Rządowy projekt ustawy o środkach ochrony roślin

statutową w/w jednostek i jest realizowane w sposób ciągły. Przekazywana wiedza z zakresu
integrowanej ochrony roślin obejmuje najnowsze wyniki badań oraz rozwiązań technologicznych.
Między innymi na podstawie programu wieloletniego pod nazwą „Ochrona roślin uprawnych
z uwzględnieniem bezpieczeństwa żywności oraz ograniczenia strat w plonach i zagrożeń dla zdrowia
ludzi, zwierząt domowych i środowiska”, począwszy od 2011 r. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy
Instytut Badawczy w Poznaniu realizuje zadanie „Upowszechnianie i wdrażanie wiedzy o integrowanej
ochronie roślin”. W ramach zadania corocznie organizowane są minimum trzy ogólnokrajowe
konferencje i szkolenia na tematy poświęcone aktualnym problemom dotyczącym integrowanej
ochrony roślin.
Zadanie to stanowi kontynuację realizowanego w latach 2006-2010 przez Instytut Ochrony Roślin
– Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu, programu wieloletniego „Ochrona roślin uprawnych
z uwzględnieniem bezpieczeństwa żywności oraz ograniczenia strat w plonach i zagrożeń dla zdrowia
ludzi, zwierząt domowych i środowiska”, zadania „Opracowywanie programów i organizacja
systematycznego szkolenia służby ochrony roślin, producentów rolnych i ogrodniczych oraz
doradców”. W ramach zadania, w latach 2006-2010 zostało zorganizowanych 12 szkoleń i 2 zajęcia
warsztatowe dotyczące takich zagadnień jak: dobra praktyka ochrony roślin, integrowana ochrona
roślin, integrowana produkcja roślin, produkcja ekologiczna oraz dobra praktyka eksperymentalna.
W szkoleniach i warsztatach wzięło udział ponad 1200 osób.

Zadanie 2. Opracowanie i udostępnienie metodyk integrowanej ochrony poszczególnych upraw
Wdrożenie zasad integrowanej ochrony roślin wymagać będzie dostarczenia producentom rolnym,
a także innym użytkownikom środków ochrony roślin narzędzi w postaci metodyk integrowanej
ochrony poszczególnych upraw. Podstawę do opracowania metodyk integrowanej ochrony stanowić
będą w szczególności metodyki opracowane w ramach systemu integrowanej produkcji roślin.
W roku 2011 Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu rozpoczął
realizację zadania: „Aktualizacja i opracowanie metodyk integrowanej ochrony roślin” w ramach w/w
programu wieloletniego. Realizacja zadania obejmuje opracowanie szczegółowych metodyk
integrowanej ochrony roślin dla poszczególnych upraw rolniczych. Metodyki te będą stanowiły
podstawowe narzędzie dla producentów rolnych i doradców we wdrażaniu zasad integrowanej
ochrony roślin.

Zadanie 3. Prowadzenie systemu sygnalizacji agrofagów
Celem działania prowadzonego na podstawie przepisów art. 4 ust. 2 ustawy z dnia
18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin jest przekazywanie przez wojewódzkiego inspektora ochrony
roślin i nasiennictwa, w przypadku stwierdzenia zagrożenia rozprzestrzenienia się organizmu
niekwarantannowego lub możliwości wywołania przez niego strat gospodarczych, informacji
o sposobach i terminach zwalczania tego organizmu zainteresowanym podmiotom.
22

Powyższe przepisy stanowią podstawę do prowadzenia przez Państwową Inspekcję Ochrony
Roślin i Nasiennictwa sygnalizacji terminów zwalczania organizmów szkodliwych dla roślin.
W oparciu o ustaloną przez poszczególne wojewódzkie inspektoraty ochrony roślin i nasiennictwa
strukturę upraw ważnych gospodarczo na danym terenie, na wybranych losowo plantacjach
prowadzone są obserwacje występowania organizmów niekwarantannowych oraz rejestrowany jest
poziom uszkodzeń wywoływanych przez choroby, szkodniki i chwasty występujące w tych uprawach.
Obserwacje te wykorzystywane są m.in. do sygnalizowania terminów zabiegów ochrony roślin. Dane
o przewidywanych terminach wykonania zabiegów są przekazywane:
1) poprzez komputerowy system sygnalizacji pojawu agrofagów, który jest powszechnie dostępny na
stronie internetowej Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa;
2) drogą elektroniczną do urzędów gmin, punktów obrotu środkami ochrony roślin, punktów
zaprawiania nasion, sklepów ogrodniczych i innych jednostek, w tym także zainteresowanym
producentom;
3) poprzez bezpośredni lub telefoniczny kontakt producenta z pracownikiem Inspekcji w siedzibie
jednostki lub w terenie.
Prowadzenie niezależnego systemu sygnalizacji agrofagów ma niezwykle istotne znaczenie przy
podejmowaniu decyzji o wykonaniu zabiegów środkami ochrony roślin.

Zadanie 4. Udostępnienie systemów wspomagania decyzji w ochronie roślin
Prace badawcze i upowszechnieniowe związane z systemami wspomagania decyzji w ochronie
roślin prowadzone są przez instytuty badawcze, jednostki akademickie, służby doradcze, branżowe
organizacje i grupy producentów oraz producentów i dystrybutorów środków ochrony roślin.
Między innymi, w ramach programu wieloletniego pod nazwą „Ochrona roślin uprawnych
z uwzględnieniem bezpieczeństwa żywności oraz ograniczenia strat w plonach i zagrożeń dla zdrowia
ludzi, zwierząt domowych i środowiska”, począwszy od 2011 r. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy
Instytut Badawczy w Poznaniu realizuje zadanie „Adaptacja do polskich warunków i upowszechnianie
systemów wspomagających decyzje w ochronie roślin”. Zadanie to ma celu udostępnienie
producentom rolnym i doradcom systemów wspomagających decyzje w uprawach roślin rolniczych
(ziemniaka, pszenicy, jęczmienia). Systemy te, lub ich wskazania będą dostępne na stronach
internetowych Instytutu. Zadanie to stanowi kontynuację zadania: „Adaptacja do polskich warunków,
tworzenie nowych i upowszechnianie systemów wspomagających decyzje w ochronie roślin”,
realizowanego przez Instytut w latach 2006-2010. W ramach działania m.in. utworzona została przez
Instytut strona internetowa, na której udostępniane są wskazania systemu wspomagania decyzji
w ochronie ziemniaka przed zarazą ziemniaka.



23

Zadanie 5. Rozwój i upowszechnianie ekologicznych metod ochrony roślin
Najnowsze dane wskazują, że rolnictwo ekologiczne w Polsce stale się rozwija, o czym świadczyć
może ciągle zwiększająca się liczba gospodarstw ekologicznych. Według stanu na dzień 31 grudnia
2010 r., w Polsce kontrolą jednostek certyfikujących objętych było ponad 20 tys. gospodarstw
ekologicznych.
Celem działania jest rozwój i upowszechnianie wykorzystania ekologicznych metod ochrony roślin.
Produkcja prowadzona metodami ekologicznymi to sposób uzyskania produktu, w którym
zastosowano w możliwie największym stopniu naturalne metody produkcji, nienaruszające równowagi
przyrodniczej. Zasada ta dotyczy wszystkich rodzajów i etapów produkcji – zarówno produkcji
roślinnej, chowu i hodowli zwierząt, produktów akwakultury jak i przetwórstwa. Produkcja
w ekologicznym gospodarstwie rolnym jest prowadzona zgodnie z zasadami zrównoważonego
rozwoju, uaktywnia biologiczne procesy poprzez stosowanie naturalnych środków produkcji oraz
zapewnia trwałą żyzność gleby, zdrowotność roślin i zwierząt. Produkcja ta w szczególności polega na
stosowaniu prawidłowego płodozmianu i innych naturalnych metod utrzymywania lub podwyższania
biologicznej aktywności i żyzności gleby, doboru gatunków i odmian roślin oraz gatunków i ras
zwierząt, uwzględniającego ich naturalną odporność na choroby. Ważnym elementem jest ścisłe
ograniczenie stosowania środków z syntezy chemicznej do wyjątkowych przypadków, gdy nie istnieją
odpowiednie praktyki zarządzania oraz gdy środki pochodzące z produkcji ekologicznej są
niedostępne na rynku lub ich stosowanie przyczynia się do wywierania niedopuszczalnego wpływu na
środowisko.
Realizacja działania odbywa się w oparciu o opracowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju
Wsi „Plan Działań dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce w latach 2011 – 2014”.
Na szczególne podkreślenie, w związku z obowiązkiem wdrożenia integrowanej ochrony oraz
ograniczenia uzależnienia od środków ochrony roślin, zasługuje realizacja ujętych w krajowym planie
działania zadań związanych ze wsparciem badań na rzecz doskonalenia technologi produkcji
metodami ekologicznymi oraz upowszechniania w praktyce najlepszych dostępnych i sprawdzonych
rozwiązań niechemicznej ochrony roślin.

Zadanie 6. Rozwój i upowszechnienie systemu Integrowanej Produkcji
Integrowana Produkcja (IP) jest nowoczesnym, krajowym systemem jakości żywności,
wykorzystującym w sposób zrównoważony postęp techniczny i biologiczny w uprawie, ochronie roślin
i nawożeniu, której zasadniczym celem jest szczególna troska o zdrowie ludzi i środowisko.
Uczestnictwo w tym systemie jest dobrowolne i pozwala na uzyskanie zdrowych, wysokiej jakości
płodów rolnych, które można wprowadzać do obrotu ze znakiem Integrowanej Produkcji.
Podstawy systemu IP zostały opracowane i upowszechnione na początku lat 90-tych przez
pracowników naukowych Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Następnie zasady
funkcjonowania systemu IP zostały uregulowane przepisami ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r.
24

o ochronie roślin oraz przepisami wykonawczymi do tej ustawy. W 2007 r. IP została uznana za
krajowy system jakości żywności. Nadzór oraz certyfikacja IP został powierzony Państwowej Inspekcji
Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Kluczowym elementem wdrożenia w gospodarstwie systemu IP jest ukończenie specjalistycznego
szkolenia (odrębnie w odniesieniu do roślin sadowniczych, warzywniczych i rolniczych) oraz
stosowanie specjalnie opracowanych metodyk IP. Każda metodyka zawiera praktyczne informacje na
temat sadzenia, pielęgnacji i zbioru danej uprawy. Ponadto w cyklu dwuletnim publikowane są wykazy
środków ochrony roślin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji, w formie papierowej,
w Zaleceniach Ochrony Roślin wydawanych przez Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut
Badawczy w Poznaniu. Wykazy środków do integrowanej produkcji znajdują się również w corocznie
aktualizowanych programach ochrony roślin opracowywanych lub autoryzowanych przez Instytut
Ogrodnictwa w Skierniewicach.
Produkcja w gospodarstwie odbywa się pod stałym nadzorem Państwowej Inspekcji Ochrony
Roślin i Nasiennictwa co zapewnia, że w wytworzonych płodach rolnych nie zostały przekroczone
dopuszczalne poziomy pozostałości środków ochrony roślin, metali ciężkich, azotanów i innych
pierwiastków oraz substancji szkodliwych. Jednocześnie w sposób zrównoważony wykorzystywane
są zasoby środowiskowe w gospodarstwie. Urzędowym poświadczeniem, że produkcja odbywała się
w oparciu o metodyki IP jest certyfikat.
W 2010 roku do Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa wpłynęły zgłoszenia chęci
uczestnictwa w systemie od 1405 producentów rolnych i dotyczyły one 1768 upraw. Uprawy
sadownicze i warzywnicze stanowiły odpowiednio 85,58% i 10,75% wszystkich upraw zgłoszonych do
systemu, przy czym najliczniejsze były zgłoszenia uprawy jabłoni, stanowiące 60,86% wszystkich
zgłoszeń.
W 2010 r. wydano 1068 certyfikatów z czego 747 – dla producentów jabłek (69,9 % wydanych
certyfikatów). W 2010 roku nastąpił 27,7 % wzrost liczby wydanych certyfikatów w porównaniu
z rokiem ubiegłym. Łącznie dla owoców wydano 911 certyfikatów (85,3 %), a dla warzyw
112 (10,5 %).
Rozwój systemu Integrowanej Produkcji przyczynił się do opracowania i upowszechnienia zasad
integrowanej ochrony roślin, w szczególności gatunków wymagających intensywnej ochrony. System
IP jest obecnie w pełni zgodny z wymogami określonymi w dyrektywie 2009/128/WE dla integrowanej
ochrony roślin.

Zadanie 7. Prowadzenie doradztwa w ochronie roślin
Celem działania realizowanego przez system doradztwa rolniczego jest przede wszystkim
upowszechnianie wiedzy i najnowszych informacji związanych z ochroną roślin, co w decydujący
sposób przekłada się na późniejsze zachowania użytkowników środków ochrony roślin. Właściwy
25

sposób postępowania producentów rolnych stosujących środki ochrony roślin w największym stopniu
ogranicza ryzyko związane z użyciem tych preparatów.
Służby doradcze w Polsce mają długą tradycję i w różnych okresach aktywnie wspomagały
procesy przemian na polskiej wsi oraz stymulowały rozwój rolnictwa. Z dniem 1 stycznia 2005 r.
weszła w życie ustawa z dnia 22 października 2004 r. o jednostkach doradztwa rolniczego (Dz. U. Nr
251, poz. 2507, z późn. zm.17)), które wprowadziły istotne zmiany w organizacji służb doradczych
w Polsce. Na mocy ustawy utworzono Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie wraz z oddziałami
w Krakowie, Poznaniu i Radomiu oraz 16 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego. Centrum
Doradztwa Rolniczego oraz wszystkie ośrodki doradztwa rolniczego ściśle współpracują z instytucjami
administracji rządowej i samorządowej działającymi m.in. na rzecz ochrony roślin, w szczególności
z instytutami badawczymi, uczelniami rolniczymi, Państwową Inspekcją Ochrony Roślin
i Nasiennictwa oraz izbami rolniczymi, branżowymi organizacjami rolników i innymi podmiotami
gospodarczymi dostarczającymi środki do produkcji rolnej.
Centrum Doradztwa Rolniczego wraz z ośrodkami doradztwa rolniczego są podstawowymi
instytucjami, które zajmują się kształceniem ustawicznym rolników i mieszkańców obszarów wiejskich.
Należy także podkreślić, iż zadania z zakresu doradztwa w ochronie roślin realizowane są również
przez pracowników instytutów badawczych i uczelni rolniczych. Ponadto, z uwagi na brak regulacji
prawnych odnoszących się w szczególności do prowadzenia usług doradczych w ochronie roślin, nie
jest możliwe precyzyjne odniesienie do udziału podmiotów prywatnych w działalności doradczej.
Należy jednak podkreślić, że bardzo często producenci rolni korzystali z usług doradczych w punktach
sprzedaży środków ochrony roślin.

Zadanie 8. Prowadzenie kampani bezpiecznego stosowania środków ochrony roślin „Nie tylko
plony potrzebują ochrony”
Inicjatywa bezpiecznego stosowania środków ochrony roślin pod hasłem „Nie tylko plony
potrzebują ochrony" została zapoczątkowana przez Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin
w 2008 roku. Celem kampani jest informowanie oraz podnoszenie świadomości na temat
bezpiecznego stosowania środków ochrony roślin wśród wszystkich użytkowników tych produktów.
Kampania społeczna, której faza pilotażowa prowadzona jest w regionie warecko-grójeckim, jest
realizowana pod patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, przy współpracy Głównego Inspektora
Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Głównym celem kampani jest wpływanie na wzrost świadomości polskich rolników i sadowników
odnośnie konieczność przestrzegania standardów bezpieczeństwa przy kontakcie ze środkami
ochrony roślin, a przede wszystkim stosowanie odpowiednio dostosowanych środków ochrony
indywidualnej (odzieży ochronnej, masek, gogli oraz rękawic).

26