Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o grach hazardowych

trafny należy uznać pogląd, iż powyższa regulacja straciła na zasadności po istotnym
wydłużeniu czasu ochrony autorskich praw majątkowych. Obecnie obowiązujący
art. 40 polskiej ustawy nie posiada odpowiednika w międzynarodowych konwencjach
ani w żadnej z regulacji europejskich dotyczących praw autorskich. Stanowi również
wyjątek na tle ustawodawstw innych państw europejskich. Instytucja tzw. domaine
public payant w chwili obecnej znana jest wyłącznie w porządkach prawnych części
państw afrykańskich oraz latynoamerykańskich (Algieria, Kenia, Rwanda, Senegal,
Kongo, Wybrzeże Kości Słoniowej czy Paragwaj).
Postulat likwidacji tzw. domaine public payant został szeroko poparty przez partnerów
społecznych MKiDN prezentujących często odmiennie podejście do prawa autorskiego,
m.in. w toku dyskusji nad reformą prawa autorskiego czy podczas warsztatów Reforma
prawa własności intelektualnej – prawo autorskie przeprowadzonych przez Ministra
Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z Ministrem Administracji i
Cyfryzacji, pod warunkiem stworzenia ekwiwalentnego systemu finansowania
twórczości.
II.5.2. Wykazanie różnic między dotychczasowym a projektowanym stanem
prawnym
Projektowana zmiana zakłada uchylenie art. 40 pr. aut., przewidującego obowiązek
zapłaty przez producentów i wydawców egzemplarzy utworów niekorzystających z
ochrony autorskich praw majątkowych określonej sumy na Fundusz Promocji
Twórczości, stanowiącej od 5 do 8 procent wpływów brutto ze sprzedaży tych utworów.
Tym samym wydawanie utworów będących w domenie publicznej nie będzie podlegało
żadnym opłatom.
Wraz z uchyleniem art. 40 pr. aut., określającego zasadnicze do tej pory źródło
finansowania Funduszu Promocji Twórczości, Fundusz ten traci rację bytu. Dlatego
projekt ustawy przewiduje uchylenie przepisów rozdziału 13 ustawy i składających się
na niego artykułów (od art. 111 do art. 114). Uchylony zostanie też pkt 2 w art. 79 ust. 2

71) J. Barta, R. Markiewicz, Komentarz…, str. 297.
72) Séverine Dusollier, Scoping study on copyright and related rights and the public domain , University
of Namur, Belgia, WIPO Committee on Development and Intellectual Property, 2011 (CDIP/7/INF/2).
73) Raport Otwarcia. Dokument podsumowujący przebieg warsztatów, dostępny na stronie:
, obejmującej 11 państw (Niemcy, Francję, Wielką Brytanię, Włochy, Hiszpanię, Polskę,
Danię, Węgry, Belgię, Holandię i Luksemburg), wynika, że wyjątek dotyczący szczególnych przypadków zwielokrotniania
utworów przez biblioteki, szkoły, muzea i archiwa (art. 5 ust. 2 lit. c dyrektywy 2001/29/WE) został w większości badanych
państw ograniczony do przypadków zachowania, ochrony bądź uzupełniania zbiorów wymienionych instytucji (Dania,
Luksemburg, Francja, Węgry, Hiszpania, Polska, Wielka Brytania), choć nie we wszystkich państwach określono
szczegółowe przesłanki korzystania z uprawnień wynikających z tego wyjątku (np. w Wielkiej Brytanii, Danii i Holandii
jest to możliwe tylko w razie konieczności zastąpienia zniszczonego bądź zagrożonego zniszczeniem egzemplarza, a na
Węgrzech – także w ramach prowadzenia badań naukowych). Różnice dotyczą także katalogu uprawnionych instytucji (np.
w Niemczech, Wielkiej Brytanii i Polsce nie obejmuje on muzeów, a szkoły są uwzględnione tylko w Luksemburgu, Polsce
i na Węgrzech) i sposobu zwielokrotniania (np. w Niemczech dopuszczone są tylko kopie na papierze). Z kolei możliwość
korzystania z dozwolonego użytku do celów edukacyjnych i naukowych w niektórych krajach ograniczono tylko do
określonych instytucji, najczęściej naukowych i oświatowych (Belgia, Dania, Hiszpania, Polska, Węgry, Niemcy, Wielka
Brytania).
b) Finansowanie wynagrodzeń z tytułu użyczeń egzemplarzy utworów przez biblioteki (implementacja art. 6 dyrektywy
2006/115/WE) możliwe jest z budżetu państwa, budżetów samorządów terytorialnych lub opłat nakładanych na
użytkowników bibliotek. Najbardziej rozpowszechnionym modelem w UE jest finansowanie wynagrodzeń z tytułu public
lending right z budżetu państwa. Tak jest np. w Szwecji, Danii, Czechach, Słowenii, Estonii, na Łotwie oraz na Litwie.
W niektórych państwach członkowskich, jak np. w Niemczech, Austrii, koszty wynagrodzeń ponoszone są przez
państwo razem z mniejszymi jednostkami administracyjnymi – np. w Niemczech rządy krajów związkowych ponoszą
90% kosztów, a rząd federalny jedynie 10%. Z kolei we Francji ok. 50% środków pochodzi z budżetu państwa, zaś druga
połowa – od dostawców książek. Wysokość przewidzianych rocznych środków jest bardzo różna. Często negocjowana
jest ona co roku, w innych przypadkach – co dwa lata albo jeszcze rzadziej. Z przeprowadzonej przez Ministerstwo
Kultury i Dziedzictwa Narodowego analizy wynika, że rozbieżności między państwami członkowskimi są bardzo duże.
Przewidziana roczna suma waha się w granicach między kilkudziesięcioma tysiącami euro a dwudziestoma milionami
euro rocznie. Przeważnie państwa przeznaczają na ten cel kwoty rzędu kilkuset tysięcy euro rocznie. Przykładowo w
Wielkiej Brytanii fundusz na public lending right wynosi ok. 8,5 mln euro, w Szwecji ok. 14 mln euro, w Niemczech
ok. 12 mln euro, w Belgii 1,7 mln euro, we Włoszech 1,7 mln euro, w Austrii 0,6 mln euro, w Czechach 0,4 mln euro.
Public lending right jest wykorzystywane przez państwa członkowskie UE jako instrument promocji oraz wspierania
twórczości i kultury narodowej – szczególnie w przypadku państw, których język narodowy nie ma charakteru używanego
międzynarodowo. Dla przykładu Dania przyznaje wynagrodzenia z tytułu publicznego użyczenia autorom książek, których
oryginał został napisany w języku duńskim, oraz tłumaczom książek, które zostały przetłumaczone z języka obcego na
język duński, ilustratorom lub fotografikom, którzy wydali swoją pracę jako odrębne dzieło lub jako część książek duńskich
lub tłumaczeń książek na język duński. Wypłaty wynagrodzeń mają więc przede wszystkim na celu zachęcić duńskich
autorów do pisania w języku ojczystym. Podobny system wynagrodzeń funkcjonuje w Szwecji. Tam uprawnionymi są
autorzy książek pisanych po szwedzku lub autorzy tłumaczeń na szwedzki. Na podobnych zasadach wypłaty wynagrodzeń
z tytułu public lending right dokonuje się na Litwie, w Słowenii i w Estonii.
c) Problem utworów osieroconych wynikający z implementacji dyrektywy 2012/28/UE był do tej pory rozwiązywany w
innych krajach na dwa sposoby: przez rozszerzone licencje zbiorowe udzielane przez organizacje zbiorowego zarządzania
(przede wszystkim w krajach skandynawskich) oraz system licencji obowiązkowych (m.in. w Kanadzie, Japonii, Korei
Południowej, Indiach oraz na Węgrzech). Należy się spodziewać, że w państwach, w których istnieją systemy
rozszerzonych licencji, dyrektywa 2012/28/UE nie wpłynie na ich stosowanie i będą one udzielane (w zakresie korzystania
komercyjnego i niekomercyjnego) niezależnie od możliwości korzystania z utworów osieroconych w ramach dozwolonego
użytku (ograniczonej do korzystania niekomercyjnego).

74)="http://ec.europa.eu/internal_market/copyright/docs/studies/131216_study_en.pdf"
88
Natomiast niektóre państwa członkowskie UE, w których do tej pory nie funkcjonował mechanizm rozszerzonych licencji,
zdecydowały się na poszerzenie implementacji dyrektywy 2012/28/UE o dodatkowe elementy. We Francji i w Niemczech
wprowadzono przy tej okazji ustawowe regulacje dotyczące utworów niedostępnych w obrocie handlowym, natomiast w
Wielkiej Brytanii wprowadzono system licencji rozszerzonych, w tym obejmujących utwory osierocone. Belgia rozważa
dokonanie zmian dotyczących bibliotek elektronicznych, a Hiszpania dokona modyfikacji przepisów o dozwolonym
użytku. Także Holandia planuje wyjście poza zakres implementacji dyrektywy o utworach osieroconych.
Natomiast Chorwacja, Czechy, Estonia, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Luksemburg, Malta i Słowacja implementują
dyrektywę 2012/28/UE wprost, nie wychodząc poza jej przepisy.
d) Kwestia utworów niedostępnych w obrocie handlowym jest przedmiotem porozumienia z dnia 20 września 2011 r.
pt. „Kluczowe zasady digitalizacji i publicznego udostępniania utworów niedostępnych w handlu”, zawartego przez
organizacje reprezentujące biblioteki, twórców i wydawców, w obecności Komisji Europejskiej. Porozumienie określa
ogólne, paneuropejskie ramy dla korzystania z utworów niedostępnych w obrocie handlowym akceptowane przez wszystkie
zainteresowane strony. W następstwie jego zawarcia regulacje ustawowe dotyczące korzystania z tego rodzaju utworów
wprowadzono w niektórych krajach europejskich, w tym we Francji i w Niemczech.
Przyjęte w obu tych krajach rozwiązania znacząco różnią się od siebie. Francuska ustawa o cyfrowej eksploatacji
niedostępnych książek z XX wieku jest wynikiem porozumienia osiągniętego pomiędzy zainteresowanymi stronami w tym
kraju. Przewiduje ona domniemanie, zgodnie z którym książki opublikowane przed określoną datą są niedostępne w obrocie
handlowym. Zostaną one objęte mechanizmem rozszerzonych zbiorowych licencji, z możliwością dokonania opt-out przez
uprawnionego. Z kolei model niemiecki zakłada powstanie państwowego rejestru, do którego każdy zainteresowany może
zgłaszać utwory niedostępne w obrocie handlowym. Utwory te zostaną objęte obligatoryjnym zbiorowym zarządem, o ile
uprawniony nie zgłosi sprzeciwu.
e) Instytucja domaine public payant nie jest przedmiotem ani traktatów międzynarodowych regulujących obszar prawa
autorskiego, ani harmonizacji prawa UE. Jedynie nieliczna grupa krajów zdecydowała się na jej wprowadzenie do własnych
systemów prawnych (Algieria, Kenia, Rwanda, Senegal, Kongo, Wybrzeże Kości Słoniowej czy Paragwaj). W Europie
instytucja ta funkcjonowała np. we Włoszech, została tam jednak zniesiona w 1996 r.
4. Podmioty, na które oddziałuje projekt
Grupa
Wielkość
Źródło danych
Oddziaływanie
Obywatele
Obywatele

Ułatwienie i poszerzenie
zainteresowani
dostępu do utworów i
dostępem do utworów i
przedmiotów praw pokrewnych
przedmiotów praw
znajdujących się w zasobach
pokrewnych
instytucji publicznych oraz
znajdujących się w
będących w domenie
zasobach instytucji
publicznej; zwiększenie
publicznych – dokładna
pewności prawnej przy
liczba trudna do
korzystaniu z utworów i
oszacowania.
przedmiotów praw pokrewnych
w ramach dozwolonego użytku,
w tym np. cytowania czy
użytku incydentalnego.
Nadawcy publiczni
Telewizja Polska S.A.,

Zwiększenie pewności prawnej
Polskie Radio S.A.,
i poszerzenie możliwości
17 spółek regionalnych
korzystania z utworów w
polskiego radia.
ramach dozwolonego użytku;
umożliwienie korzystania z
utworów osieroconych.
Biblioteki
9920 (liczba bibliotek
GUS (raport Działalność
Zwiększenie pewności prawnej
publicznych i placówek instytucji kultury w Polsce w
i poszerzenie możliwości
informacyjno-
2013 r.).
korzystania z utworów w
-bibliotecznych w
ramach dozwolonego użytku;
Polsce wg stanu na
umożliwienie korzystania z
31.12.2013 r.).
utworów osieroconych i
utworów niedostępnych w
89
obrocie handlowym.
Instytucje oświatowe
ok. 14,5 tys. szkół
GUS (raporty: „Oświata i
Zwiększenie pewności prawnej
podstawowych,
wychowanie w roku szkolnym
i poszerzenie możliwości
6,1 tys. gimnazjów,
2012/2013”, „Szkoły wyższe i
korzystania z utworów w
10,8 tys. szkół
ich finanse w 2012 r.”).
ramach dozwolonego użytku;
ponadgimnazjalnych,
umożliwienie korzystania z
2,7 tys. szkół
utworów osieroconych i
policealnych,
utworów niedostępnych w
ok. 900 szkół
obrocie handlowym.
artystycznych,
1,7 tys. szkół wyższych
(wg stanu na
31.12.2012 r.).
Instytucje naukowe
284 instytucje naukowe GUS (raport „Nauka i technika
Zwiększenie pewności prawnej
(instytuty naukowe
w 2012 r.”).
przy korzystaniu z utworów w
PAN, resortowe
ramach dozwolonego użytku;
instytuty badawcze,
umożliwienie korzystania z
publiczne szkoły
utworów niedostępnych w
wyższe; wg stanu na
obrocie handlowym.
31.12.2012 r.).
Muzea
822 (liczba muzeów i
GUS (raport „Działalność
Zwiększenie pewności prawnej
oddziałów muzealnych instytucji kultury w Polsce w
i poszerzenie możliwości
w Polsce wg stanu na
2013 r.”).
korzystania z utworów w
31.12.2013 r.).
ramach dozwolonego użytku;
umożliwienie korzystania z
utworów osieroconych i
utworów niedostępnych w
obrocie handlowym.
Archiwa
Archiwa państwowe

Zwiększenie pewności prawnej
(33 podmioty, w tym
i poszerzenie możliwości
Archiwum Główne Akt
korzystania z utworów w
Dawnych, Archiwum
ramach dozwolonego użytku;
Akt Nowych,
umożliwienie korzystania z
Narodowe Archiwum
utworów osieroconych i
Cyfrowe i 30
utworów niedostępnych w
regionalnych archiwów
obrocie handlowym.
państwowych), inne
podmioty tworzące
państwową sieć
archiwalną na
podstawie art. 22
ustawy z dnia 14 lipca
1983 r. o narodowym
zasobie archiwalnym i
archiwach
państwowych,
Filmoteka Narodowa.
Twórcy utworów
Brak precyzyjnych
GUS (raport „ Kultura
Przyznanie wynagrodzenia z
literackich (autorzy,
danych; w 2012 roku
w 2012 r.”).
tytułu wypożyczeń
tłumacze i inni
wydano 23 319 tytułów
bibliotecznych.
współautorzy książek)
książek napisanych
oryginalnie w języku
polskim oraz 6688
książek
przetłumaczonych na
język polski z języka
90
obcego.
Wydawcy
ok. 2 tys. wydawców
Raport Instytutu Książki
Przyznanie wynagrodzenia z
prowadzących
„Rynek książki w Polsce 2013”. tytułu wypożyczeń
aktywnie działalność
bibliotecznych; zwolnienie z
wydawniczą.
obowiązku uiszczania opłat z
tytułu publikowania utworów
nieobjętych ochroną.
Biblioteki publiczne
8112 (wg stanu na
GUS (raport „Działalność
Obowiązek udostępniania
31.12.2013 r.).
instytucji kultury w Polsce w
danych służących obliczeniu
2013 r.”).
wynagrodzeń za wypożyczenia
biblioteczne należnych
poszczególnym autorom i
wydawcom książek.
5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji
Kwestie utworów osieroconych, finansowania Funduszu Promocji Twórczości, dozwolonego użytku publicznego oraz
wynagrodzenia z tytułu wypożyczeń bibliotecznych były przedmiotem wstępnych konsultacji środowiskowych w 2013 r. w
ramach Forum Prawa Autorskiego (utworzonej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2013 r. stałej
platformy dyskusji o prawie autorskim). Wyniki tych konsultacji zostały opublikowane na stronie
="http://www.prawoautorskie.gov.pl/"
Z przeprowadzonych wstępnych konsultacji wynika konieczność rozwiązania problemu związanego z brakiem możliwości
korzystania z utworów osieroconych. Brak jednoznacznych uregulowań w tym zakresie przysparza wielu trudności w
udostępnianiu dziedzictwa narodowego.
Kontrowersji nie budzi także propozycja zniesienia opłat na Fundusz Promocji Twórczości, jakie obecnie muszą uiszczać
wydawcy publikujący utwory niechronione autorskimi prawami majątkowymi. Równocześnie podnoszono jednak problem
zapewnienia alternatywnego źródła finansowania Funduszu. Akceptowalnym pomysłem wydaje się powiązanie tego
finansowania z systemem wynagrodzeń za korzystanie z utworów osieroconych.
W konsultacjach zidentyfikowano ponadto trudności, jakie napotykają podmioty korzystające z przepisów o dozwolonym
użytku publicznym, w tym muzea, biblioteki, instytucje naukowe oraz edukacyjne. Zwrócono m.in. uwagę na wątpliwości
dotyczące:
– kręgu beneficjentów dozwolonego użytku informacyjnego,
– zakresu prawa cytatu,
– zgodności dozwolonego użytku na potrzeby ośrodków informacji i dokumentacji z prawem europejskim,
– zakresu dopuszczalnego korzystania z utworów podczas ceremonii, imprez i oficjalnych uroczystości,
– przesłanek korzystania z utworów w celach dydaktycznych i badawczych,
– zakresu korzystania z utworów w ramach wyjątku na rzecz bibliotek, archiwów i szkół oraz nieobjęcia tym wyjątkiem
muzeów,
– przesłanek i zakresu dopuszczalnego wystawiania egzemplarzy utworów plastycznych,
– zakresu korzystania z utworów w ramach promocji lub informowania o publicznej wystawie lub sprzedaży.
Wątpliwości te w wielu przypadkach wynikają z niepełnego lub nieprecyzyjnego wdrożenia przepisów dyrektywy
2001/29/WE.
Odrębnym problemem, również sygnalizowanym w ramach wstępnych konsultacji, był brak implementacji art. 6 dyrektywy
2006/115/WE, przewidującego wynagrodzenie z tytułu publicznego użyczania utworów. Wśród konsultowanych
podmiotów istnieje konsensus co do konieczności uregulowania kwestii rekompensaty dla autorów i wydawców książek za
wypożyczenia biblioteczne. W konsultacjach podmioty zgodziły się co do tego, iż najbardziej efektywnym modelem
implementującym tę instytucję w Europie jest wypłata wynagrodzenia z budżetu państwa, nienakładająca zobowiązań
finansowych na same biblioteki i czytelników. Wszyscy uznają również za zasadne, aby wdrażany instrument służył przede
wszystkim celowi wspierania kultury polskiej, a zatem aby jego beneficjentami zostali autorzy i wydawcy pozycji
powstałych w języku polskim lub przetłumaczonych na język polski. Różnice zdań dotyczą natomiast zakresu bibliotek,
których działalność będzie służyć obliczaniu podstawy wynagrodzenia (tj. tego, czy mają to być wszystkie biblioteki, czy
jedynie biblioteki publiczne), rodzaju utworów, których wypożyczanie ma wiązać się z wypłatą wynagrodzenia (książki czy
wszystkie utwory znajdujące się w zbiorach bibliotek), oraz udziału w podziale wynagrodzeń między twórców i
wydawców.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych został skierowany do konsultacji publicznych
w dniu 8 października 2014 r. Projekt został przekazany podmiotom reprezentującym uprawnionych z tytułu praw
91
autorskich i praw pokrewnych, tj. twórców, wydawców, producentów, artystów wykonawców oraz nadawców radiowych i
telewizyjnych, jak również podmiotom zainteresowanym dostępem i korzystaniem z twórczości, w tym instytucjom
kultury, nadawcom publicznym, przedsiębiorcom i organizacjom pozarządowym. Został ponadto zamieszczony w
Biuletynie Informacji Publicznej i na stronie internetowej="http://www.prawoautorskie.gov.pl/"Konsultacje te trwały do połowy
listopada 2014 r. Swoje stanowiska odnośnie do projektu przesłało 49 podmiotów. Szczegółowe omówienie wyników
konsultacji publicznych zostało zamieszczone w raporcie z konsultacji, stanowiącym załącznik do OSR.
6. Wpływ na sektor finansów publicznych
(ceny stałe z 2015 r.)
Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł]
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Łącznie (0–10)
Dochody ogółem
0,0
-0,4
-0,4
-0,4
-0,4
-0,4
-0,4
-0,4
-0,4
-0,4
-0,4
-4,0
budżet państwa












JST












pozostałe jednostki (oddzielnie)
0,0
-0,4 -0,4 -0,4 -0,4 -0,4 -0,4 -0,4 -0,4 -0,4 -0,4 -4,0
(Fundusz Promocji Twórczości)
Wydatki ogółem
0,0
3,80
3,88
3,98
4,07
4,17
4,27
4,37
4,47
4,58
4,68
42,27
budżet państwa












JST












pozostałe jednostki (oddzielnie)
0,0
3,80
3,88
3,98
4,07
4,17
4,27
4,37
4,47
4,58
4,68
42,27
(Fundusz Promocji Kultury)
Saldo ogółem
0,0
-4,20
-4,28
-4,38
-4,47
-4,57
-4,67
-4,77
-4,87
-4,98
-5,08
-46,27
budżet państwa












JST












pozostałe jednostki (oddzielnie)
0,0
-4,20
-4,28
-4,38
-4,47
-4,57
-4,67
-4,77
-4,87
-4,98
-5,08
-46,27
Wydatki na wykonanie zadań wynikających z ustawy będą finansowane ze środków Funduszu
Źródła finansowania
Promocji Kultury, uregulowanego w art. 87 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach
hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540, z późn. zm.).
Dodatkowe informacje,
Za bazę do obliczenia globalnej wartości dofinansowania na wynagrodzenia za użyczanie
w tym wskazanie
(public lending right), wypłacanego z Funduszu Promocji Kultury zgodnie z projektem ustawy,
źródeł danych i
przyjmuje się wartość środków przeznaczonych na zakupy biblioteczne dokonane w roku
przyjętych do obliczeń kalendarzowym poprzedzającym rok wypłaty wynagrodzenia. Dofinansowanie będzie wynosić
założeń
5% wartości zakupów bibliotecznych. Za wartość bazową dla oszacowania skutków
finansowych projektowanych przepisów przyjęto średnią wartość zakupów zrealizowanych
przez biblioteki publiczne w latach 2011–2013 (na podstawie danych GUS). Wartość
dofinansowania w kolejnych latach została obliczona jako wartość bazowa zaktualizowana o
wskaźnik inflacji (CPI) określony w Wytycznych Ministra Finansów dotyczących stosowania
jednolitych wskaźników makroekonomicznych będących podstawą oszacowania skutków
finansowych projektowanych ustaw z października 2014 r. Wartość ta jest w sposób
bezpośredni uzależniona od wartości zakupów zbiorów przez biblioteki publiczne
dokonywanych na rynku księgarskim. Wzrost cen książek ma zatem przełożenie na kwoty
przekazywane przez samorządy terytorialne na zakupy biblioteczne. Przy tak określonych
założeniach wartość wynagrodzenia w poszczególnych latach 2015–2024 kształtowałaby się
następująco:
92