Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny i niektórych innych ustaw

nowych przepisów obowiązkowy. Także ze względów gwarancyjnych ograniczono
stosowanie nowych zasad udziału w rozprawie oskarżonego pozbawionego wolności do
przypadków, w których zawiadomienie o przyjęciu apelacji doręczono mu już po wejściu
w życie projektowanej ustawy. W przeciwnym wypadku miałby on ograniczone możliwości
spełnienia wymagań wynikających z nowej treści art. 451 k.p.k., zwłaszcza jeżeli chodzi
o zachowanie przewidzianych w tym przepisie terminów.
Zmienione reguły przeprowadzania dowodów oraz przepisy poszerzające zasadę
kontradyktoryjności, nie powinny także obowiązywać w przypadku ponownego rozpoznania
sprawy przed sądem odwoławczym, o ile pierwotnie postępowanie toczyło się na gruncie
starych zasad. Stąd zdecydowano się na rozszerzenie zakresu zastosowania wyjątków od
zasady działania ustawy nowej także na tę grupę przypadków (art. 34). Podobne względy
przesądziły o ograniczeniu zakresu zastosowania zmodyfikowanych podstaw kasacyjnych do
tych prawomocnych orzeczeń sądu odwoławczego, które zostały wydane po dniu wejścia
w życie projektowanej ustawy (art. 36).
Projekt ustawy przewiduje rozszerzenie zakresu możliwości dochodzenia przewidzianych
w rozdziale 58 k.p.k. roszczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie z tytułu stosowania
kar, środków karnych lub probacyjnych lub środków zapobiegawczych. Z uwagi na
konieczność respektowania zasady równości, należało wprowadzić regułę, która
umożliwiłaby dochodzenie tych roszczeń w przypadkach, w których nie było to możliwe na
mocy dotychczasowych przepisów. Wyraża ją art. 37 projektowanej ustawy, usuwający
przeszkodę w postaci upływu terminu przedawnienia oraz wprowadzający granicę czasową
retroaktywnego stosowania nowych regulacji.
Z uwagi na zmianę reguł obliczania początku biegu siedmiodniowego terminu do złożenia
wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku, należało wprowadzić regułę
intertemporalną dla przypadków, gdy ogłoszenie lub doręczenie wyroku nastąpiło przed
dniem wejścia w życie ustawy. W takim przypadku początek biegu tego terminu liczyć się
będzie według zasad dotychczasowych (art. 35 ust. 2 i 3). Także reguły dotychczasowe będą
miały zastosowanie, jeżeli chodzi o ustalenie uznania pisma za doręczone, w przypadku
postępowań toczących się w czasie wejścia w życie projektowanej ustawy (art. 35 ust. 3).
163

Zasady intertemporalne, które zostały przyjęte w odniesieniu do zmian, jakie wprowadzono
do Kodeksu postępowania karnego, w analogiczny sposób zastosowano w stosunku do zmian
wprowadzonych do Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia oraz do Kodeksu
karnego skarbowego (art. 39 – 46). W przepisie art. 47 wskazano przepisy przejściowe do
zmian w zakresie przepisów materialnych zawartych w projektowanej regulacji.
Niniejszy projekt nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym w przepisach
dotyczących sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów
prawnych.















10/10/BS
164

OCENA SKUTKÓW REGULACJI


1. Podmioty, na które będzie oddziaływała ustawa.

Ustawa oddziaływać będzie na:
–
osoby fizyczne będące stronami postępowania karnego, w szczególności zaś
oskarżonych oraz osoby pokrzywdzone przestępstwem, z uwagi na zmiany w katalogu ich
uprawnień i obowiązków procesowych,
– osoby fizyczne lub prawne występujące w postępowaniu karnym w charakterze
podmiotów zobowiązanych do zwrotu Skarbowi Państwa korzyści majątkowej, z uwagi na
nadanie im statusu strony procesowej, a co za tym idzie określenie ich uprawnień
i obowiązków procesowych,
– przedstawicieli zawodu adwokata oraz radcy prawnego poprzez zmiany w zakresie
ich uprawnień i obowiązków procesowych, wynikających ze zmian w modelu postępowania
karnego, w szczególności polegających na zwiększeniu ich aktywności procesowej oraz
rozszerzeniu katalogu sytuacji, w których z urzędu wyznaczani są obrońcy oraz
pełnomocnicy,
– organy
ścigania (m.in. Policję, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję
Wywiadu,
andarmerię Wojskową, finansowe organy dochodzenia), prowadzące
postępowania przygotowawcze, z uwagi na zmiany w modelu postępowania
przygotowawczego, odmiennie określające jego cel oraz zakres przedmiotowy śledztw
i dochodzeń, jak również z uwagi na zmienioną konstrukcję aktu oskarżenia jako skargi.
– prokuratorów, ze względu na inne ukształtowanie ich uprawnień i obowiązków
jako organów prowadzących oraz nadzorujących postępowanie karne (zmiana celu
postępowania przygotowawczego, zakresu śledztwa i dochodzenia, konstrukcji aktu
oskarżenia) oraz oskarżycieli publicznych, poprzez przede wszystkim zwiększenie ich
aktywności w zakresie przeprowadzania dowodów na etapie postępowania przed sądem,
– referendarzy sądowych, z uwagi na dopuszczenie ich do udziału w postępowaniu
karnym,
– sądy wszelkich szczebli, z uwagi na zmianę modelu postępowania karnego,
zwłaszcza w zakresie fazy postępowania przed sądem pierwszej instancji oraz prowadzącą do
wzmocnienia sądu jako arbitra, z jednoczesnym wprowadzeniem rozwiązań pozwalających na
sprawne organizowanie rozpraw i posiedzeń sądowych,
– małoletnich pokrzywdzonych i świadków, poprzez wprowadzenie rozwiązań
umożliwiających w większym stopniu wyeliminowanie tych sytuacji, w których mogłoby
dojść do ich wtórnej wiktymizacji oraz innych instrumentów o charakterze gwarancyjnym
(możliwość wskazania osoby dorosłej biorącej udział w przesłuchaniu).
– innych uczestników postępowania karnego, w tym również biegłych,
w szczególności z zakresu psychiatrii, z uwagi na zmianę przedmiotu opinii sądowo-
psychiatrycznej, a także biegłych z zakresu medycyny sądowej, wskazanych jako osoby, które
winny prowadzić czynność otwarcia zwłok, jak również tłumaczy z uwagi na konieczność
powołania ich w odmiennych sytuacjach,
– mediatorów, poprzez m.in. wyraźnie określenie zasad prowadzenia mediacji oraz
wprowadzenie zakazu przesłuchania mediatorów na okoliczności, których dowiedzieli się
w trakcie prowadzonego przez nich postępowania.

2. Wyniki przeprowadzonych konsultacji.

Projekt zaczął powstawać pod auspicjami Komisji Kodyfikacyjnej w Ministerstwie
Sprawiedliwości zorganizowano w 2010 roku trzy konferencje robocze poświęcone
założeniom merytorycznym projektu w szczególności: modelowi postępowania
przygotowawczego i jurysdykcyjnego, stosowaniu środków przymusu w procesie karnym
oraz modelowi kontroli instancyjnej i pozainstancyjnej. W zakresie każdego z tematów
przygotowano wstępnie dokumenty robocze, zawierające „ankiety” diagnozujące potrzebę
rozstrzygnięcia ujawniających się problemów legislacyjnych. Na stronie Ministerstwa
Sprawiedliwości opublikowano wstępne założenia umożliwiając zainteresowanym
podmiotom zgłoszenie uwag.
Wstępny projekt Komisji Kodyfikacyjnej został przygotowany w oparciu o analizę
wyników tych wstępnych konsultacji. Wstępny projekt nowelizacji Kodeksu postępowania
karnego i niektórych innych ustaw, który opublikowany został w lutym 2011 r. Rozpoczęło to
fazę wszechstronnych konsultacji środowiskowych, w ramach których zgłoszono kilkaset
stanowisk i opinii, które następnie poddane były analizie przez Komisję Kodyfikacyjną.
W wyniku tych prac powstał w Komisji Kodyfikacyjnej zaawansowany projekt
nowelizacji, który został w dniu 26 stycznia 2012 r. rozesłany przez Ministerstwo
Sprawiedliwości do uzgodnień międzyresortowych oraz do szerokich uzgodnień społecznych
2 
 
uwzględniających, między innymi Sąd Najwyższy, sądy i prokuratury, organizacje społeczne,
Krajowa Radę Sadownictwa, czy Prokuratora Generalnego.
W wyniku zgłoszonych w tym procesie uwag prokuratur i sądów z różnych szczebli
zorganizowano w Ministerstwie Sprawiedliwości trzy konferencje mające na celu dokładne
omówienie ewentualnych uwag i rozważenie ewentualnych rozwiązań alternatywnych.
Pierwsza konferencja odbyła się ze wskazanymi przez Prezesów Sądów Okręgowych
i Prokuratorów Okręgowych przedstawicielami prokuratur rejonowych i sądów rejonowych,
druga konferencja odbyła się z przedstawicielami wszystkich prokuratur okręgowych i sądów
okręgowych, a trzecia z przedstawicielami wszystkich Prokuratur Apelacyjnych i Sądów
Apelacyjnych.
Projekt nowelizacji został następnie dostosowany do założeń projektu ustawy
o zmianie kpk przyjętych przez Radę Ministrów w dniu 9 maja 2012 r. Projekt założeń
podlegał osobnym konsultacjom międzyresortowym i społecznym.
Poprawiony projekt nowelizacji był ponownie skierowany w dniu 6 czerwca 2012 r.
do uzgodnień międzyresortowych i społecznych, które dodatkowo zostały rozszerzone
o organizacje społeczne reprezentujące ochronę interesów drobnych przedsiębiorców,
organizacje zajmujące się bezpieczeństwem ruchu drogowego i organizacje zajmujące się
ochroną praw obywatelskich. Po zakończeniu konsultacji przeprowadzono kolejną
konferencje uzgodnieniową.
W ramach powyższych konsultacji projekt ustawy został przedstawiony Sądowi
Najwyższemu, Prokuratorowi Generalnemu, Krajowej Radzie Sądownictwa, Krajowej Radzie
Prokuratury, Naczelnej Radzie Adwokackiej, Krajowej Radzie Radców Prawnych,
Stowarzyszeniu Sędziów Polskich IUSTITIA, Niezależnemu Stowarzyszeniu Prokuratorów
Ad Vocem, Stowarzyszeniu Prokuratorów RP, Stowarzyszeniu Referendarzy Sądowych oraz
sądom powszechnym, jak również powszechnym jednostkom organizacyjnym prokuratury.
W trakcie konsultacji zgłoszono szereg uwag, zarówno o charakterze ogólnym –
kwestionujących lub też aprobujących przyjęte założenia modelowe, jak również dotyczących
już konkretnych, proponowanych rozwiązań w zakresie ukształtowania poszczególnych
uprawnień, obowiązków lub instytucji.
Kierunek zmian w zakresie samego modelu z aprobatą został przyjęty przez Sąd
Najwyższy, Krajową Radę Sądownictwa, a także w większości opinii wyrażonych przez sądy
powszechne, co nie wykluczało rzecz jasna krytyki rozwiązań szczegółowych. Odmienne
3