Poselski projekt ustawy o Radzie Fiskalnej

Uzasadnienie

Kluczem do obrony przed negatywnymi skutkami kryzysu zadłużeniowego jest
podniesienie wiarygodno ci finansów publicznych. Ważnym jej elementem są
niezależne od rządu instytucje fiskalne, których zadaniem jest opiniowanie i
kontrola rządowej polityki fiskalnej i zapobieganie narastaniu długu, dostarczanie
wiarygodnych prognoz makroekonomicznych oraz analizowanie ekonomicznej
efektywno ci wydatków publicznych i podatków. Temu celowi ma służyć
powołanie nowej instytucji o charakterze opiniodawczo - doradczym, jakim jest
Rada Fiskalna.
Działanie reguł fiskalnych można wzmocnić poprzez powołanie niezależnych
instytucji fiskalnych. Takie z powodzeniem działają już od długich lat w wielu
krajach, od USA przez Belgię, Danię i Holandię, po bliską nam Szwecję, Słowenię i
Węgry. Powołanie niezależnych od rządów instytucji opiniodawczych rekomenduje
również Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank wiatowy.
Już obecnie można zauważyć pozytywny związek między istnieniem
niezależnych instytucji fiskalnych, a jako cią finansów publicznych, w tym
poziomem długu publicznego i ryzykiem niewypłacalno ci. Podkre lenia wymaga
fakt, że narastanie długu publicznego jest kosztowne zarówno dla przyszłych
pokoleń, które zaciągnięty dług muszą spłacać, jak i dla obecnych pokoleń, bo
wysoki, bądź szybko rosnący dług publiczny negatywnie wpływa na tempo wzrostu
gospodarczego i zwiększa ryzyko wybuchu kryzysów zadłużeniowych.
Niezależne instytucje fiskalne są szczególnie przydatne w kontek cie planów,
jakie ma Polska, a więc wej cia do strefy euro. Po pozbyciu się wpływu na stopy
procentowe i kurs walutowy, polityka fiskalna zostanie głównym kanałem polityki
gospodarczej, w szczególno ci mającej na celu zachowanie konkurencyjno ci.
Polska powinna przygotować się do obrony przed rosnącym ryzykiem
kryzysów zadłużeniowych w Europie i na wiecie i do utrzymania stabilno ci
fiskalnej w długim okresie, szczególnie w wietle wyzwań związanych z
planowanym wej ciem do strefy euro i starzeniem się polskiego społeczeństwa.
Kluczowym elementem podniesienia wiarygodno ci polskich finansów
publicznych powinno być powołanie niezależnej Rady Fiskalnej.
Rada Fiskalna stanowić ma wolny od wpływów politycznych oraz innych
podmiotów organ władzy publicznej. Powołanie Rady Fiskalnej ma zapewnić
niezależną od pozostałych organów władzy kontrolę nad jednostkami sektora
finansów publicznych w zakresie planowanych przez nie wydatków, przestrzegania
dyscypliny finansów publicznych oraz efektywnego i racjonalnego planowania
długookresowych wydatków. Powołanie Rady Fiskalnej zapewni, w efekcie analizy
aktualnych i planowanych wydatków, jak również projektowanych zmian prawnych,
przestrzeganie zasady, aby państwowy dług publiczny nie przekraczał
konstytucyjnie okre lonej warto ci rocznego produktu krajowego brutto.
Do podstawowych zadań Rady Fiskalnej będzie należało przeprowadzanie
bieżącej analizy działań i zjawisk mogących powodować zwiększenie wydatków lub
zmniejszenie dochodów jednostek sektora finansów publicznych w stosunku do
wielko ci wynikających z obowiązujących przepisów. Nadto działania Rady
Fiskalnej będą skierowane na dostarczanie prognoz gospodarczych w obszarze
gospodarki oraz sytuacji finansów publicznych, opiniowanie długookresowych
skutków gospodarczych rządowej polityki fiskalnej oraz informowanie opinii
publicznej, Sejmu, Senatu i Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej m.in. w
przedmiocie wiarygodno ci i jako ci systemu finansów publicznych w Polsce.
Szczegółowe zadania Rady Fiskalnej okre lone zostały w art. 7. Są nimi w
szczególno ci:
1) analizowanie zaciąganych pożyczek oraz udzielanych gwarancji i poręczeń
finansowych przez jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu
ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz.
1240, z późn. zm.), w następstwie, których może doj ć do przekroczenia przez
państwowy dług publiczny 3/5 warto ci rocznego produktu krajowego brutto,
2) informowanie Rady Ministrów, Sejmu i Senatu o możliwo ci przekroczenia
warto ci, o których mowa w pkt. 1,
3) zatwierdzanie, na wniosek ministra wła ciwego do spraw finansów
publicznych, metodologii obliczania państwowego długu publicznego,
4) informowanie Sejmu o konieczno ci postawienia Prezesa Rady Ministrów lub
członka Rady Ministrów w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu za
naruszenie art. 216 ust. 5 Konstytucji,
5) informowanie Sejmu, Senatu oraz Rady Ministrów o konieczno ci podjęcia
inicjatywy ustawodawczej w celu przeciwdziałania przekroczenia przez
państwowy dług publiczny 3/5 warto ci rocznego produktu krajowego
brutto,
6) analizowanie projektu budżetu państwa w zakresie jego spójno ci z
przedstawionymi założeniami oraz prognozami makroekonomicznymi;
7) analizowanie zgodno ci polityki finansowej państwa z cyklem
koniunkturalnym, przy uwzględnieniu długoterminowej wypłacalno ci
systemu finansów publicznych;
8) analizowanie skutków ekonomicznych i budżetowych projektów aktów
normatywnych, w szczególno ci tych, których skutkiem finansowym może
być zwiększenie wydatków lub zmniejszenie dochodów jednostek sektora
finansów publicznych w stosunku do wielko ci wynikających z
obowiązujących przepisów;
9)
informowanie Sejmu, Senatu, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w
przedmiocie wiarygodno ci i jako ci systemu finansów publicznych w Polsce;
10) informowanie opinii publicznej o podejmowanych przez Radę działaniach.
Skuteczno ć realizacji zadań zapewniona będzie poprzez wyposażenie Rady
Fiskalnej w uprawnienia kontrolne względem jednostek sektora finansów
publicznych, umożliwiające w szczególno ci pozyskanie wszelkich danych,
dokumentów i informacji niezbędnych dla realizacji okre lonych w ustawie zadań
(art. 8 ust. 3). Równolegle, na organy jednostek sektora finansów publicznych
nałożony zostanie obowiązek współdziałania z Radą oraz udzielania pomocy przy
wykonywaniu zadań okre lonych w ustawie (art. 8 ust. 3 i 4).
Należy podkre lić, że Rada Fiskalna otrzymała istotne uprawnienia, które
powinny przyczynić się do wła ciwego stosowania przepisów odnoszących się do
szeroko pojętego systemu finansów publicznych. W szczególno ci Rada otrzymuje
do zaopiniowania plany wieloletnie przed ich przyjęciem przez Radę Ministrów, w
terminie odpowiednim do wydania opinii. Rada wydaje opinię przed przyjęciem
planu przez Radę Ministrów. Rada ma prawo dokonywać oceny planowania i
gospodarowania
rodkami publicznymi w jednostkach sektora finansów
publicznych.
Zgodnie z projektowanym art. 2 w skład Rady wchodzi trzech członków
powoływanych przez Sejm. Wniosek o powołanie osoby na członka Rady, spo ród
osób wyróżniających się wiedzą i do wiadczeniem w zakresie systemu finansów
publicznych, składa odpowiednio Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Prezes
Narodowego Banku Polskiego, Prezes Polskiej Akademii Nauk. Przewodniczącym
Rady jest członek zawnioskowany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Kadencja członków Rady trwa 6 lat, licząc od dnia powołania ostatniego
członka. Co 2 lata zmienia się 1/3 składu Rady. Członkowie Rady pełnią swe
funkcje do czasu powołania następców. Członek Rady nie może być powołany na
kolejną kadencję. Takie rozwiązanie przyczynia się do stabilno ci struktur Rady,
zapewniając jednocze nie pełną jej niezależno ć. Stabilno ć i niezależno ć
funkcjonowania Rady dodatkowo gwarantowane są w przepisach art. 2 ust. 9 oraz
art. 3 projektowanej ustawy.
W art. 4 i 5 okre lono tryb i sposób funkcjonowania Rady. Ponadto w art. 6
wskazano, iż Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej okre li, w drodze rozporządzenia,
szczegółowy tryb działania Rady i postępowania przed Radą, mając na względzie
potrzebę zapewnienia efektywnego i sprawnego wykonywania przez Radę zadań
przewidzianych w ustawach.
Rada wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rady. Organizację i tryb
działania Biura okre la regulamin nadawany przez Radę.
Z uwagi na rotacyjny sposób wymiany członków Rady w art. 14 przewidziano,
uprawnienie dla Sejmu, który powołując po raz pierwszy członków Rady wskazuje
długo ć kadencji poszczególnych członków, mając na uwadze art. 2 ust. 8.
Koszt wprowadzenia ustawy wnioskodawcy szacują na 1.200.000 zł rocznie.
Koszty wprowadzenia proponowanej ustawy proponujemy pokryć z zysku
Narodowego Banku Polskiego.
Ustawa jest zgodna z przepisami prawa Unii Europejskiej.
Projekt nie został poddany konsultacjom, o których mowa w art. 34
Regulaminu Sejmu.