Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw

– 4 –
Art. 9. W ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. Nr 79,
poz. 523, z późn. zm.10)) wprowadza się następujące zmiany:
1)
w art. 137 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Funkcjonariusz, który przed dniem ustania stosunku służbowego nie
wykorzystał czasu wolnego od służby za pełnienie służby ponad ustawowy wymiar,
otrzymuje ekwiwalent pieniężny.”;
2)
w art. 151 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu wypoczynkowego lub
urlopu dodatkowego w całości lub w części z powodu ustania stosunku służbowego
funkcjonariuszowi przysługuje ekwiwalent pieniężny.”.
Art. 10. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

10) Zmiany tekstu wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 238,
poz. 1578 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654.
UZASADNIENIE


1. Cel projektowanej ustawy

Zasadniczym celem projektowanej ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych
innych ustaw jest wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 23 lutego 2010 r. (sygn. akt K 1/08), stwierdzającego niezgodność
art. 114 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r., Nr 43, poz.
277, ze zm.; dalej jako: ustawa o Policji), w części obejmującej słowa „nie więcej jednak niż
za ostatnie 3 lata kalendarzowe”, z Konstytucją.
Sentencja powołanego wyroku została opublikowana w Dz. U. z dnia 8 marca 2010 r.
Nr 34, poz. 190. Pełny tekst orzeczenia, wraz z uzasadnieniem, zamieszczony został w OTK
Z.U. z 2010 r., Nr 2A, poz. 14.
Ponadto projektowana ustawa zmierza do zapewnienia zgodności rozwiązań dotyczących
służb mundurowych przyjętych w prawie krajowym z gwarancjami wynikającymi z przepisów
prawa europejskiego.

2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 1/08

Według przepisu poddanego kognicji Trybunału, policjantowi zwalnianemu ze służby
przysługuje (z zastrzeżeniem wyjątków uregulowanych w art. 114 ust. 3 i 4 ustawy o Policji)
ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane urlopy wypoczynkowe lub dodatkowe oraz za
niewykorzystany czas wolny od służby przyznany na podstawie art. 33 ust. 3, nie więcej
jednak niż za ostatnie 3 lata kalendarzowe.
Przytoczony przepis został skonfrontowany z dwoma wzorcami konstytucyjnymi, a
mianowicie: art. 2 i art. 66 ust. 2 Konstytucji. Pierwszy z wymienionych wzorców wyraża
zasadę demokratycznego państwa prawnego, a więc jedną z podstawowych zasad ustrojowych.
Jej komponentami są w szczególności: zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego
przez nie prawa (określana też zasadą lojalności w relacjach państwo – obywatele) oraz zasada
poszanowania praw nabytych. Z kolei art. 66 ust. 2 Konstytucji normuje kwestie związane
z czasem pracy. Przepis ten wskazuje dwa konkretne uprawnienia pracowników. Po pierwsze,
poręcza prawo do dni wolnych od pracy, a po drugie – przyznaje każdemu pracownikowi
prawo do corocznego płatnego urlopu. Jednocześnie omawiany wzorzec przewiduje istnienie

2

maksymalnych norm czasu pracy, z tym że ich ustalenie pozostawione jest już ustawodawcy
zwykłemu.
Odnosząc się do zarzutów postawionych regulacji z art. 114 ust. 1 pkt 2 ustawy
o Policji Trybunał Konstytucyjny podniósł, że prawo do corocznego płatnego urlopu – jako
gwarantowane konstytucyjnie – nie może być arbitralnie ograniczone. Odnosi się to również
do rekompensaty pieniężnej za urlop niewykorzystany. Co więcej: prawo do ekwiwalentu
z tytułu niewykorzystanego urlopu jest prawem majątkowym policjanta i stąd jego ograniczenie
powinno odpowiadać wymogom płynącym z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Skądinąd identycznie
ma się rzecz z czasem wolnym od pracy, a w przypadku policjantów – czasem wolnym od
służby.
Zdaniem Trybunału prawo do rocznego płatnego urlopu, o którym mowa w art. 66
ust. 2 Konstytucji ma charakter bezwarunkowy. Rekompensata pieniężna za niewykorzystany
urlop jest w konsekwencji koniecznym substytutem otrzymywanym w miejsce urlopu.
Trudno przy tym uznać, by art. 31 ust. 3 Konstytucji, wyznaczający granice dopuszczalnej
ingerencji w sferę wolności i praw konstytucyjnych, formułował przesłanki adekwatne w
kontekście sytuacji poddanej kontroli sądu konstytucyjnego, tj. takie, których wystąpienie
pozwalałyby na ograniczenie prawa do korzystania z płatnego urlopu bądź też do ekwiwalentu
pieniężnego, traktowanego jako swego rodzaju alternatywa urlopu (aczkolwiek tylko w razie
niemożności jego wykorzystania).
Art. 66 ust. 2 Konstytucji wymaga także, aby czas pracy został ustawowo zdefiniowany.
Czas, który nie stanowi w myśl ustawy czasu pracy, jest zatem – w ujęciu konstytucyjnym –
czasem wolnym od pracy. wiadczenie pracy w czasie wolnym od pracy jest dopuszczalne,
niemniej powinno być odpowiednio rekompensowane.
W opinii Trybunału Konstytucyjnego, powyższa reguła znajduje zastosowanie również
w przypadku „czasu służby”, którego wymiar został ustalony na 40 godzin tygodniowo (art. 33
ust. 2 ustawy o Policji), oraz „czasu wolnego od służby”. W myśl art. 33 ust. 3 ustawy o
Policji, rekompensatą za wykonywanie zadań służbowych w czasie przekraczającym normę
z art. 33 ust. 2 jest albo czas wolny od służby odpowiadający czasowi, w którym funkcjonariusz
pełnił „dodatkową” służbę, albo stosowne wynagrodzenie. W konsekwencji więc czasowa
cezura ograniczająca to ostatnie uprawienie skutkuje de facto uszczupleniem praw objętych
gwarancją art. 66 ust. 2 Konstytucji.
Jak podkreślono w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 lutego 2010 r., funkcjonariusze,
którzy nie wykorzystali urlopów wypoczynkowych lub dodatkowych tudzież wykonywali
zadania służbowe w czasie wolnym od służby i nie otrzymali w zamian za to dni wolnych,

3

mogą żądać – zgodnie z zasadą ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa
(art. 2 Konstytucji) – ekwiwalentu pieniężnego. Przyznanie tegoż ekwiwalentu wyłącznie za
okres 3 lat kalendarzowych poprzedzających zwolnienie ze służby narusza zresztą nie tylko
standardy konstytucyjne w postaci zasady lojalności państwa względem obywateli czy zasady
poszanowania praw nabytych, ale także wywołuje poważne wątpliwości z punktu widzenia
zasady sprawiedliwości społecznej.

3. Zakres projektowanej ustawy

Mając na uwadze treść sentencji przedstawionego rozstrzygnięcia oraz jego motywy,
w projekcie zaproponowano dokonanie zmian w trzech jednostkach redakcyjnych art. 114
ustawy o Policji. Jakkolwiek bowiem już na mocy samego rozstrzygnięcia Trybunału z ust. 1
pkt 2 wymienionego artykułu wyeliminowany został fragment obejmujący słowa „nie więcej
jednak niż za ostatnie 3 lata kalendarzowe”, wskazana jest mimo wszystko korekta
redakcyjna tego przepisu w zakresie użytych w nim znaków interpunkcyjnych, jak również
nowelizacja ust. 3, w którym ustawodawca zawarł odesłanie do ust. 1 pkt 2. Jednocześnie,
zważywszy na kategoryczne stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, należy znieść
ograniczenia wynikające tak z art. 114 ust. 3, jak i art. 114 ust. 4 (chodzi o odebranie prawa
do ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy lub dodatkowy, niewykorzystany w
roku zwolnienia ze służby, choć nabyty na zasadzie art. 82 ustawy o Policji, oraz za
niewykorzystany czas wolny od służby przyznany zgodnie z art. 33 ust. 3 ustawy o Policji, a
także o całkowite pozbawienie prawa do takich rekompensat w przypadku policjantów
zwalnianych z podstaw wyliczonych w tych dwóch ustępach).
W ocenie projektodawcy, dla zapewnienia pełnej spójności systemu prawa niezbędna
jest również nowelizacja ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U.
z 2011 r. Nr 116, poz. 675, z późn. zm.; dalej jako: ustawa o Straży Granicznej), ustawy
z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U z 2010 r. Nr 90,
poz. 593, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U.
Nr 79, poz. 523, z późn. zm.), jako że przepisy tych aktów normatywnych (odpowiednio: art.
118 ust. 1 pkt 2, art. 95 pkt 2 oraz art. 137 ust. 1 i art. 151 ust. 1) wprowadzają analogiczną
cezurę czasową, jak ta zakwestionowana przez Trybunał. Zasadna jest przy tym – podobnie
jak w przypadku ustawy o Policji – rezygnacja z innego rodzaju ograniczeń, tj. podmiotowych,
występujących w ustawie o Straży Granicznej, które w świetle art. 66 ust. 2 Konstytucji nie
znajdują żadnego uzasadnienia. Wprawdzie sąd konstytucyjny nie badał kwestii uzależnienia

4

prawa do ekwiwalentu od podstawy zwolnienia, ale jego stanowcza wypowiedź stawia pod
znakiem zapytania konstytucyjność przedmiotowych regulacji. Warto także nadmienić w tym
miejscu, że w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE prawo do corocznego płatnego
urlopu, gwarantowane obecnie przez art. 7 dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (a wcześniej – art. 7 dyrektywy
Rady nr 93/104/WE), zostało uznane za zasadę wspólnotowego prawa socjalnego o szczególnej
wadze, od której nie może być odstępstw i której wprowadzenie w życie przez właściwe
władze krajowe może być dokonane wyłącznie w granicach wyraźnie wytyczonych dyrektywą
(tak m.in. wyroki w sprawach C – 173/99 BECTU oraz C – 342/01 Merino Gómez). Skoro
zaś prawo europejskie nie przewiduje w tym zakresie żadnego zróżnicowania, to pozostaje
uznać, iż rozwiązania krajowe odmawiające (całkowicie lub choćby częściowo) niektórym
funkcjonariuszom prawa do ekwiwalentu pieniężnego za urlop, z którego owi funkcjonariusze
nie mogli skorzystać przed zwolnieniem ze służby, pozostają w sprzeczności z normami
wspólnotowymi.
W związku z powyższym zmiany wymagają też przepisy znajdujące zastosowanie do
strażaków oraz funkcjonariuszy BOR, ABW i AW, CBA, SKW i SWW, które negatywnie
rzutują na uprawnienia zwalnianych w przypadku wystąpienia określonej przyczyny zwolnienia.
Nowelizacja przepisów zaproponowana w art. 3–5, art. 7 oraz art. 8 współgra ze zmianami
wprowadzanymi w ustawie o Policji czy ustawie o Straży Granicznej i niewątpliwie jest celowa
dla wypełnienia standardów wywodzonych z art. 66 ust. 2 Konstytucji, a ponadto dla realizacji
obowiązków, jakie ciążą na państwie polskim z racji członkostwa w UE.

4. Różnice między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym

Nowelizacja ustaw wskazanych w art. 1–9 doprowadzi do zniesienia dwojakiego rodzaju
ograniczeń, jeżeli chodzi o prawo do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu niewykorzystanych
urlopów wypoczynkowych (ewentualnie również tzw. urlopów dodatkowych, o ile dana ustawa
je przewiduje) oraz z tytułu służby pełnionej w czasie wolnym od służby.
Po pierwsze, uprawnienia poszczególnych funkcjonariuszy służb mundurowych w tym
zakresie nie będą limitowane ze względu na upływ określonego czasu od momentu powstania
tychże uprawnień. Zniesione zostanie więc ograniczenie tego typu w stosunku do policjantów
zwalnianych ze służby na podstawie art. 41 ust. 1 pkt 3 i 4a oraz ust. 2 pkt 8 ustawy o Policji,
tj. z powodu wymierzenia kary dyscyplinarnej wydalenia ze służby, wymierzenia przez sąd
prawomocnym orzeczeniem środka karnego w postaci zakazu wykonywania zawodu policjanta