Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa oraz niektórych innych ustaw

postępowania. Rozwiązanie takie służy zapewnieniu elastyczności regulacji prawnej w
zależności od stanu faktycznego w poszczególnych sprawach.
W myśl ust. 3 na wniosek Prezesa Rady Ministrów złożony przed wydaniem polecenia, o
którym mowa w ust. 1, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaje opinię w
przedmiocie zgodności wykonywania przez Prokuratorię Generalną zastępstwa procesowego
państwowej osoby prawnej, o której mowa w ust. 1, z zasadami udzielania pomocy
publicznej. Rozwiązanie takie ma służyć zapewnieniu zgodności z obowiązującymi
regulacjami dotyczącymi zasad udzielania pomocy publicznej.
Ust. 4 wprowadza domniemanie, że w przypadku gdy wykonywanie zastępstwa procesowego
państwowej osoby prawnej stanowi pomoc publiczną podmiotem udzielającym pomocy
publicznej jest Prokuratoria Generalna.
Fakultatywnie, co przewiduje ust. 5, Prezes Rady Ministrów może wystąpić do Prokuratorii
Generalnej o przedstawienie stanowiska w przedmiocie przejęcia zastępstwa procesowego,
gdy uzna to za stosowne.
W myśl ust. 6 Prezes Rady Ministrów może zwolnić Prokuratorię Generalną z obowiązku
wykonywania zastępstwa procesowego państwowej osoby prawnej. Stanowi to prerogatywę
Prezesa Rady Ministrów, który może cofnąć swoje polecenie ze względu na różne
okoliczności faktyczne, np. wniosek państwowej osoby prawnej, czy Prokuratorii Generalnej.
Natomiast zgodnie z ust. 7 Prezes Rady Ministrów zwalnia Prokuratorię Generalną z
obowiązku wykonywania zastępstwa procesowego państwowej osoby prawnej, w przypadku
wystąpienia konfliktu praw lub interesów Skarbu Państwa z prawami lub interesami
państwowej osoby prawnej, o której mowa w ust. 1, a także w przypadku braku zgody, o
której mowa w ust. 2. Z brzmieniem tego przepisu skorelowany jest ust. 8, który stanowi, że
Prokuratoria Generalna niezwłocznie informuje Prezesa Rady Ministrów o istniejącym lub
mogącym wystąpić konflikcie praw lub interesów, o którym mowa w ust. 7.
Ust. 9 przewiduje, że Prokuratoria Generalna zawiadamia sąd oraz państwową osobę prawną,
o której mowa w ust. 1, o przejęciu lub zakończeniu wykonywania zastępstwa procesowego.
Do zawiadomienia Prokuratoria Generalna załącza jego odpisy dla stron lub uczestników
postępowania.
Jednocześnie ust. 10 wskazuje, że do wykonywania zastępstwa procesowego państwowych
osób prawnych, o których mowa w ust. 1, przez Prokuratorię Generalną przepisy art. 5 ust. 3,
art. 13, art. 14 i art. 17 ust. 1 i 3 oraz przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 25 ust. 4
17
stosuje się odpowiednio. Odesłanie do stosowania tych przepisów jest niezbędne do
zapewnienia skutecznych ram współpracy w toku postępowania sądowego pomiędzy
państwową osobą prawną a Prokuratorią Generalną Skarbu Państwa. W związku z
powyższym Prokuratoria Generalna będzie mogła otrzymywać od zastępowanej państwowej
osoby prawnej stanowisko co do prowadzonej sprawy, dokumenty i inne dowody oraz
informacje niezbędne do prowadzenia sprawy sądowej. Dotyczy to również informacji
niezbędnych do oceny występowania ewentualnego konfliktu interesów między państwową
osobą prawną a Skarbem Państwa.
Wprowadzenie nowych przepisów art. 11 ust. 5–7 Ustawy dotyczy mechanizmu rozliczeń
kosztów postępowania między Prokuratorią Generalną a zastępowaną państwową osobą
prawną. Proponowane w ust. 5 i ust. 6 rozwiązania zostały oparte na analogicznych
rozwiązaniach istniejących już w Ustawie, które odnoszą się do zastępstwa procesowego
Skarbu Państwa, tj. relacji Prokuratorii Generalnej z podmiotem reprezentującym Skarb
Państwa. Nowością natomiast jest regulacja przewidziana w ust. 7. Wprowadzenie do Ustawy
wskazanych powyżej przepisów wynika z konieczności uregulowania zasad ponoszenia
kosztów postępowania, w którym państwowa osoba prawna jest reprezentowana przez
Prokuratorię Generalną w trybie nowego art. 8c Ustawy.
Zgodnie z ust. 5 koszty postępowania w sprawie, w której Prokuratoria Generalna wykonuje
zastępstwo procesowe państwowej osoby prawnej, o której mowa w art. 8c, ponosi ta osoba
prawna. Dotyczy to również kosztów, o których mowa w art. 17 ust. 2 Ustawy.
Natomiast w myśl ust. 6 państwowa osoba prawna, o której mowa w art. 8c ust. 1, nie ponosi
kosztów zastępstwa procesowego wykonywanego przez Prokuratorię Generalną.
Z kolei, jak stanowi ust. 7, państwowa osoba prawna, o której mowa w art. 8c ust. 1,
przekazuje Prokuratorii Generalnej koszty zastępstwa procesowego zasądzone lub przyznane
tej osobie w sprawie, w której zastępstwo procesowe wykonuje Prokuratoria Generalna, przy
czym przekazanie kosztów następuje, jeżeli zostały one ściągnięte od strony przeciwnej, a od
rozstrzygnięcia będącego podstawą wypłaty nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, z
wyjątkiem skargi o wznowienie i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia.
Zmiana art. 29 ust. 1 pkt 3 Ustawy przez wskazanie, że stanowisko radcy może zajmować
osoba posiadająca dyplom ukończenia wyższych studiów prawniczych w Polsce lub dyplom
potwierdzający ukończenie wyższych studiów prawniczych za granicą uznany w
18
Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 191a ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. –
Prawo o szkolnictwie wyższym albo dyplom potwierdzający ukończenie wyższych studiów
prawniczych za granicą uznany za równoważny z polskim dyplomem potwierdzającym
uzyskanie tytułu zawodowego magistra na podstawie umowy międzynarodowej albo w
drodze nostryfikacji ma na celu usunięcie wątpliwości interpretacyjnych mogących się
pojawiać w toku stosowania art. 29 Ustawy. Proponowane brzmienie przepisu precyzyjnie
nawiązuje do obecnego stanu prawnego i stanowi wyłącznie doprecyzowanie obecnie
obowiązującej regulacji.
Zmiana art. 32 Ustawy ma na celu uelastycznienie polityki zatrudnienia w odniesieniu do
radców Prokuratorii Generalnej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami stosunek pracy radcy
Prokuratorii Generalnej nawiązywany jest przez mianowanie. Jednocześnie Ustawa zawiera
istotne ograniczenia w zakresie rozwiązywania stosunku pracy z mianowanym radcą i
starszym radcą Prokuratorii Generalnej. Rozwiązanie takie z jednej strony stanowi istotny
element gwarancji niezależności radców i starszych radców Prokuratorii Generalnej przy
wykonywaniu czynności służbowych, z drugiej jednak strony istotnie utrudnia prowadzenie
elastycznej polityki zatrudnienia choćby z tego względu, że znacząco podnosi ryzyko
związane z procesem rekrutacyjnym radców. Ryzyko to, jak się wydaje, jest w obecnym
stanie nadmierne (w przypadku wyboru niewłaściwej osoby – choćby z punktu widzenia cech
charakterologicznych, które nie zawsze ujawnią się w toku procesu rekrutacyjnego – brak jest
de facto możliwości rozwiązania stosunku pracy z radcą). Z tego względu proponuje się
zatrudnianie osoby podejmującej po raz pierwszy pracę na stanowisku radcy Prokuratorii
Generalnej nie w ramach stosunku mianowania, lecz na podstawie umowy o pracę na czas
określony nie dłuższy niż trzy lata. Po rozwiązaniu umowy o pracę wskutek upływu czasu na
jaki została zawarta, Prezes Prokuratorii Generalnej może mianować radcę. W projekcie
wskazano, że przesłanką mianowania radcy jest pozytywny wynik obligatoryjnej oceny
kwalifikacyjnej przeprowadzanej nie później niż miesiąc przed zakończeniem okresu, na jaki
zawarto umowę o pracę. Przesłanka ta będzie odnosiła się do oceny dotychczasowej pracy
osoby ubiegającej się o mianowanie. Pozwoli to na realną ocenę pracy radcy i jego
przydatności dla Urzędu przed uzyskaniem przez niego gwarancji zatrudnienia związanych ze
stosunkiem mianowania. Obowiązkowa ocena kwalifikacyjna radcy zatrudnionego na
podstawie umowy o pracę na czas określony została powiązana z upływem okresu na jaki
została zawarta umowa o pracę. Z tego względu nie będzie miał zastosowania zwykły
dwuletni termin dokonywania oceny kwalifikacyjnej.
19
W umowie o pracę zawieranej na czas określony radca zobowiąże się do przestrzegania zasad
wykonywania zawodu określonych w art. 34 Ustawy, w tym odpowiadających treści
ślubowania określonego w art. 33. Przyjęcie takiego rozwiązania jest konieczne dla
zapewnienia odpowiedniego standardu obsługi prawnej Skarbu Państwa i Rzeczypospolitej
Polskiej, a także dyscypliny pracy wysoce wykwalifikowanego pracownika, jakim jest radca
Prokuratorii Generalnej.
Zróżnicowanie w statusie radców mianowanych w stosunku do radców zatrudnionych na czas
określony jest uzasadnione powyżej podnoszoną potrzebą uniknięcia zagrożeń związanych z
mianowaniem radcy bez możliwości zapoznania się z wykonywaną przez niego pracą.
Ponadto zakłada się, że w okresie trwania stosunku pracy na czas określony radcy będą
najpierw powierzane sprawy o mniejszej wadze (prowadzone z udziałem innych radców), co
również uzasadnia pewne zróżnicowanie statusu.
Mając na uwadze, że cechami charakterystycznymi mianowania są wzmożona stabilizacja
stosunku pracy, większa dyspozycyjność pracownika, ponoszenie odpowiedzialności
dyscyplinarnej, istnienie obowiązku przestrzegania zasad etyki, składanie ślubowania oraz
mieszany tryb dochodzenia roszczeń – częściowo przed sądami pracy, a częściowo w drodze
administracyjnej – odwołanie do wyższego przełożonego, a cech tych nie wykazuje klasyczny
stosunek pracy (np. umowa o pracę na czas określony) wprowadzono wyjątki w zakresie
zastosowania do nowej kategorii radców niektórych przepisów Ustawy. Stosowanie regulacji
dotyczących mianowania do osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę nie znajduje
uzasadnienia systemowego. Projekt uzasadnia zróżnicowanie statusu radcy zatrudnionego na
podstawie umowy o pracę na czas określony oraz radcy mianowanego odrębną podstawą
nawiązania stosunku pracy. Jest to powód o charakterze obiektywnym. Wyjątki przewidziane
w projekcie dotyczą wyłącznie elementów charakterystycznych dla stosunku mianowania, tj.
składania ślubowania (art. 33 Ustawy), zwiększonej ochrony stosunku pracy (art. 51–53
Ustawy) oraz odpowiedzialności dyscyplinarnej (Rozdział 6 Ustawy). W pozostałym zakresie
przepisy dotyczące radcy mianowanego będą miały zastosowanie do radców zatrudnionych
na podstawie umowy o pracę na czas określony.
Zmiana w art. 34 Ustawy ma na celu zobowiązanie radców i starszych radców do
przestrzegania zasad etyki wykonywania zawodu radcy Prokuratorii Generalnej, bowiem w
kulturze europejskiej pojawia się coraz szersze oczekiwanie przestrzegania przez
funkcjonariuszy publicznych zasad etycznych. Wyrazem tego oczekiwania jest coraz
20
powszechniejsze wprowadzanie kodeksów etyki zawodowej jako regulatorów postępowania
tychże funkcjonariuszy.
Regulacje dotyczące zasad etyki (zasad deontologii zawodowej) funkcjonują w polskim
porządku prawnym w zróżnicowanych formach. Kierunki regulacji dot. m.in. ogólnego
odniesienia się do zasad etyki np. w treści ślubowania, uchwaleniu zasad etyki przez organy
kolegialne albo poprzez ustanowienie kompetencji organu do określenia zasad etyki. Ponadto,
większość zawodów zaufania publicznego posiada własne zasady etyki. W drodze analogii
wprowadzenie obowiązku ich przestrzegania przez radców Prokuratorii Generalnej jako
„wyspecjalizowanych pełnomocników procesowych Skarbu Państwa” jest zgodne z obecnym
trendem występującym w obrocie prawnym. Zasady deontologii zawodowej są też
przyjmowane w służbach państwowych np. służbie cywilnej, Straży Granicznej, Policji czy
też Służbie Więziennej. Wprowadzenie obowiązku przestrzegania zasad etyki zawodowej
wzmocni również korzystnie poziom regulacji działalności Prokuratorii Generalnej w zakresie
oceny poprawności działań jej pracowników (radców).
Uprawnieniem do ustalenia kodeksu etyki wykonywania zawodu radcy dysponuje Prezes
Prokuratorii Generalnej, który może wydać stosowne zarządzenie na podstawie swoich
ogólnych kompetencji kierowniczych przewidzianych w art. 19 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 i 3
Ustawy.
Projekt zawiera także zmianę art. 38 Ustawy polegającą na ukształtowaniu na nowo
ograniczenia w podejmowaniu dodatkowego zatrudnienia oraz zajęć zarobkowych radców i
starszych radców Prokuratorii Generalnej. Podejmowanie takiego zatrudnienia oraz zajęć
będzie odbywało się wyłącznie po uprzednim uzyskaniu pisemnej zgody Prezesa Prokuratorii
Generalnej. Z racji tego, że radcowie i starsi radcowie Prokuratorii Generalnej pozostają w
stosunku mianowania, korzystają ze zwiększonej ochrony stosunku pracy, dającej gwarancję
ich niezależności, a także wobec faktu wykonywania pracy w charakterze pracownika urzędu
państwowego, winni podlegać ograniczeniom i efektywnej kontroli co do możliwości
dodatkowego zarobkowania. Rozwiązania takie mają miejsce np. w przypadku urzędników
służby cywilnej (zgodnie z art. 80 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej urzędnik mianowany nie
może podejmować zajęć zarobkowych bez pisemnej zgody dyrektora generalnego urzędu)
albo sędziów i prokuratorów (zgodnie z art. 86 ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych o zamiarze dodatkowego zatrudnienia lub zarobkowania sędzia zawiadamia
prezesa sądu, który może się temu sprzeciwić; ostatecznie rozstrzyga kolegium właściwego
sądu; podobnie art. 49 ustawy o prokuraturze). Obecna regulacja Ustawy nie odpowiada w
21