Rządowy projekt ustawy o środkach ochrony roślin

niewątpliwie wpłynie na realizację celów dyrektywy 2009/128/WE w odniesieniu do zrównoważonego
stosowania środków ochrony roślin, a tym samym do poprawy bezpieczeństwa ludzi, zwierząt
i środowiska. Jednocześnie, za pośrednictwem platformy internetowej poświęconej integrowanej
ochronie roślin możliwe będzie zrealizowanie jeszcze jednego ważnego zadania, a mianowicie
informowania ogółu społeczeństwa o środkach ochrony roślin i zasadach ich stosowania.

Zadanie 6. Upowszechnianie systemu integrowanej produkcji roślin*
Na podstawie obowiązujących przepisów art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin
utworzony został dobrowolny system jakości żywności – Integrowana Produkcja nadzorowany przez
Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Należy podkreślić zgodność sytemu
Integrowanej Produkcji (IP) z zasadami integrowanej ochrony roślin, które będą obowiązywały od
2014 r. Wdrożenie IP w chwili obecnej gwarantuje wypełnienie obligatoryjnego wymogu wprowadzenia
w produkcji roślinnej ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin od 2014 r. Dlatego też producenci,
którzy obawiają się czy sprostają nowym wymogom dotyczącym integrowanej ochrony, mogą wdrożyć
w swoich gospodarstwach krajowy system IP gwarantujący wypełnienie tych norm.
Ponadto wdrożenie systemu IP pozwala na refundację części poniesionych kosztów związanych
z uczestnictwem w systemie oraz promocją produktów w ramach działań PROW 2007-2013.
Zastosowanie zasad IP pozwala na spełnienie wymogów stawianych przez system wzajemnej
zgodności – cross compliance w ramach płatności bezpośrednich, które w zakresie ochrony roślin
i bezpieczeństwa żywności obowiązują od 1 stycznia 2011 r.
Biorąc pod uwagę powyższe, podejmowane będą dalsze działania informacyjne
i upowszechniające ten system jakości żywności.
Po 2014 r. konieczna będzie zmiana sposobu funkcjonowania systemu Integrowanej Produkcji,
która zostanie wprowadzona przepisami ustawy z dnia … o środkach ochrony roślin. Od 2014 roku
obowiązki związane z nadzorem nad gospodarstwami uczestniczącymi w systemie Integrowanej
Produkcji i wydawaniem certyfikatów poświadczających jej stosowanie, realizowane obecnie przez
Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa, zostaną powierzone jednostkom certyfikującym,
wzorem rozwiązań stosowanych w rolnictwie ekologicznym. Większą uwagę przykładać się będzie
także do przestrzegana zasad higieny w gospodarstwie rolnym. Konieczna będzie także aktualizacja
obowiązujących obecnie metodyk IP.

Zadanie 7. Rozwój profesjonalnego doradztwa w ochronie roślin*
Ważnym elementem wdrażania i prawidłowego stosowania ogólnych zasad integrowanej ochrony
jest profesjonalne i niezależne doradztwo. Ustawą z dnia … o środkach ochrony roślin po raz pierwszy
objęto szczegółowymi regulacjami wymogi związane ze świadczeniem usług doradczych dotyczących
metod ochrony roślin w zakresie realizacji wymagań integrowanej ochrony roślin oraz stosowania
środków ochrony roślin, w tym wykonywanych w ramach działalności marketingowej,
52

Rozwój profesjonalnego doradztwa w ochronie roślin wspierany będzie przede wszystkim poprzez
specjalistyczne szkolenia dla doradców. Zadanie to będzie realizowane przez Centrum Doradztwa
Rolniczego wraz instytutami badawczymi i uczelniami rolniczymi. Przewiduje się
w szczególności realizację następujących działań:
1) utworzenie systemu cyklicznych specjalistycznych szkoleń dla doradców oraz zorganizowanie
cyklu seminariów, konferencji, pokazów najlepszych praktyk i doświadczeń polowych
w zakresie ochrony roślin;
2) przygotowywanie i przekazywanie doradcom wyników badań naukowych, materiałów
informacyjnych i szkoleniowych;
3) tworzenie i prowadzenie systemów wspomagania decyzji, sygnalizacji agrofagów i baz danych
na potrzeby doradztwa w ochronie roślin.

Działanie 2. Modyfikacja systemu szkoleń dla profesjonalnych użytkowników
środków ochrony roślin, osób dokonujących sprzedaży tych środków
oraz doradców*
Bezpieczne stosowanie środków ochrony roślin wymaga od stosującego odpowiedniej wiedzy.
Osoba taka powinna umieć prawidłowo ocenić potrzebę wykonania zabiegu, dobrać środki ochrony
roślin tak, aby stwarzały one jak najmniejsze zagrożenie dla środowiska naturalnego
(a w szczególności środowiska wodnego), prawidłowo wykonać zabieg, zadbać o stan techniczny
sprzętu, którym stosuje środki ochrony roślin, a także umieć prawidłowo reagować w przypadku
zdarzeń stwarzających zagrożenie dla zdrowia człowieka, zwierząt lub dla środowiska.
Z tego powodu, zgodnie z art. 41 ustawy z dnia … o środkach ochrony roślin osoby wykonujące
profesjonalnie zabiegi środkami ochrony roślin, powinny zostać właściwie przygotowane, poprzez
szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin. Obowiązkowymi szkoleniami objęci zostali
zarówno profesjonalni użytkownicy środków ochrony roślin w rolnictwie i leśnictwie, jak również z poza
tych obszarów (zakłady zajmujące się zielenią miejską, firmy świadczące usługi ogrodnicze oraz
podmioty wykonujące zabiegi środkami ochrony roślin na obiektach sportowych, w kolejnictwie
i drogownictwie).
Ponadto, jak wynika z art. 42 ustawy z dnia … o środkach ochrony roślin, obowiązkowymi
szkoleniami zostaną objęci również doradcy profesjonalnie zajmujący się udzielaniem wskazówek
dotyczących ochrony roślin. Utrzymany zostanie także wynikający z przepisów ustawy z dnia
18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin obowiązek, aby szkolenie takie ukończyły osoby dokonujące
sprzedaży środków ochrony roślin. Przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie
wprowadzania środków ochrony roślin do obrotu powinien zapewnić, że osoby takie ukończyły
stosowane szkolenie oraz będą udzielały nabywcy środków ochrony roślin, na jego żądanie, informacji
dotyczących zagrożeń związanych ze stosowaniem nabywanych środków ochrony roślin oraz
dotyczących prawidłowego i bezpiecznego ich stosowania. Osoby te mają bezpośredni wpływ na
53

zachowania użytkowników środków ochrony roślin, a przekazywana przez nich wiedza powinna
efektywnie przyczyniać się do ograniczania zagrożeń powstających w trakcie transportu,
przechowywania i stosowania środków ochrony roślin.
W Polsce system obligatoryjnych szkoleń dla użytkowników środków ochrony roślin w rolnictwie
i w leśnictwie oraz dla osób mających kontakt ze środkami ochrony roślin w ramach prac związanych
z obrotem lub konfekcjonowaniem tych środków, obejmujący sieć jednostek szkoleniowych,
nadzorowanych przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa utworzony został przed
wejściem w życie postanowień dyrektywy 2009/128/WE i implementującej jej postanowienia do prawa
krajowego ustawy z dnia … o środkach ochrony roślin.
Organizacja systemu szkoleń w zakresie środków ochrony roślin została opisana w rozdziale
7 ustawy z dnia ... o środkach ochrony roślin. W systemie szkoleń wyróżnione zostały szkolenia
podstawowe i szkolenia uzupełniające, dla osób, które ukończyły wcześniej szkolenie podstawowe.
Szkolenia powinny być powtarzane w odstępach czasu nie dłuższych niż 5 lat. Szkolenia są
prowadzone przez podmioty upoważnione i wpisane do rejestru przez wojewódzkiego inspektora
ochrony roślin i nasiennictwa. Zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie środków ochrony
roślin jest wydawane przez podmiot prowadzący takie szkolenie, po zdaniu przez uczestnika szkolenia
egzaminu, mającego na celu sprawdzenie znajomości zagadnień objętych programem szkolenia.

SPOSÓB REALIZACJI DZIAŁANIA 2 ORAZ OCENY JEGO EFEKTÓW

Modyfikacja systemu szkoleń w związku z realizacją obowiązku objęcia szkoleniami wszystkich
profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin, osób dokonujących sprzedaży tych środków
oraz doradców będzie wymagała (w nawiasach podany został termin realizacji zadania):
1) opracowania jednolitych materiałów szkoleniowych, odpowiadających aktualnym zagrożeniom
związanym ze stosowaniem środków ochrony roślin oraz przygotowania jednostek prowadzących
szkolenia do objęcia szkoleniami nowych grup zawodowych (2013-2014 r.);
2) przeprowadzenia kampanii informacyjnej wśród nowych grup zawodowych, objętych obowiązkiem
odbycia szkolenia (2013-2015 r.);
3) objęcia obowiązkowymi szkoleniami nowych grup zawodowych (2013-2015 r.);
4) przeprowadzenia działań kontrolnych, wśród nowych grup zawodowych, objętych obowiązkiem
odbycia szkolenia (2015-2017 r.).

Efektywność działań będzie oceniana na podstawie odsetka osób objętych obowiązkiem odbycia
szkolenia do liczby osób, które obowiązek ten zrealizowały. Pożądane jest osiągnięcie wyniku na
poziomie bliskim 100%.
Ponadto, w celu oceny efektywności szkoleń w ograniczaniu zachowań wśród użytkowników środków
ochrony roślin skutkujących powstawaniem zagrożeń, w ramach badań statystycznych obserwowane
będą takie zachowania użytkowników środków ochrony roślin jak:
54

1) właściwe postępowanie podczas czyszczenia sprzętu przeznaczonego do stosowania środków
ochrony roślin;
2) stosowanie odzieży ochronnej podczas wykonywania zabiegów ochrony roślin;
3) zapobieganie skażeniu źródeł wody podczas napełniania zbiornika opryskiwacza;
4) postępowanie z opakowaniami po środkach ochrony roślin;
5) znajomość zakresu etykiety środka ochrony roślin;
6) informowanie o planowanym zabiegu ochrony roślin osób, które mogą zostać narażone na kontakt
ze środkiem ochrony roślin;
7) częstotliwość przeprowadzania kalibracji sprzętu do stosowania środków ochrony roślin;
8) wdrażanie dobrowolnych systemów jakości żywności.
W ramach działań kontrolnych Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa przeprowadzana
będzie ocena wiedzy ogólnej z zakresu objętego programem szkolenia oraz potrzeb wykonania
zabiegów chemicznej ochrony roślin.
Pożądany jest wzrost świadomości oraz zachowań użytkowników środków ochrony roślin,
ograniczających ryzyko związane ze stosowaniem tych preparatów.

Działanie 3. Modyfikacja
systemu
badań
stanu technicznego
sprzętu
do stosowania środków ochrony roślin*
Kluczowym elementem warunkującym prawidłowość wykonania zabiegu środkami ochrony roślin
oraz bezpieczeństwo takiego zabiegu jest stan techniczny sprzętu do stosowania środków ochrony
roślin. Nierównomierna dystrybucja środków ochrony roślin na opryskiwanej powierzchni niesie
ze sobą ryzyko, że na obszarze na którym ilość użytych preparatów jest mniejsza od zamierzonej
ograniczona zostanie efektywność zabiegu, powodując w konsekwencji konieczność wykonania
większej liczby oprysków. Jednocześnie w miejscach, w których ilość zastosowanego środka ochrony
roślin jest nadmierna, powstaje zagrożenie nagromadzenia się jego pozostałości w środowisku
naturalnym oraz w płodach rolnych. Stosowanie środków ochrony roślin przy wykorzystaniu
opryskiwacza o nieszczelnym układzie cieczowym lub opryskiwacza, którego elementy konstrukcyjne
ulegną zanieczyszczeniu środkami ochrony roślin w trakcie eksploatacji, zwiększa z kolei ryzyko utraty
zdrowia przez operatora takiego sprzętu lub skażeń punktowych.
Powyższe zagrożenia powodują, że dbałość o środowisko naturalne, a także zdrowie
producentów i konsumentów płodów rolnych wymaga objęcia nadzorem urzędowym sprzętu
wykorzystywanego do stosowania środków ochrony roślin.
W Polsce, przed wejściem w życie postanowień dyrektywy 2009/128/WE i implementującej jej
postanowienia do prawa krajowego ustawy z dnia … o środkach ochrony roślin, ustanowiony został
system obligatoryjnych, okresowych badań stanu technicznego opryskiwaczy ciągnikowych
i samobieżnych polowych lub sadowniczych, obejmujący sieć jednostek diagnostycznych,
nadzorowanych przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Zgodnie z przepisami
ustawy z dnia … o środkach ochrony roślin, obowiązkowym badaniom poddawane będą także inne
55

rodzaje sprzętu do stosowania środków ochrony roślin, takie jak sprzęt montowany na statkach
powietrznych i pojazdach szynowych. W tym przypadku konieczne będzie opracowanie wymagań
technicznych dla tego sprzętu, metodyk kontroli oraz materiałów szkoleniowych dla diagnostów.
Rodzaje sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin, który poddaje się badaniom
sprawności technicznej, a także wymagania dotyczące sprawności technicznej tego sprzętu,
określone będą w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw rolnictwa.
Niezbędne jest także przeprowadzenie kampanii informacyjnej o nowych obowiązkach dla
posiadaczy sprzętu do stosowania środków ochrony roślin oraz rozszerzenie zakresu kontroli
wykonywanych przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

SPOSÓB REALIZACJI DZIAŁANIA 3 ORAZ OCENY JEGO EFEKTÓW

Realizacja obowiązku objęcia badaniami technicznymi będącego w użyciu sprzętu do stosowania
środków ochrony roślin, będzie wymagała (w nawiasach podany został termin realizacji zadania):
1) opracowania jednolitych metodyk prowadzenia badań takiego sprzętu, w tym dla nowych rodzajów
sprzętu do stosowania środków ochrony roślin (2013-2014 r.);
2) przeprowadzenia kampanii informacyjnej wśród użytkowników sprzętu do stosowania środków
ochrony roślin, który do tej pory badaniom takim nie podlegał (2013-2016 r.);
3) przeprowadzenia specjalistycznych szkoleń i warsztatów dla diagnostów (2013-2016 r.);
4) objęcia badaniami sprzęt do stosowania środków ochrony roślin, który do tej pory nie podlegał
obowiązkowi takich badań (2013-2016 r.);
5) przeprowadzenia działań kontrolnych, w szczególności wśród podmiotów objętych nowymi
wymaganiami (2016-2017 r.).

Efektywność działania będzie oceniana na podstawie odsetka znajdującego się w użyciu sprzętu do
stosowania środków ochrony roślin, który jest poddawany regularnie obowiązkowym badaniom.
Pożądane jest osiągnięcie wyniku na poziomie bliskim 100% w roku 2016, w odniesieniu do sprzętu
podlegającego obowiązkowi takich badań.

Działanie 4. Podnoszenie świadomości społeczeństwa odnośnie środków ochrony
roślin**
Dyrektywa 2009/128/WE podkreśla konieczność podnoszenia wiedzy ogółu społeczeństwa
odnośnie środków ochrony roślin, ich roli w nowoczesnym rolnictwie oraz zagrożeń, jakie mogą
wiązać się z ich stosowaniem. Zgodnie z art. 7 dyrektywy państwa członkowskie Unii Europejskiej
powinny zapewniać dostęp ogółu społeczeństwa do dokładnych i wyważonych informacji o środkach
ochrony roślin.
56