Z uwagi na konieczność
budowy systemu obsługującego właściwość odmiejscowioną oraz wydania rozporządzenia
określającego zasady i tryb przydzielania do rozpoznania poszczególnym sądom spraw, do
których będzie stosować się przepisy o właściwości odmiejscowionej, przepisy o właściwości
odmiejscowionej wejdą w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.
Projekt ustawy nie będzie miał negatywnego wpływu na sektor finansów publicznych, w tym
na budżet państwa i na budżety jednostek samorządu terytorialnego.
Projekt ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.

13