Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw

proponowanych zmian cały proces ubiegania się o świadczenia rodzinne oraz
świadczenia z funduszu alimentacyjnego będzie możliwy do zrealizowania m.in. za
pośrednictwem platformy informacyjno-usługowej. Dokumenty składane przez
osoby ubiegające się o świadczenia rodzinne oraz świadczenia z funduszu
alimentacyjnego będą mogły zostać uwierzytelnione za pomocą bezpiecznego
podpisu elektronicznego oraz profilu zaufanego ePUAP.
Aktualnie przedmiotowe ustawy nie przewidują rozwiązań, na podstawie których
osoby ubiegające się o świadczenia mogą złożyć wniosek i oświadczenia w formie
elektronicznej i uwierzytelnić je za pomocą bezpiecznego podpisu elektronicznego
albo profilu zaufanego ePUAP. Nie zostały również dotychczas określone
elektroniczne wzory wniosków i oświadczeń.
3) Pozyskiwaniu informacji niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych
i świadczeń z funduszu alimentacyjnego w formie elektronicznej bezpośrednio na
poziomie organ – organ i zwolnieniu jednocześnie z takiego obowiązku
beneficjentów. Organ właściwy realizujący świadczenia rodzinne lub świadczenia
z funduszu alimentacyjnego będzie zobowiązany samodzielnie, w zależności od
możliwości w formie papierowej lub elektronicznej, pozyskać dane od innych
organów realizujących zadania publiczne w zakresie m.in. sytuacji dochodowej,
niepełnosprawności, składek na ubezpieczenie zdrowotne, a także dane, które będą
organowi znane z urzędu, m.in. te zgromadzone w systemie Replika PESEL.
Projektowane zmiany mają więc na celu likwidację barier administracyjnych
w stosunku do obywateli, polegającą na zwolnieniu ich z konieczności pozyskiwania
od różnych organów szeregu zaświadczeń i informacji, a następnie przedstawiania
ich organowi właściwemu. W ramach tego procesu wnioskodawca będzie miał
możliwość oświadczania o niektórych okolicznościach mających wpływ na prawo do
świadczenia, natomiast pozostałe informacje będą pobierane bezpośrednio
z systemów zewnętrznych gestorów tych danych. Pozwoli to na zmniejszenie
obciążeń pracy instytucji publicznych ze względu na brak konieczności wystawiania
stosownych zaświadczeń potrzebnych w trakcie ubiegania się o świadczenia
rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego.
Obecnie osoby ubiegające się o świadczenia obowiązane są do pozyskiwania od
różnych organów szeregu zaświadczeń i informacji, a następnie przedstawiania ich
organowi właściwemu np. w zakresie dochodów – z urzędów skarbowych, składek na
3
ubezpieczenie zdrowotne – od organów emerytalno-rentowych oraz orzeczeń
o niepełnosprawności.
Projektowana ustawa ma na celu zmniejszenie biurokracji w stosunku do instytucji
publicznych i barier administracyjnych w stosunku do obywateli, a co za tym idzie
również zmniejszenie kosztów związanych z realizacją zadań publicznych, poprzez
wprowadzenie regulacji, które pozwolą na funkcjonowanie produktów projektu
„Emp@tia – Platforma komunikacyjna obszaru Zabezpieczenia Społecznego”, takich
jak np.: platforma informacyjno-usługowa (PIU) – za pomocą której udostępniane będą
usługi wymiany informacji zarówno użytkownikom zewnętrznym, jak i wewnętrznym,
co umożliwi m.in. wymianę informacji między obywatelami a pracownikami
samorządów, w tym składanie wniosków o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych
i świadczeń z funduszu alimentacyjnego.
II. Zmiany w ustawie – Prawo o ruchu drogowym:
W obecnym stanie prawnym, zgodnie z art. 5 ust. 3b ustawy o pomocy osobom
uprawnionym do alimentów, organ właściwy dłużnika jest obowiązany, w momencie
gdy decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań
alimentacyjnych stanie się ostateczna, skierować do starosty wniosek o zatrzymanie
prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego. W konsekwencji, organ właściwy dłużnika, nie
mając możliwości sprawdzenia, czy konkretny dłużnik alimentacyjny posiada prawo
jazdy, kieruje wniosek do starosty również w przypadku, gdy dłużnik nie ma
uprawnienia do kierowania pojazdami. Z tego względu, niezbędne jest umożliwienie
organom właściwym dłużnika alimentacyjnego bezpłatnego wglądu do centralnej
ewidencji kierowców – bazy danych gromadzącej dane i informacje o osobach
posiadających uprawnienia do kierowania pojazdami, jak również o osobach
nieposiadających uprawnień, w stosunku do których orzeczono środek karny w postaci
zakazu prowadzenia pojazdów. Pozwoli to na weryfikację tego uprawnienia przez organ
właściwy dłużnika oraz uniknięcie podejmowania dalszych, zbędnych działań zarówno
przez ten organ, jak i starostę.
Zmiana w zakresie art. 80c dotycząca poszerzenia katalogu podmiotów, którym
udostępnia się bezpłatnie dane lub informacje zgromadzone w centralnej ewidencji
pojazdów, zostanie poszerzona o ministra właściwego do spraw zabezpieczenia
społecznego, kierownika ośrodka pomocy społecznej i pracownika socjalnego. Zmiana
ma na celu ułatwienie pozyskiwania bezpłatnie informacji z centralnej ewidencji
4
pojazdów mającej istotne znaczenie przy ocenie sytuacji majątkowej osoby, co pozwoli
na lepsze adresowanie pomocy. W tym celu ośrodki pomocy społecznej na podstawie
art. 105 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r.
poz. 163) mogą występować również o pozyskanie informacji z centralnej ewidencji
pojazdów jednak obecnie muszą za te informacje płacić. W związku z tym, że
pozyskanie tych informacji służy interesowi społecznemu (ma przeciwdziałać m.in.
wyłudzaniu świadczeń finansowanych ze środków publicznych) nie jest celowe
pobieranie za nie odpłatności od ośrodków pomocy społecznej. Ponoszenie odpłatności
z tego tytułu pomniejsza budżet przeznaczony na pomoc społeczną, a co za tym idzie
uszczupla i tak niewystarczające w stosunku do potrzeb środki, jakie przeznaczane są na
pomoc dla osób potrzebujących.
Ponadto w projekcie ustawy wskazano ministra właściwego do spraw zabezpieczenia
społecznego oraz ministra właściwego do spraw rodziny jako podmioty uprawnione do
dostępu do Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców (SI CEPiK), dzięki czemu
możliwe będzie podłączenie systemu informatycznego budowanego w ramach projektu
„Emp@tia – Platforma komunikacyjna obszaru Zabezpieczenia Społecznego” do SI
CEPiK.
III. Zmiany w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych:
W obowiązującym stanie prawnym powiatowe i wojewódzkie zespoły do spraw
orzekania o niepełnosprawności – z wyjątkiem możliwości żądania od właściwych
organów rentowych udostępnienia kopii orzeczeń w przypadku wydawania orzeczeń
o wskazaniach do ulg i uprawnień stosownie do art. 5a ust. 3 ustawy o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – nie mają
możliwości pozyskiwania od innych podmiotów informacji na temat sytuacji społecznej
i zawodowej osób ubiegających się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności
i o stopniu niepełnosprawności w zakresie, w jakim jest to niezbędne do ustalenia
statusu osoby wnioskującej jako osoby niepełnosprawnej. Z tego względu niezbędne
jest umożliwienie zespołom orzekającym pozyskiwania danych o sytuacji zawodowej
i społecznej osób, które złożyły wniosek o ustalenie niepełnosprawności i stopnia
niepełnosprawności w drodze elektronicznej wymiany informacji. Wpłynie to
pozytywnie na proces gromadzenia materiału dowodowego w sprawach wszystkich
tych osób ubiegających się o wydanie orzeczenia, które przekazywały innym
5
podmiotom realizującym zadania publiczne informacje o swojej sytuacji społecznej
i zawodowej, a tym samym ułatwi realizację podstawowej zasady postępowania
administracyjnego, a mianowicie zasady prawdy obiektywnej. Pozyskane dane
gromadzone będą w systemie EKSMOoN.
Obecnie przepisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych nie przewidują możliwości udostępniania żadnych danych
z systemu EKSMOoN. Z tego względu organy przyznające świadczenia rodzinne,
świadczenia z funduszu alimentacyjnego i świadczenia z pomocy społecznej są
zobligowane w pierwszej kolejności do pozyskiwania informacji o niepełnosprawności
lub stopniu niepełnosprawności od osoby zainteresowanej, a w przypadku świadczeń
z pomocy społecznej dodatkowo od zespołów orzekających. W każdym jednak
przypadku następuje to w formie pisemnej, co wpływa na długość prowadzonego
postępowania, jak też konieczność żądania od strony przedstawienia stosownego
materiału dowodowego. Z tego względu konieczne jest umożliwienie dostępu do
danych zgromadzonych w systemie EKSMOoN podmiotom realizującym zadania
z zakresu pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych i pomocy osobom uprawnionym
do alimentów, w celu jakim jest to niezbędne do weryfikacji statusu wnioskodawcy tej
pomocy jako osoby niepełnosprawnej i wyłącznie w zakresie, w jakim dane te stanowią
kryterium przyznania konkretnego świadczenia.
IV. Zmiany w ustawie o pomocy społecznej:
Projektowane zmiany polegają na:
1) Wprowadzeniu zasady, że sprawozdawczość z realizacji ustawy z dnia 12 marca
2004 r. o pomocy społecznej będzie sporządzana i przekazywana przez samorządy
wojewodom oraz przez wojewodów ministrowi właściwemu do spraw
zabezpieczenia społecznego tylko w formie dokumentu elektronicznego. Obecnie
odbywa się to w formie elektronicznej i papierowej. Rozwiązanie to przyspieszy
proces zbierania sprawozdań, spowoduje ograniczenie kosztów wydruku oraz
przesłania wersji papierowej każdego sprawozdania z każdej jednostki do wydziałów
polityki społecznej, a następnie do Ministra Pracy i Polityki Społecznej.
2) Dodaniu nowych przepisów dotyczących funkcjonowania rejestru centralnego
prowadzonego przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego,
o którym mowa w art. 23 ust. 4a ww. ustawy. W obecnie obowiązującym stanie
prawnym nie ma przepisów, które umożliwiałyby korzystanie z danych
6
gromadzonych w rejestrach centralnych i systemach dziedzinowych. Takie dane są
pozyskiwane z systemów dziedzinowych i przechowywane w rejestrze centralnym
przez ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego jedynie w celach
statystycznych i są one odpersonalizowane, co uniemożliwia zidentyfikowanie
konkretnego beneficjenta i pozyskanie niezbędnych informacji. Zaproponowane
zmiany dadzą możliwość gromadzenia części danych w formie niezanonimizowanej
w celu umożliwienia określonym organom i podmiotom weryfikacji danych w
ramach realizacji świadczeń z pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych oraz
świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Zaproponowana zmiana ma na celu
usprawnienie procedury weryfikacji uprawnienia do świadczeń oraz eliminacji
przypadków wyłudzania świadczeń w kilku miejscach jednocześnie.
3) Rozszerzeniu katalogu podmiotów, od których można pozyskiwać niezbędne
informacje w sprawach świadczeń z pomocy społecznej oraz rozszerzeniu celu
pozyskiwania danych.
W obecnie obowiązującym stanie prawnym w postępowaniu w sprawie przyznania
świadczeń z pomocy społecznej pracownik socjalny korzysta z uprawnienia, jakim
jest możliwość wystąpienia do organów państwowych i innych instytucji
z wnioskiem o udzielenie informacji. Zgodnie z art. 105 ust. 1 ustawy o pomocy
społecznej sądy, organy i jednostki organizacyjne są obowiązane niezwłocznie, nie
później jednak niż w terminie 7 dni, udostępnić lub udzielić na wniosek pracownika
socjalnego odpowiednich informacji, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia
o przyznaniu lub wysokości świadczeń z pomocy społecznej. Zgodnie zaś z ust. 2
tego artykułu udostępnienie informacji gromadzonych przez publiczne służby
zatrudnienia, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia o przyznaniu lub wysokości
świadczeń z pomocy społecznej, odbywa się na zasadach określonych w art. 4 ust. 6
i art. 33 ust. 6–9 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 149 i 357).
W związku ze zmianami, jakie nastąpiły w 2011 r. w ustawie o pomocy społecznej,
polegającymi na częściowym zastąpieniu w postępowaniu w sprawach z zakresu
pomocy społecznej zaświadczeń oświadczeniami osób ubiegających się
o świadczenia, zachodzi konieczność zweryfikowania zakresu podmiotów, od
których pomoc społeczna może pozyskiwać informacje niezbędne w celu ustalenia
uprawnienia do świadczeń.
7