Rządowy projekt ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów

89
Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości (na dzień 31 grudnia 2011 r.) liczba
adwokatów w Polsce wynosiła 12 559 osób, z czego 10 246 było aktywnych zawodowo. Z kolei
liczba radców prawnych wynosiła 27 531 osób, przy 20 430 aktywnych zawodowo.
Uwzględnienie liczebności obu wymienionych grup umożliwia dokonanie analizy
porównawczej w obrębie państw Rady Europy. Poniższy wykres przedstawia porównanie liczby
adwokatów i radców prawnych (lub ich odpowiedników w danym systemie prawnym)

w wybranych krajach Rady Europy.
Liczba adwokatów i radców prawnych na 100.000 mieszkańców30

ródło: Badanie CEPEJ, 2010; niepublikowane dane zgromadzone w ramach badania CEPEJ 2012
W następstwie podjętych przez poprzednie rządy działań zmierzających do otwarcia dostępu do
zawodów adwokata i radcy prawnego, wprowadzonych w wyniku wejścia w życie ustawy z dnia
20 lutego 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz
ustawy – Prawo o notariacie (Dz. U. z 2009 r. Nr 37, poz. 286), już w 2009 r. nastąpił istotny
wzrost liczby osób uprawnionych do uzyskania wpisu na listy adwokatów lub radców prawnych
bez konieczności odbycia właściwej aplikacji lub złożenia egzaminu. Dane statystyczne
dotyczące liczby kandydatów, którzy w latach 2009 – 2011 ubiegali się o prawo wykonywania
zawodu adwokata i radcy prawnego bez konieczności odbycia odpowiedniej aplikacji,
przedstawione są w tabeli poniżej.

30 Dane pochodzą z badania CEPEJ edycja 2010 (oparta na danych z 2008 roku) oraz danych zebranych w trakcie
badania CEPEJ edycja 2012.

90
w latach
Łącznie
2012
2009 2010 2011
Liczba złożonych wniosków o wpis na listę:
(do 20 czerwca)
adwokatów 563
439
385
127
1
514
radców prawnych
690
369
321
53
1 433
Należy oczekiwać, że dalsza deregulacja dostępu do zawodu adwokata podtrzyma tendencję
zwiększenia liczby adwokatów w Polsce (patrz rys. poniżej).

ródło: Ministerstwo Sprawiedliwości.

Analogiczne zmiany nastąpiły na rynku usług radców prawnych31:

ródło: Ministerstwo Sprawiedliwości.

Istotne jest także dokonanie rozróżnienia dwóch kanałów32 oddziaływania proponowanych
zmian na liczbę osób wykonujących zawód adwokata i radcy prawnego:
1) skrócenie ścieżki dostępu do zawodu dla absolwentów wydziałów prawa;
2) zwiększenie mobilności poziomej w obrębie zawodów prawniczych (ułatwienie
przedstawicielom innych zawodów prawniczych równoczesnego wykonywania zawodów
adwokata i radcy prawnego).

31 Projekcja w oparciu o liczebność poszczególnych roczników aplikantów, przy założeniu 70-procentowej
zdawalności egzaminu.
32 Realizujących odmienne cele szczegółowe, ale przyczyniające się do osiągnięcia głównego celu deregulacji
zawodów prawniczych, jakim jest zwiększenie dostępu ludności do tych usług (także poprzez obniżenie ich cen
i rozszerzenie wachlarza oferowanej obsługi prawnej).

91
W wyniku proponowanych zmian dojdzie do dalszego zwiększenia liczby osób
wykonujących zawód adwokata lub radcy prawnego, co przyczyni się do powstania nowych
miejsc pracy dla osób z wyższym wykształceniem prawniczym. Powstawanie nowych kancelarii
prawnych spowoduje konieczność zatrudnienia personelu pomocniczego, co może przyczynić się
do zmniejszenia poziomu bezrobocia, zwłaszcza wśród absolwentów wydziałów prawa.
W 2012 r. do egzaminów zawodowych (egzaminy adwokacki i radcowski: 28 – 31 sierpnia
2012 r.) przystąpi ok. 1 790 osób – do egzaminu radcowskiego oraz ok. 690 osób – do egzaminu
adwokackiego. Osoby, które otrzymają pozytywne wyniki tych egzaminów, będą mogły,
odpowiednio, złożyć wnioski o wpis na listę adwokatów czy radców prawnych.
W 2013 r. łącznie do przystąpienia do tych egzaminów adwokackich, radcowskich
i notarialnych będzie uprawnionych ok. 8 000 aplikantów, w roku 2014 – ok. 3 500 aplikantów,
a w roku 2015 – ok. 5 000 aplikantów. Osoby, które otrzymają wynik pozytywny tych
egzaminów, będą mogły następnie, odpowiednio, złożyć wnioski o wpis na listę adwokatów czy
radców prawnych lub będą mogły ubiegać się o powołanie na stanowisko asesora notarialnego.

b) Deregulacja dostępu do zawodu notariusza
Zakres proponowanych zmian
Aktualne wymogi
Proponowane zmiany
Korzyść dla osoby chcącej
uzyskać dostęp do wykonywania
zawodu i inne korzyści społeczne
Ukończenie wyższych studiów
Bez zmian

prawniczych i uzyskanie tytułu
magistra prawa lub zagranicznych
studiów prawniczych uznanych w
Rzeczypospolitej Polskiej.
Obywatelstwo polskie.
Zniesienie zasady obywatelstwa
Dostosowanie polskiego prawa do
polskiego jako warunku powołania
wymogów Unii Europejskiej.
na notariusza wobec obywateli
Unii Europejskiej, państw
członkowskich Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu
(EFTA) – stron umowy
o Europejskim Obszarze
Gospodarczym oraz Konfederacji
Szwajcarskiej.
Ukończenie 2,5 rocznej aplikacji
Bez zmian

notarialnej prowadzonej przez
samorząd notarialny.
Warunkiem odbywania aplikacji
Wprowadzenie obowiązku objęcia
Zabezpieczenie realizacji
notarialnej jest zatrudnienie przez
patronatem aplikanta notarialnego
uprawnienia do szkolenia osobie,
notariusza lub radę izby notarialnej przez notariusza oraz
która z pozytywnym wynikiem

92
albo posiadanie patrona.
wprowadzenie zastępczego
zdała egzamin wstępny i została
wykonania obowiązku rady
wpisana na listę aplikantów
o wyznaczeniu patrona przez
notarialnych.
właściwego prezesa sądu
apelacyjnego w przypadku
bezczynności rady;
wprowadzenie przepisu
pozwalającego na pociągnięcie do
odpowiedzialności dyscyplinarnej
notariusza uchylającego się od
nałożonego na niego obowiązku
objęcia określonego aplikanta
patronatem.
Złożenie egzaminu notarialnego
Likwidacja części testowej
Skuteczniejsza weryfikacja
składającego się z trzech części
egzaminu notarialnego;
przydatności do zawodu notariusza.
pisemnych, w tym testowej oraz
trzy części egzaminu o charakterze
dwóch części obejmujących
praktycznym.
zadania.

Uprawnieni do przystąpienia do
Przyspieszenie możliwości
- przyspieszenie możliwości
egzaminu notarialnego bez
przystąpienia do egzaminu
powołania na notariusza osób
wymogu odbycia aplikacji
notarialnego oraz poszerzenie
spełniających wymogi ustawowe;
notarialnej:
kategorii uprawnionych
- zwiększenie elastyczności
- doktorzy nauk prawnych;
podmiotów poprzez:
przepływu pomiędzy
- osoby, które przez okres co
- skrócenie do 3 lat w okresie 6 lat
poszczególnymi zawodami
najmniej 5 lat w okresie nie
okresów stosowania prawa
prawniczymi;
dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wymaganych do dopuszczenia do
- zwiększenie liczby osób
wniosku o dopuszczenie do
egzaminu notarialnego bez
wykonujących zawód notariusza
egzaminu zatrudnione były na
odbywania aplikacji notarialnej;
i konkurencji między nimi.
stanowisku referendarza sądowego, - przyznanie uprawnienia do

starszego referendarza sądowego,
przystąpienia do egzaminu
asystenta sędziego lub asystenta
notarialnego osobom, które po
prokuratora;
ukończeniu aplikacji legislacyjnej
- osoby, które po ukończeniu
przez okres co najmniej 3 lat
wyższych studiów prawniczych
w okresie nie dłuższym niż 6 lat
przez okres co najmniej 5 lat
przed złożeniem wniosku
w okresie nie dłuższym niż 10 lat
o dopuszczenie do egzaminu były
przed złożeniem wniosku
zatrudnione w urzędach organów
o dopuszczenie do egzaminu
władzy publicznej lub
wykonywały wymagające wiedzy
państwowych jednostkach
prawniczej czynności bezpośrednio organizacyjnych i wykonywały
związane z czynnościami
wymagające wiedzy prawniczej
wykonywanymi przez notariusza
czynności bezpośrednio związane
w kancelarii notarialnej, na
z tworzeniem projektów ustaw
podstawie umowy o pracę lub
i rozporządzeń lub aktów prawa
umowy cywilnoprawnej;
miejscowego;
- osoby, które po ukończeniu
- przyznanie uprawnienia do
wyższych studiów prawniczych
przystąpienia do egzaminu
przez okres co najmniej 5 lat
notarialnego osobom, które przez
w okresie nie dłuższym niż 10 lat
okres 3 lat w okresie nie dłuższym
przed złożeniem wniosku
niż 6 lat wykonywały w Sądzie
o dopuszczenie do egzaminu były
Najwyższym, Trybunale
zatrudnione w urzędach organów
Konstytucyjnym lub
władzy publicznej i wykonywały
w międzynarodowym organie
wymagające wiedzy prawniczej
sądowym, w szczególności
czynności bezpośrednio związane
w Trybunale Sprawiedliwości Unii
ze świadczeniem pomocy prawnej
Europejskiej lub Europejskim
na rzecz tych urzędów;
Trybunale Praw Człowieka zadania

93
- osoby, które zdały egzamin
odpowiadające czynnościom
sędziowski, prokuratorski,
asystenta sędziego;
adwokacki lub radcowski
- przyznanie uprawnienia do
w zakresie, w którym ustawowo
przystąpienia do egzaminu
określony przedmiot zdanego przez notarialnego osobom, które zdały
nich egzaminu jest różny od
egzamin komorniczy.
zakresu prawa wymaganego dla

potrzeb egzaminu notarialnego;
- osoby, które zajmują stanowisko
radcy lub starszego radcy
Prokuratorii Generalnej Skarbu
Państwa.
Warunkiem powołania asesora
Wprowadzenie możliwości
- zagwarantowanie możliwości
notarialnego jest zatrudnienie
powoływania notariusza na okres
wykonywania zawodu notariusza
w kancelarii notarialnej
trzech lat.
osobom po zdanym egzaminie
z upoważnieniem do dokonywania
notarialnym, niezatrudnionym przez
czynności notarialnych wyraźnie
notariusza;
wskazanych w ustawie.
- zwiększenie liczby osób

wykonujących zawód notariusza
i konkurencji między nimi

Wpływ proponowanych zmian na rynek pracy
Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości na dzień 31 marca 2012 r. liczba notariuszy
w Polsce wynosiła 2 287. Ponadto w kraju pracowało 518 asesorów notarialnych zatrudnionych
na podstawie umowy o pracę.


ródło: Ministerstwo Sprawiedliwości

W wyniku wejścia w życie ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo
o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz ustawy – Prawo o notariacie (Dz. U. z 2009 r.
Nr 37, poz. 286) znacznie poszerzyły się możliwości powołania na listę notariuszy (z czego
w szczególności skorzystały osoby, które zdały egzamin sędziowski albo radcowski). Projekt