Rządowy projekt ustawy o środkach ochrony roślin

odpowiednich narzędzi, takich jak metodyki obejmujące monitorowanie występowania organizmów
szkodliwych, progi ich ekonomicznej szkodliwości i w szczególności programy wspomagania decyzji.
W odniesieniu do działań legislacyjnych należy podkreślić, że obowiązek przestrzegania ogólnych
zasad integrowanej ochrony roślin wynika bezpośrednio z przepisów art. 55 rozporządzenia
nr 1107/2009/WE. Obowiązek stosowania przez profesjonalnych użytkowników środków ochrony
roślin ogólnych wymagań integrowanej ochrony roślin został także zawarty w art. 35 ust. 3 pkt 1
ustawy z dnia …. o środkach ochrony roślin. Zgodnie z art. 35 ust. 3 pkt 2 tej ustawy profesjonalni
użytkownicy środków ochrony roślin zostali także zobowiązani do prowadzenia dokumentacji, w której
powinni wskazać sposób realizacji wymagań integrowanej ochrony roślin, co najmniej podając
przyczyny wykonania zabiegu środkiem ochrony roślin. Wypełnianie tych wymagań będzie podlegało
kontroli Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, ich nieprzestrzeganie będzie skutkowało
nałożeniem sankcji karnych w postaci grzywny orzekanej w drodze przepisów o wykroczeniach.
Kontroli będzie podlegała w szczególności dokumentacja dotycząca stosowania zasad
integrowanej ochrony roślin – do prowadzenia takiej dokumentacji obligują profesjonalnych
użytkowników środków ochrony roślin przepisy art. 35 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia ... o środkach
ochrony roślin (obowiązek dokumentowania dotyczy przede wszystkim przyczyny wykonania zabiegu
z zastosowaniem środka ochrony roślin).
Zachętą do wdrażania przez rolników zasad integrowanej ochrony roślin są także systemy jakości
żywności bazujące na tych zasadach, umożliwiające uzyskanie korzyści marketingowych. Jednym
z takich systemów jest dobrowolny system Integrowanej Produkcji.
W celu rozwoju integrowanej ochrony roślin konieczne są także działania upowszechniające ten
system, w szczególności poprzez organizację szkoleń, konferencji tematycznych, wydawanie ulotek
i artykułów sponsorowanych w prasie branżowej oraz poprzez rozwój niezależnego doradztwa.


SPOSÓB REALIZACJI DZIAŁANIA 1 ORAZ OCENY JEGO EFEKTÓW

Wdrożenie integrowanej ochrony roślin będzie realizowane poprzez dostarczenie użytkownikom
środków ochrony roślin odpowiednich narzędzi oraz upowszechnianie wiedzy. W szczególności będą
to następujące zadania (w nawiasach podany został termin realizacji zadania):
1)
upowszechnianie wiedzy z zakresu integrowanej ochrony roślin (2013-2017 r.);
2)
opracowanie i udostępnienie metodyk integrowanej ochrony poszczególnych upraw
(2013-2015 r.);
3)
modyfikacja systemu sygnalizacji agrofagów (2013-2017 r.);
4)
udostępnienie systemów wspomagania decyzji w ochronie roślin (2013-2017 r.);
5)
utworzenie i utrzymanie platformy internetowej poświęconej integrowanej ochronie roślin (2013-
2017 r.);
6)
upowszechnianie systemu integrowanej produkcji roślin (2013-2017 r.);
47

7) rozwój profesjonalnego doradztwa w ochronie roślin (2013-2017 r.).

Efektywność działania będzie oceniana na podstawie sposobu podejmowania przez profesjonalnych
użytkowników środków ochrony roślin decyzji w ochronie roślin (dane zbierane będą w ramach
badania – Polska wieś i rolnictwo oraz pozyskiwane w wyniku kontroli prowadzonych przez
Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa). Pożądany jest wzrost odsetka rolników
korzystających w sposób bezpośredni lub pośredni (za pośrednictwem doradztwa) z systemów
wspomagania decyzji w ochronie roślin oraz monitorujących występowanie organizmów szkodliwych.
Ewaluacji działania służyć będzie także ocena powszechności stosowania przez producentów rolnych
systemów jakości żywności (pożądany jest wzrost liczby producentów rolnych, którzy wdrożyli takie
systemy) oraz zmniejszenie nieprawidłowości w zakresie stosowania zasad integrowanej ochrony
roślin stwierdzanych w trakcie kontroli przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Zadanie 1. Upowszechnianie wiedzy z zakresu integrowanej ochrony roślin*
Jako priorytetowe zadanie na rzecz wdrożenia integrowanej ochrony roślin przyjęto
upowszechnienie wiedzy na temat tego sposobu ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi.
Zagadnienia związane z integrowaną ochroną roślin zostaną ujęte w obowiązkowych szkoleniach dla
profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin, osób dokonujących sprzedaży tych środków
oraz doradców świadczących usługi w zakresie ochrony roślin. Niezależnie od powyższego, dla
osiągnięcia oczekiwanego efektu, konieczne będą dodatkowe działania, takie jak prowadzenie
rozszerzonych szkoleń z zakresu integrowanej ochrony roślin (w tym dotyczących korzystania
z systemów wspomagania decyzji), kierowanych głównie do osób zajmujących się doradztwem –
osoby te będą następnie przekazywały zdobytą wiedzę profesjonalnym użytkownikom środków
ochrony roślin (głównie rolnikom).
Powyższe założenia będą możliwe do osiągnięcia m.in. poprzez:
1) prowadzenie specjalistycznych szkoleń, pokazów, seminariów i konferencji, pokazów
najlepszych praktyk i doświadczeń polowych oraz innych przedsięwzięć w zakresie
ochrony roślin;
2) przygotowywanie i upowszechnianie wyników badań naukowych, materiałów
informacyjnych, szkoleniowych oraz publikacja informacji z zakresu ochrony roślin
w prasie branżowej;
3) budowę informatycznej platformy internetowej poświęconej tematyce integrowanej ochrony
roślin, na której zostaną udostępnione metodyki, systemy wspomagania decyzji oraz
opracowania naukowe dotyczące ochrony roślin;
4) upowszechnianie dobrowolnego systemu jakości żywności Integrowana Produkcja.



48

Zadanie 2. Opracowanie, aktualizacja i udostępnienie metodyk integrowanej ochrony
poszczególnych upraw*
Jednym z podstawowych działań pozalegislacyjnych, służących wdrożeniu ogólnych zasad
integrowanej ochrony roślin, będzie udostępnienie profesjonalnym użytkownikom środków ochrony
roślin metodyk integrowanej ochrony roślin. Metodyki te będą zawierały zalecenia dotyczące metod
ochrony roślin dla poszczególnych upraw, obejmujące metody agrotechniczne, biologiczne
i chemiczne, ze szczególnym uwzględnieniem wspomagania naturalnych procesów samoregulacji
zachodzących w agrocenozach. Większe znaczenie niż w tradycyjnych systemach ochrony roślin
przed agrofagami odgrywać będą metody niechemiczne, czyli agrotechniczna i biologiczna. Jednym
z elementów wykorzystywanych w integrowanej ochronie roślin jest stosowanie prawidłowego
płodozmianu. Istotna jest też uprawa odmian odpornych i tolerancyjnych oraz wprowadzanie do
praktyki rolniczej alternatywnych form uprawy, takich jak siew mieszanek odmian i gatunków,
pozwalających na lepsze wykorzystanie zasobów środowiska rolniczego, bez zakłócania jego
równowagi biologicznej. Metodyki te powinny także wskazywać najefektywniejsze i bezpieczne
techniki aplikacji środków ochrony roślin.
Metodyki integrowanej ochrony roślin będą także zawierać wskazówki dotyczące doboru
i stosowania środków ochrony roślin w taki sposób, aby minimalizować ryzyko powstawania zagrożeń
dla zdrowia ludzi oraz dla środowiska naturalnego.
Metodyki te będą także uwzględniały następujące obowiązki nakładane na państwa członkowskie
Uni Europejskiej przez dyrektywę 2009/128/WE, a mianowicie postanowienia:
1) art. 11 ust. 2 lit. a tej dyrektywy, które obligują państwa członkowskie Uni Europejskiej do
przyznawania pierwszeństwa pestycydom, które nie zostały zaklasyfikowane jako niebezpieczne
dla środowiska wodnego (zgodnie z dyrektywą 1999/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 31 maja 1999 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych
i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do klasyfikacji, pakowania
i etykietowania preparatów niebezpiecznych (Dz. Urz. WE L 200 z 30.7.1999, str. 1, z późn. zm.;
Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 24, str. 109, z późn. zm.), ani nie zawierają priorytetowych
substancji niebezpiecznych określonych w art. 16 ust. 3 dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego
działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. WE L 327 z 22.12.2000, str. 1, z późn. zm.;
Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne; rozdz. 15, t. 5, str. 275, z późn. zm.);
2) art. 11 ust. 2 lit. b tej dyrektywy, które obligują państwa członkowskie Uni Europejskiej do
przyznawania pierwszeństwa najefektywniejszym technikom stosowania środków ochrony roślin,
takim jak użycie urządzeń antyznoszeniowych;
3) art. 10 tej dyrektywy, zgodnie z którym państwa członkowskie Uni Europejskiej mogą włączyć do
krajowych planów działania przepisy dotyczące informowania o planowanych zabiegach ochrony
roślin osób, które mogłyby zostać narażone na kontakt że środkami ochrony roślin w wyniku
zniesienia cieczy użytkowej poza obszar zabiegu.
49

Metodyki te będą miały charakter dobrowolnych wytycznych, których wykonanie zapewni
profesjonalnym użytkownikom środków ochrony roślin, że postępują oni zgodnie z obowiązującymi
przepisami. Metodyki będą podlegały przeglądowi i uzupełnieniu wraz z udostępnianiem nowych
wyników badań naukowych.
W ramach tego działania, zgodnie z listą sporządzoną przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju
Wsi, opracowanych zostanie ok. 100 metodyk integrowanej ochrony roślin, które następnie zostaną
udostępnione drogą elektroniczną. Podstawę opracowania wytycznych dla 25 gatunków roślin
uprawnych stanowić będą metodyki wykorzystywane obecnie w systemie Integrowanej Produkcji.

Zadanie 3. Modyfikacja systemu sygnalizacji agrofagów*
Jednym z istotnych elementów integrowanej ochrony roślin jest ograniczenie wykonywania
zabiegów ochrony roślin do przypadków, gdy jest to uzasadnione występowaniem tych organizmów
w natężeniu stwarzającym zagrożenie dla upraw oraz wybór optymalnego terminu wykonania zabiegu
ochrony roślin. Pozwala to, poprzez podniesienie efektywności zabiegów ochrony roślin, na
ograniczenie ilości stosowanych środków ochrony roślin czy też dobór najbardziej efektywnych
preparatów.
W celu spełnienia postanowień dyrektywy 2009/128/WE, należy utworzyć dostępny dla ogółu
rolników system doradztwa i wspomagania decyzji w ochronie roślin. Z ekonomicznego punktu
widzenia cel ten można osiągnąć przy najmniejszych kosztach finansowych poprzez adaptację
prowadzonego przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa internetowego systemu
sygnalizacji zagrożenia przez agrofagi.
Zadania realizowane dotychczas przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa
powinny być przejmowane stopniowo przez jednostki doradcze – zarówno jednostki doradztwa
rolniczego, jak i jednostki komercyjne, czy też branżowe organizacje rolnicze lub grupy producentów.
W ramach działania przewiduje się przeprowadzenie specjalistycznych, dobrowolnych, szkoleń
dla doradców prowadzących obserwacje organizmów szkodliwych, a w dalszej kolejności dla
profesjonalnych użytkowników. Szkolenia będą obejmowały także dostarczenie najnowszych
materiałów tj. kluczy oznaczania agrofagów, programów wspomagania decyzji przy określaniu
zagrożenia rozprzestrzenienia się organizmów niekwarantannowych, możliwości wywołania strat
gospodarczych, czy też sposobów i terminów zwalczania tych organizmów. Niezbędne będzie także
nawiązanie ścisłej współpracy przy rozbudowie systemu sygnalizacji agrofagów z instytutami
badawczymi, uczelniami rolniczymi oraz ośrodkami doradztwa rolniczego.

Zadanie 4. Udostępnienie systemów wspomagania decyzji w ochronie roślin*
Istotnym elementem monitorowania występowania organizmów szkodliwych i sygnalizacji ich
występowania jest także wykorzystanie zaawansowanych systemów wspomagania decyzji w ochronie
50

roślin. Wymaga to jednak znacznej wiedzy (w szczególności znajomości biologii organizmów
szkodliwych dla roślin i optymalnych terminów wykonywania lustracji ich występowania) oraz
dostępności systemów wspomagania decyzji i umiejętności ich wykorzystania. Systemy takie
umożliwiają ograniczenie liczby zabiegów przy jednoczesnym zabezpieczeniu skutecznej ochrony
roślin uprawnych, co przyczynia się do zwiększenia bezpieczeństwa konsumentów płodów rolnych
oraz środowiska naturalnego, a także ograniczenia kosztów produkcji.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 dyrektywy 2009/128/WE państwa członkowskie Unii Europejskiej
ustanawiają lub wspierają ustanowienie wszelkich warunków niezbędnych do wdrożenia integrowanej
ochrony roślin. W szczególności zapewniają one, aby użytkownicy profesjonalni mieli do dyspozycji
informacje i narzędzia do monitorowania organizmów szkodliwych i podejmowania odpowiednich
decyzji.
Istotnym wsparciem dla wdrożenia zasad integrowanej ochrony roślin będzie, poza systemem
sygnalizacji agrofagów, udostępnienie wybranych systemów wspomagania decyzji w ochronie roślin
profesjonalnym użytkownikom środków ochrony roślin, ich aktualizacja i rozbudowa o kolejne
elementy i funkcje, a także udostępnienie opracowań naukowych z tego zakresu.
W ramach tego zadania zostaną zidentyfikowane obszary wymagające uruchomienia systemów
wspomagania decyzji. Jednocześnie wybrane systemy zostaną poszerzone o nowe funkcje oraz
udostępnione drogą elektroniczną.
Działania te mają na celu podniesienie poziomu wiedzy z zakresu ochrony roślin wśród
profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin oraz udostępnienie im programów
wspomagających decyzje w ochronie roślin. Należy jednak wziąć pod uwagę, że proces ten będzie
długotrwały, jak również proces rozwoju doradztwa w zakresie ochrony roślin. Powoduje to
konieczność wsparcia rolników w tym zakresie przez służby publiczne.

Zadanie 5. Utworzenie platformy internetowej poświęconego integrowanej ochronie roślin**
Utworzenie platformy internetowej poświęconej integrowanej ochronie roślin stanowić będzie
płaszczyznę i narzędzie wymiany doświadczeń oraz transferu wiedzy pomiędzy nauką a praktyką przy
wdrażaniu integrowanej ochrony roślin.
Celem utworzenia platformy jest wspieranie konkurencyjności gospodarstw rolnych, o której
w dzisiejszych warunkach gospodarowania decyduje szybkość i dostęp do precyzyjnych informacji.
Biorąc pod uwagę szybki rozwój dostępu do internetu bezprzewodowego w Polsce, a w szczególności
jego rozwój na obszarach wiejskich, należy zwrócić szczególną uwagę na rozwój elektronicznej formy
przekazu informacji, w tym umożliwienie mieszkańcom obszarów wiejskich dostępu do nowoczesnych
technologii teleinformatycznych.
Ponadto istotna będzie możliwość wykorzystania informatycznej platformy, jako obiektywnego
narzędzia w doradztwie oraz do prowadzenia szkoleń dla rolników lub zajęć dydaktycznych
w szkołach i uczelniach rolniczych. Bieżące i kompleksowe przekazywanie informacji oraz wytycznych
niezbędnych do stosowania integrowanej ochrony roślin dla poszczególnych upraw i sektorów
51