Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa oraz niektórych innych ustaw

Ta ogólna reguła doznaje jednak ograniczeń. W sprawach, w których wartość przedmiotu
sporu przewyższa kwotę 300 000 zł (vide ust. 1 c), oraz w przypadku odmowy przejęcia
sprawy lub grupy spraw do prowadzenia wyrażonej przez Prezesa Rady Ministrów lub
ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa stanowisko Prokuratorii Generalnej nie będzie
wiążące.
Wprowadzenie wyjątku w zakresie spraw, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa
kwotę 300 000 zł jest uzasadnione ograniczeniem mechanizmu przekazywania spraw bez
zgody podmiotu reprezentującego Skarb Państwa do spraw rutynowych o mniejszym
znaczeniu dla ochrony interesów Skarbu Państwa, czyli wykonaniem zaleceń pokontrolnych.
Projektowany przepis uwzględnia cel utworzenia Prokuratorii Generalnej, jakim jest ochrona
ważnych praw i interesów Skarbu Państwa, co wyraża się w prowadzeniu spraw istotnych dla
Skarbu Państwa a jednocześnie skomplikowanych i precedensowych. Powyższa propozycja
zawiera jasne, precyzyjne i obiektywnie wymierne kryterium rozgraniczenia kompetencji
Prokuratorii Generalnej i podmiotów reprezentujących Skarb Państwa (stationes fisci) przy
wykonywaniu zastępstwa procesowego Skarbu Państwa. Istotne jest, że kryterium to
pozostaje przejrzyste dla wszystkich uczestników postępowań sądowych i nie wymaga
dokonywania dodatkowej, pogłębionej analizy stanu sprawy. Rozwiązanie takie wpisuje się w
obowiązujący system prawa (właściwość rzeczowa sądów oparta jest m.in. na kryterium
wartości przedmiotu sporu). Z racji tego, że najbardziej reprezentatywną grupą spraw
zakwalifikowanych do spraw rutynowych są sprawy wszczynane z powództw osadzonych
(więźniów), a szacowana wartość przedmiotu sporu w tych sprawach oscyluje z reguły
między 75 000 a 300 000 zł, to przyjęta w projektowanym przepisie graniczna kwota
300 000 zł zdaje się najlepiej spełniać cel proponowanej zmiany.
Jednocześnie, w związku z tym, że łączna liczba spraw prowadzonych dotychczas przez
Prokuratorię Generalną w pierwszej instancji przed sądami okręgowymi o wartości
przedmiotu sporu w granicach 75 000–300 000 zł zostanie podzielona według właściwości na
poszczególne podmioty reprezentujące Skarb Państwa, to wzrost liczby spraw dla
poszczególnych podmiotów nie powinien być znaczący.
Wprowadzenie przedmiotowego rozgraniczenia możliwości wiążącego przekazania sprawy
lub grupy spraw przez Prokuratorię Generalną uwzględnia postulaty części podmiotów

2) Według szacunkowych danych uzyskanych przez Ministra Skarbu Państwa od Centralnego Zarządu Służby
Więziennej w latach 2009–2013 w takim przedziale kwotowym oscylowała wartość przedmiotu sporu w
większości spraw z powództwa osób osadzonych (więźniów) w których Prokuratoria Generalna wykonywała
obowiązkowe zastępstwo procesowe Skarbu Państwa. Wartość typowa to 150 000 zł.
12
reprezentujących Skarb Państwa, które brały udział w uzgodnieniach międzyresortowych. Z
punktu widzenia konieczności zapewnienia finansowania zadań budżetowych oraz
prowadzenia wewnętrznej polityki kadrowej konieczne jest zagwarantowanie możliwości
oszacowania obciążenia liczbą przekazywanych spraw poszczególnych reprezentantów
Skarbu Państwa. Wprowadzone rozgraniczenie kwotowe umożliwia zatem zarówno
Prokuratorii Generalnej, jak i też podmiotom reprezentującym Skarb Państwa ocenę liczby
spraw podlegających przekazaniu.
Wprowadzenie drugiego wyjątku, tj. w przypadku odmowy przejęcia sprawy lub grupy spraw
do prowadzenia wyrażonej przez Prezesa Rady Ministrów lub ministra właściwego do spraw
Skarbu Państwa wynika analogicznie, jak w art. 7 ust. 3 Ustawy, ze szczególnego statusu
Prezesa Rady Ministrów, który kieruje pracami Rady Ministrów prowadzącej politykę
wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej, a także szczególnej roli ministra
właściwego do spraw Skarbu Państwa odpowiedzialnego w ramach podziału kompetencji
Rządu za dział administracji – Skarb Państwa. Przyznanie ministrowi właściwemu do spraw
Skarbu Państwa ww. kompetencji jest również konsekwencją regulacji zawartej w art. 1 ust. 3
Ustawy, zgodnie z którym nadzór nad Prokuratorią Generalną sprawuje minister właściwy do
spraw Skarbu Państwa. Rola i zakres kompetencyjny tych organów predestynują je do
samodzielnego i władczego decydowania o prowadzeniu lub nieprowadzeniu wybranych
spraw sądowych (zob. szerzej uzasadnienie do ust. 1 pkt 2).
W ust. 1c wskazano natomiast, że w sytuacji, gdy Prokuratoria Generalna przekazuje sprawę
z własnej inicjatywy, w której wartość przedmiotu sporu przekracza kwotę 300 000 zł
decydujące będzie stanowisko podmiotu reprezentującego Skarb Państwa. Wprowadzenie
przepisu w tej materii jest niezbędne dla uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych. Przepis ten
utrzyma dotychczasową regułę, że kiedy Prokuratoria Generalna wnioskuje o przejęcie
sprawy o większym znaczeniu przez podmiot reprezentujący Skarb Państwa, to wymagana
jest zgoda takiego podmiotu. Reprezentant Skarbu Państwa powinien mieć możliwość oceny
w takiej sytuacji czy dysponuje niezbędnym doświadczeniem i kadrami, które umożliwią mu
samodzielne prowadzenie trudniejszych gatunkowo spraw. Równocześnie wprowadzony
mechanizm ma na celu zapobieżenie sytuacji przekazywania skomplikowanych spraw
podmiotom, które mogłyby nie być gotowe na podjęcie ryzyka samodzielnego prowadzenia
istotniejszych spraw sądowych.
Jak stanowi ust. 1d przed przekazaniem sprawy lub grupy spraw z własnej inicjatywy
Prokuratoria Generalna będzie zobowiązana do wystąpienia o przedstawienie przez właściwy
13
podmiot pisemnego stanowiska co do przekazania, określając w wystąpieniu przyczynę
przekazania oraz odniesienie do przesłanek, o których mowa w ust. 1 pkt 1. Taki instrument z
jednej strony pozwoli poznać adresatowi przekazania zamiar Prokuratorii Generalnej w tym
zakresie, a z drugiej strony umożliwi Prokuratorii Generalnej zapoznanie się z opinią
podmiotu co do planowanego przekazania, w tym również odnośnie do ewentualnych
przeszkód, które ten podmiot zauważa. Tym samym wprowadzenie powyższego rozwiązania
spełnia funkcję informacyjną oraz gwarancyjną celem zapewnienia sprawnego obiegu
informacji w poszczególnych sprawach. Wydaje się, że już na etapie wstępnym, przed
przekazaniem, podmiot powinien znać jego powody. Rozwiązanie takie czyni sprawę bardziej
przejrzystą i zapobiega negatywnemu podejściu podmiotu, któremu ma być przekazana
sprawa.
Zgodnie z ust. 1e przekazując sprawę lub grupę spraw z własnej inicjatywy w trybie ust. 1b
(czyli w sytuacji kiedy stanowisko Prokuratorii Generalnej jest wiążące), w razie
negatywnego stanowiska podmiotu reprezentującego Skarb Państwa, Prokuratoria Generalna
będzie zobowiązana sporządzić pisemne uzasadnienie swojego rozstrzygnięcia. W swoim
rozstrzygnięciu Prokuratoria Generalna odniesie się do argumentów podniesionych w
stanowisku podmiotu, wskaże przyczyny przekazania oraz odniesie się do przesłanek, o
których mowa w ust. 1 pkt 1. Wprowadzenie obligatoryjnego obowiązku uzasadnienia
przekazania sprawy przez Prokuratorię Generalną stanowi realizację postulatu zgłoszonego
podczas uzgodnień międzyresortowych i umożliwia podmiotowi reprezentującemu Skarb
Państwa poznanie przyczyn przekazania sprawy lub grupy spraw.
W myśl ust. 1f w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 lit. b, odmowę przekazania
zastępstwa procesowego Skarbu Państwa Prokuratoria Generalna uzasadnia na piśmie i
doręcza wnioskodawcy, w terminie 14 dni od dnia doręczenia wniosku. Przedmiotowy
przepis reguluje sposób postępowania w przypadku kiedy sprawa lub grupa spraw jest
przekazywana na wniosek podmiotu reprezentującego Skarb Państwa. W takim przypadku,
podobnie jak w dotychczas obowiązującym stanie prawnym, do przekazania sprawy
konieczna będzie zgoda zarówno Prokuratorii Generalnej, jak i podmiotu reprezentującego
Skarb Państwa, który taką wolę wyraża we wniosku skierowanym do Prokuratorii Generalnej.
W przypadku odmowy wyrażenia zgody przez Prokuratorię Generalną konieczne będzie
wyjaśnienie przyczyn takiego rozstrzygnięcia.
14
Celem zabezpieczenia właściwej ochrony interesu Skarbu Państwa w przekazywanych
sprawach, zgodnie z proponowanym ust. 1h, do czasu przekazania zastępstwo procesowe
Skarbu Państwa w sprawie lub grupie spraw wykonuje Prokuratoria Generalna.
Natomiast brzmienie proponowanego ust. 1i służy zapewnieniu monitoringu stosowania
mechanizmów wprowadzonych zmienionym ust. 1. Prokuratoria Generalna przekazuje
ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa corocznie, w terminie do końca lutego,
szczegółowe informacje za poprzedni rok kalendarzowy dotyczące:
1) liczby wniosków o przekazanie sprawy lub grupy spraw i sposobu ich rozpatrzenia,
2) liczby i kategorii przekazanych spraw oraz grup spraw,
3) stanowiska podmiotu reprezentującego Skarb Państwa – w przypadku spraw
przekazanych z inicjatywy Prokuratorii Generalnej,
4) przyjętych przez Prokuratorię Generalną kryteriów przekazywania spraw
–
przy czym dla każdej sprawy lub grupy przekazanych spraw wskazuje się odrębnie
kategorię sprawy i podmiot reprezentujący Skarb Państwa.
W związku z liczną grupą spraw rutynowych prowadzonych przez Prokuratorię Generalną w
zmienionym stanie prawnym Prokuratoria Generalna będzie miała obowiązek informowania
organu nadzoru o stanie przekazywania spraw podmiotom reprezentującym Skarb Państwa, w
tym o przyjętych kryteriach w zakresie przekazywania spraw.
Zgodnie z wnioskami pokontrolnymi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów skuteczne
przekazywanie przez Prokuratorię Generalną spraw rutynowych właściwym podmiotom
reprezentującym Skarb Państwa jest niezbędne dla uniknięcia niekorzystnej sytuacji, w której
Prokuratoria Generalna jest nadmiernie obciążona sprawami rutynowymi. W konsekwencji
zachodzi konieczność monitorowania sposobu funkcjonowania wprowadzonych do systemu
prawnego rozwiązań, w tym zapewnienia skutecznego przepływu informacji między
Prokuratorią Generalną a organem nadzoru, tj. ministrem właściwym do spraw Skarbu
Państwa.
Najbardziej reprezentatywną grupą spraw zakwalifikowanych do spraw rutynowych są
sprawy wszczynane z powództw osadzonych (więźniów). Obecnie sprawy te stanowią ok. ¼
rocznego wpływu nowych spraw do Prokuratorii Generalnej. Z tego względu wskazana jest
skuteczna redukcja tej liczby, aby Prokuratoria Generalna mogła skoncentrować swój
potencjał na sprawach istotniejszych (np. precedensowych, o skomplikowanym stanie
15
faktycznym i prawnym itp.). Stąd konieczne było wprowadzenie powyższego mechanizmu
raportowania.
Jednocześnie, mocą ust. 1j minister właściwy do spraw Skarbu Państwa może przekazać
Prokuratorii Generalnej swoje wnioski i zalecenia w odniesieniu do przyjętych przez
Prokuratorię Generalną kryteriów w zakresie przekazywania spraw. Przyznanie ministrowi
właściwemu do spraw Skarbu Państwa ww. kompetencji jest konsekwencją brzmienia art. 1
ust. 3 Ustawy, zgodnie z którym nadzór nad Prokuratorią Generalną sprawuje minister
właściwy do spraw Skarbu Państwa. Nowa kompetencja nadzorcza ma służyć zapewnieniu
efektywnego narzędzia kontroli co do sposobu przekazywania spraw przez Prokuratorię
Generalną w trybie znowelizowanego art. 8b.
Celem wprowadzenia do Ustawy nowego art. 8c jest umożliwienie prowadzenia zastępstwa
procesowego niektórych kategorii państwowych osób prawnych przez Prokuratorię Generalną
w sprawach, w których możliwe jest wykorzystanie doświadczenia procesowego oraz wiedzy
radców Prokuratorii Generalnej.
Należy zauważyć, iż wprowadzane regulacje prawne dotyczyć będą wyłącznie niektórych
państwowych osób prawnych, których mienie stanowi część mienia państwowego. Warto
zwrócić uwagę, że zadania takie należały do kompetencji Prokuratorii Generalnej,
określonych w przepisach obowiązujących przed II wojną światową i tuż po tej wojnie, i
dotyczyły sprawowania zastępstwa sądowego przedsiębiorstw państwowych (art. 2 ust. 1 i 3
ustawy z dnia 31 lipca 1919 r. w przedmiocie utworzenia Prokuratorii Generalnej
Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. Pr. z 1919 r. poz. 390, oraz art. 12 ust. 2 dekretu z dnia
3 stycznia 1947 r. o utworzeniu przedsiębiorstw państwowych, Dz. U. RP Nr 8, poz. 42).
Status Prokuratorii Generalnej (radców Prokuratorii) wykonującej zastępstwo procesowe
państwowych osób prawnych został uregulowany w sposób tożsamy jak w przypadku
zastępstwa Skarbu Państwa.
Zgodnie z ust. 1 Prokuratoria Generalna, na polecenie Prezesa Rady Ministrów, przejmuje
zastępstwo procesowe państwowej osoby prawnej zajmującej się realizacją zadań publicznych
z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, nauki, oświaty i wychowania lub
szkolnictwa wyższego, jeżeli wymaga tego ochrona ważnych praw i interesów dotyczących
mienia państwowego.
Jak stanowi ust. 2 przejęcie zastępstwa procesowego państwowej osoby prawnej, o której
mowa w ust. 1, może nastąpić, za jej zgodą, przed wszczęciem lub w każdym stadium
16