Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw

Ordynacji podatkowej, ale tylko w zakresie odpowiedzialności za zobowiązania
podatkowe powstałe po rozwiązaniu spółki, na podstawie odrębnych przepisów
(art. 115 § 2 Ordynacji podatkowej). Analogiczne zasady odpowiedzialności powinny
dotyczyć członków zarządu spółek kapitałowych oraz członków organów
zarządzających innych osób prawnych niż wymienione w art. 116 ustawy – Ordynacja
podatkowa (art. 116 § 2a Ordynacji podatkowej).
Proponuje się zmiany porządkujące i upraszczające polegające na:
– rezygnacji z określania, że orzeczenie o odpowiedzialności dotyczy zaległości
podatkowych spółki z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych z mocy prawa z
powodu zbędności takiego zapisu wobec treści art. 107,
– rezygnacji z wymieniania poszczególnych przypadków, w których wymiar
podatkowy następuje w decyzji orzekającej o odpowiedzialności na rzecz normy
ogólnej (art. 115 § 4 Ordynacji podatkowej).
DZIAŁ IV
Postępowanie podatkowe
Rozdział 2
Wyłączenie pracownika organu podatkowego oraz organu podatkowego
Proponuje się dokonać zmian w Ordynacji podatkowej w ten sposób, aby wyłączeniu
podlegał pracownik organu podatkowego lub organ podatkowy, w przypadku gdy
sprawa dotyczy powinowatego do drugiego stopnia tego pracownika lub osób
kierujących organami podatkowymi (art. 130 § 1 pkt 3, art. 131 § 1 pkt 3 i art. 132
§ 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej). Powyższe zmiany mają na celu zlikwidowanie różnic
między Ordynacją podatkową a k.p.a.
Proponuje się, aby naczelnik urzędu skarbowego podlegał wyłączeniu od załatwiania
spraw dotyczących zobowiązań podatkowych lub innych spraw normowanych
przepisami prawa podatkowego, w przypadku gdy sprawa dotyczy podmiotu, z którym
osoby wymienione w art. 131 § 1 pkt 1–4 Ordynacji podatkowej pozostają w takim
stosunku prawnym, że rozstrzygnięcie sprawy może mieć wpływ na ich prawa lub
obowiązki (art. 131 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej). Przykładowo sytuacja taka może
wystąpić, gdy naczelnik urzędu skarbowego rozstrzyga w sprawie określenia
zobowiązania podatkowego spółki z o.o., w której członkiem zarządu jest jego żona.
Proponuje się także, aby przyczyny wyłączenia pracownika wobec osób kierujących
73
organami podatkowymi trwały po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub
kurateli (art. 132a Ordynacji podatkowej). Powyższe rozwiązanie wzmocni zasadę
obiektywizmu w postępowaniach prowadzonych przez organy podatkowe.
Proponuje się uzupełnienie katalogu przypadków, w których następuje wyłączenie
organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego lub osób niebędących
organami od załatwiania spraw dotyczących zobowiązań podatkowych lub innych
spraw normowanych przepisami prawa podatkowego. Postuluje się, aby wyłączenie
odnosiło się do spraw dotyczących osób pozostających z osobami wymienionymi w
art. 132 § 1 Ordynacji podatkowej w takim stosunku prawnym, że może to mieć wpływ
na rozstrzygnięcie sprawy (art. 132 § 2 pkt 3 Ordynacji podatkowej). Przykładowo
osoba pełniąca funkcję wójta i jednocześnie pozostająca z podatnikiem w stosunku
pracy (wobec pełnionej funkcji korzystająca z urlopu bezpłatnego) nie powinna
prowadzić postępowania podatkowego wobec tego podatnika.
Rozdział 3
Strona
Przepis art. 138 § 1 Ordynacji podatkowej nakłada na organ podatkowy obowiązek
wystąpienia do sądu o wyznaczenie kuratora dla osoby niezdolnej do czynności
prawnych lub osoby nieobecnej, jeżeli kurator nie został już wyznaczony. Na podstawie
art. 138 § 3 Ordynacji podatkowej organ podatkowy obowiązany jest wystąpić do sądu
z wnioskiem o ustanowienie kuratora, jeżeli osoba prawna lub jednostka organizacyjna
niemająca osobowości prawnej nie może prowadzić swoich spraw wskutek braku
powołanych do tego organów. Celem wystąpienia przez organ podatkowy o
ustanowienie kuratora jest zapewnienie reprezentacji, a przez to i ochrony prawnej
podmiotowi, dla którego kurator jest wyznaczony, oraz umożliwienie prowadzenia i
zakończenia postępowania podatkowego. W aktualnym stanie prawnym w odniesieniu
do podmiotów, o których mowa w art. 138 § 3 Ordynacji podatkowej, cel ten nie jest
dostateczne realizowany, ponieważ według przeważających poglądów doktryny i
orzecznictwa ustanowienie kuratora w trybie art. 42 k.c. nie pozwala organom
podatkowym na traktowanie tego kuratora w postępowaniu podatkowym jako
reprezentanta strony (osoby prawnej). W rezultacie o statusie kuratora w postępowaniu
podatkowym decyduje treść art. 42 § 2 k.c., w związku z treścią zaświadczenia o
ustanowieniu kuratora. Jeśli sąd nie ustalił kuratorowi uprawnień procesowych do
74
występowania w postępowaniu podatkowym dotyczącym spółki z o.o. (dla której
ustanowiono tego kuratora), to kurator ten nie może reprezentować interesów spółki w
postępowaniu podatkowym. Kurator nie może bowiem zaistnieć skutecznie w
postępowaniu podatkowym dotyczącym spółki z o.o., skoro nie ma do tego ustawowych
kompetencji. Mając powyższe na uwadze, proponuje się doprecyzować zakres
umocowania kuratora w postępowania podatkowym poprzez nadanie mu statusu
pełnomocnika strony we wszystkich sprawach podatkowych (art. 138d § 2 Ordynacji
podatkowej). Postuluje się, aby status ten dotyczył wyłącznie kuratorów, którzy zostali
ustanowieni na wniosek organów podatkowych. Ustawowe przyznanie kuratorowi
kompetencji do reprezentowania strony we wszystkich sprawach podatkowych pozwala
sądzić, że kurator będzie zorientowany w sprawach podatkowych, co zabezpieczy
właściwą ochronę prawną reprezentowanemu podmiotowi.
Rozdział 3a
Pełnomocnictwo
Aktualne rozwiązania prawne w zakresie pełnomocnictwa, bazujące na pochodzących z
lat sześćdziesiątych XIX wieku regulacjach k.p.a., zdecydowanie nie przystają do
obecnego otoczenia prawnego, profesjonalizacji obsługi podatników i potrzeb
pełnomocników. Lakoniczność obecnych regulacji powoduje liczne wątpliwości, a w
konsekwencji spory podatkowe, nierzadko kończące się dopiero przed sądami
administracyjnymi. Nie można dłużej akceptować sytuacji, w której w tak istotnej z
punktu widzenia praw podatnika kwestii jak zasady reprezentacji przez pełnomocnika,
wobec blankietowości ustawy, trzeba sięgać do orzecznictwa sądowego i komentarzy.
Zaznaczyć należy, że w ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi regulacje w zakresie pełnomocnictwa są dość rozbudowane
(art. 34–44); a dodać należy, że nie ma tam odpowiednika projektowanego w Ordynacji
podatkowej pełnomocnictwa ogólnego. Właśnie te regulacje, a nie już dość
anachroniczne rozwiązania w k.p.a., stanowią model regulacyjny w kwestiach
pełnomocnictw podatkowych. Kompleksowe uregulowanie instytucji pełnomocnictwa
uzasadnia jej unormowanie w nowym rozdziale 3a.
Aktualnie istnieje obowiązek złożenia pełnomocnictwa do akt sprawy (art. 137 § 3
ustawy – Ordynacja podatkowa). Osoba, która zamierza występować w postępowaniu
jako pełnomocnik strony, musi złożyć do akt konkretnej sprawy pełnomocnictwo lub
75
jego odpis. To rozwiązanie nie przystaje do potrzeb podatników, którzy oczekują
kompleksowej obsługi swoich spraw podatkowych i reprezentacji we wszelkich
relacjach z organami podatkowymi. Proponuje się w art. 138a § 2 Ordynacji
podatkowej wyodrębnienie trzech kategorii pełnomocnictw: ogólnego, szczególnego i
do doręczeń. Pełnomocnictwo będzie wskazywać dane identyfikujące mocodawcę, w
tym jego identyfikator podatkowy, dane identyfikujące pełnomocnika, w tym jego
identyfikator podatkowy, a w przypadku nierezydentów – numer i serię paszportu lub
innego dokumentu potwierdzającego tożsamość lub inny numer identyfikacyjny, o ile
nie posiadają identyfikatora podatkowego, oraz adres do doręczeń w kraju tego
pełnomocnika (art. 138c § 1 Ordynacji podatkowej).
Istniejące procedury szczególne rozliczania podatku od towarów i usług
(np. VAT-Refund) wymagają odrębności także w zakresie pełnomocnictw.
Pełnomocnik ustanowiony w procedurze szczególnej, będący nierezydentem i
nieposiadający identyfikatora podatkowego, ma obowiązek wskazać numer służący do
identyfikacji dla celów podatkowych nadany w jego państwie. W przypadku braku
takiego numeru pełnomocnik ten podaje numer i serię paszportu lub innego dokumentu
potwierdzającego tożsamość. Pełnomocnik ten ma również obowiązek wskazać swój
adres elektroniczny (art. 138c § 2 Ordynacji podatkowej).
Jeżeli pełnomocnictwa udziela osoba, która nie może się podpisać, pełnomocnictwo
zgłasza się ustnie do protokołu albo pełnomocnictwo podpisuje za taką osobę osoba
sprawująca nad nią opiekę, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu (art. 138c § 3
Ordynacji podatkowej). Proponuje się, aby tak jak w aktualnym stanie prawnym,
adwokat, radca prawny oraz doradca podatkowy mogli sami uwierzytelnić odpis
udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich
umocowanie. W razie wątpliwości organ podatkowy będzie mógł zażądać urzędowego
poświadczenia podpisu strony (art. 138e § 4 Ordynacji podatkowej). Adwokat, radca
prawny lub doradca podatkowy, który wypowiedział pełnomocnictwo, będzie
obowiązany działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie, chyba że mocodawca zwolni
go od tego obowiązku (art. 138j § 3 Ordynacji podatkowej). Powyższa propozycja,
zapewniająca bezpieczeństwo procesowe stronie w sytuacji wypowiedzenia
pełnomocnictwa jest wzorowana na art. 42 ustawy – Prawo o postępowaniu przed
sądami administracyjnymi. W nowym rozdziale 3a Pełnomocnictwo działu
IV Ordynacji podatkowej konieczne jest uwzględnienie niektórych aktualnych regulacji,
76
zawartych w art. 137 § 1, 1a, 2a, 3a, 3b i 4 Ordynacji podatkowej (art. 138a § 3 i 4
(ze zmianą redakcyjną), art. 138b § 1–3 (ze zmianami redakcyjnymi), art. 138o
Ordynacji podatkowej).
Mając na względzie upowszechniającą się tendencję powierzania, przez podatników,
maksymalnie szerokiego zakresu ich reprezentacji w sprawach podatkowych innym
osobom, włączając w to wszystkie typy procedur podatkowych, zasadne jest
wprowadzenie w ustawie – Ordynacja podatkowa nowej instytucji pełnomocnictwa
ogólnego otwartej dla wszystkich podatników. Ustanowienie pełnomocnika ogólnego
zniesie uciążliwość związaną z dotychczasowym obowiązkiem przedkładania
pełnomocnictwa lub urzędowo poświadczonego odpisu pełnomocnictwa do akt każdej
sprawy podatkowej, co nie tylko ograniczy biurokrację w organach podatkowych, ale
również uprości reprezentowanie strony przez pełnomocnika. Przewiduje się, że
pełnomocnictwa ogólne będą składane wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego
według wzoru określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 138j § 1 pkt 1
Ordynacji podatkowej (art. 138d § 2 Ordynacji podatkowej). Sposób przesyłania
pełnomocnictwa ogólnego w formie dokumentu elektronicznego, uwzględniając
potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa, wiarygodności i niezaprzeczalności danych
zawartych w pełnomocnictwach oraz potrzebę ich ochrony przed nieuprawnionym
dostępem, zostanie określony w drodze rozporządzenia Ministra Finansów (art. 138j
§ 2 Ordynacji podatkowej). Zakres działania pełnomocnika ogólnego będzie obejmował
wszystkie sprawy podatkowe oraz inne sprawy należące do właściwości organów
podatkowych lub organów kontroli skarbowej (art. 138d § 1 Ordynacji podatkowej).
Dodać należy, że pełnomocnictwo ogólne nie będzie uprawniało do podpisywania
deklaracji. W tym zakresie obowiązują szczególne regulacje w art. 80a Ordynacji
podatkowej. Pełnomocnik ogólny może być ustanowiony w momencie, gdy nie toczy
się żadna procedura podatkowa, albo też w toku tej procedury. Stały kontakt z
pełnomocnikiem ogólnym zapewni nałożenie obowiązku zawiadomienia o każdej
zmianie adresu, pod którym dokonuje się doręczeń, lub adresu elektronicznego
(art. 146 § 1 Ordynacji podatkowej). Zawiadomienie o zmianie pełnomocnictwa w
zakresie adresu składane będzie do Centralnego Rejestru Pełnomocnictw Ogólnych,
także przed wszczęciem procedury podatkowej. W razie niedopełnienia tego obowiązku
pismo uznane będzie za doręczone pod dotychczasowym adresem (art. 146a § 1 i 2
Ordynacji podatkowej). Ustanowienie, zmiana zakresu, odwołanie lub wypowiedzenie
77