Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw

– 20 –

przepisów dyrektywy 2013/34, które szczegółowo regulują zakres informacji dodatkowej do
skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej. Podsumowując,
proponowane brzmienie załączników ma na celu dostosowanie przedstawianych
w skonsolidowanym sprawozdaniu grupy kapitałowej informacji i ujawnień do wymagań
określonych przede wszystkim w art. 16, 17, 18, 24 i 28 dyrektywy 2013/34.
Należy podkreślić, iż nastąpiła zmiana znaczenia pojęcia jednostek powiązanych, w związku
z ostatnią nowelizacją ustawy o rachunkowości. Obecnie przez jednostki powiązane rozumie
się dwie lub więcej jednostek wchodzących w skład danej grupy kapitałowej, co oznacza że
są to jednostka dominująca oraz jej jednostki zależne.
Przed zmianą przepisów za jednostkę powiązaną z jednostką rozumiało się szerszy krąg
jednostek, tj. jej jednostkę dominującą, znaczącego inwestora, jej jednostki zależne,
współzależne i stowarzyszone oraz jednostki znajdujące się wraz z jednostką pod wspólną
kontrolą, a także wspólnika jednostki współzależnej. Zmiana ta podyktowana była
koniecznością dostosowania przepisów ustawy o rachunkowości do art. 2 pkt 12 dyrektywy
2013/34, gdzie zapisano, iż „jednostki powiązane oznaczają co najmniej dwie dowolne
jednostki w ramach grupy”. Natomiast grupę, zgodnie z art. 2 pkt 11 dyrektywy 2013/34 oraz
art. 3 ust. 1 pkt 44 ustawy o rachunkowości, tworzą jednostka dominująca i wszystkie jej
jednostki zależne;
5) § 1 pkt 5 rozporządzenia zmieniającego wprowadza nowe brzmienie załącznika nr 1 do
rozporządzenia Ministra Finansów określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia
zmieniającego.
W załączniku nr 1 do projektu, tj. wprowadzeniu do skonsolidowanego sprawozdania
finansowego:
- zmieniono brzmienie ust. 1 poprzez doprecyzowanie, iż organem rejestrowym dla
spółek prawa handlowego oraz przedsiębiorstwa państwowego jest właściwy rejestr
sądowy,
- wprowadzono nowy ustęp (ust. 3) transponujący przepisy art. 28 ust. 2 lit. a ppkt (iii)
dyrektywy 2013/34, tj. wprowadzający obowiązek prezentowania w informacji
dodatkowej do skonsolidowanego sprawozdania finansowego informacji na temat
kryteriów zastosowanych przez jednostkę dominującą do objęcia skonsolidowanym
sprawozdaniem finansowym jednostek zależnych wraz ze wskazaniem przypadków,
gdy te informacje nie są wymagane, tj. gdy jednostka dominująca sprawuje kontrolę
nad jednostką z tytułu posiadania bezpośrednio lub pośrednio większość ogólnej
liczby głosów w organie stanowiącym innej jednostki (zależnej), także na podstawie


– 21 –

porozumień z innymi uprawnionymi do głosu, wykonującymi swe prawa głosu
zgodnie z wolą jednostki dominującej oraz jeżeli udział w całkowitej liczbie głosów
jest równy udziałowi w kapitale (funduszu) podstawowym,
- zmieniono brzmienie ust. 3 (obecnie ust. 4) jako dostosowanie do brzmienia art. 28
ust. 2 lit. d dyrektywy 2013/34, zgodnie z którym w informacji dodatkowej powinny
zostać przedstawione informacje w odniesieniu do każdej jednostki innej niż jednostki
podporządkowane, w której jednostki objęte konsolidacją, samodzielnie lub przez
osoby działające w imieniu własnym, ale na rzecz tych jednostek posiadają
zaangażowanie w kapitale innej jednostki, a także wprowadzono wymóg
przedstawienia wysokości zatwierdzonego wyniku finansowego tych jednostek za
ostatni rok obrotowy. Jednostka dominująca może pominąć ujawnienia danych
dotyczących kapitału/funduszu podstawowego oraz wysokości zatwierdzonego
wyniku finansowego tych jednostek za ostatni rok obrotowy, jeżeli bilans jednostki
nie jest składany do właściwego rejestru lub ogłaszany),
- dostosowano treść ust. 4 (obecnie ust. 5) do brzmienia części wspólnej art. 28 ust. 2
lit. a, tzn. jednostka dominująca będzie zobowiązana do wskazania udziału
posiadanego przez jednostkę dominującą, wspólnika jednostki współzależnej lub
znaczącego inwestora w kapitale (funduszu) podstawowym jednostek
podporządkowanych wyłączonych ze skonsolidowanego sprawozdania finansowego,
- dostosowano treść ust. 10 (obecnie ust. 11) do brzmienia nowego ust. 8 (wcześniej
ust. 7) wprowadzenia do jednostkowego sprawozdania finansowego (załącznik nr 1 do
ustawy o rachunkowości), polegającego na doprecyzowaniu, że omówienie
obowiązujących przy sporządzaniu skonsolidowanego sprawozdania finansowego
zasad (polityki) rachunkowości polega na przedstawieniu tych zasad, co do których
ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru; regulacja ta jest zgodna z art. 16 ust. 1
lit. a dyrektywy 2013/34,
- w projektowanym brzmieniu ust. 12 (wcześniej ust. 11) doprecyzowano, iż omówienie
dokonanych ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego zmian zasad (polityki)
rachunkowości, dotyczy nie tylko ustalania wyniku finansowego i sporządzania
jednostkowych sprawozdań finansowych, ale także skonsolidowanego sprawozdania
finansowego;
dodatkowo
jednostka dominująca będzie zobowiązana do
przedstawienia przyczyn dokonanych zmian;


– 22 –

6) § 1 pkt 6 rozporządzenia zmieniającego wprowadza nowe brzmienie załącznika nr 2 do
rozporządzenia Ministra Finansów określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia
zmieniającego.
W załączniku nr 2 do projektu, tj. wzorze skonsolidowanego bilansu projektuje się
następujące zmiany. Zarówno w „Inwestycjach długoterminowych”, „Należnościach
krótkoterminowych”, jak i „Zobowiązaniach krótkoterminowych” został wprowadzony nowy
podział wg następujących kryteriów:
 jednostki powiązane, w pozycji tej wykazane będą wszystkie jednostki powiązane
niezależnie od posiadanego w nich udziału w kapitale,
 jednostki pozostałe, nie powiązane z jednostką, w których jednostka posiada
zaangażowanie w kapitale oraz
 jednostki pozostałe, nie powiązane z jednostką.
Zmieniona została zasada prezentacji udziałów (akcji) własnych oraz należnych wpłat na
poczet kapitału. Zgodnie z załącznikiem nr III do dyrektywy 2013/34 pozycje te powinny być
prezentowane po stronie aktywów, a nie jak dotychczas po stronie pasywów, w „Kapitale
(funduszu) własnym”.
Ponadto, mając na uwadze wymogi dyrektywy 2013/34 oraz przepisy ustawy z dnia
15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.),
w bilansie po stronie pasywów uszczegółowiono pozycje kapitału zapasowego
i rezerwowego, tj. pozycje A. III–V. W pozycji „A.III. Kapitał (fundusz) zapasowy”
ujmowana jest nadwyżka wartości emisyjnej nad wartością nominalną udziałów (akcji),
w pozycji „IV. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny” wyszczególniona została pozycja
z tytułu aktualizacji wartości godziwej oraz w pozycji „V. Pozostałe kapitały (fundusze)
rezerwowe” – wyodrębniono kapitały rezerwowe tworzone zgodnie ze statutem/ umową
spółki;
7) § 1 pkt 7 rozporządzenia zmieniającego wprowadza nowe brzmienie załącznika nr 3 do
rozporządzenia Ministra Finansów określone w załączniku nr 3 do rozporządzenia
zmieniającego.
W załączniku nr 3 do projektu, tj. wzorze skonsolidowanego rachunku zysków i strat
proponuje się następujące zmiany. Zarówno w przypadku wariantu kalkulacyjnego, jak
i porównawczego, usunięto pozycję wyniku na działalności nadzwyczajnej oraz pozycje
zysków nadzwyczajnych i strat nadzwyczajnych. W zamian jednostki dominujące są
zobowiązane do ujawniania w dodatkowych informacjach i objaśnieniach informacji
o kwocie i charakterze poszczególnych pozycji przychodów lub kosztów o nadzwyczajnej


– 23 –

wartości lub które wystąpiły incydentalnie. W pozycji „Zysk ze zbycia inwestycji” lub „Strata
ze zbycia inwestycji” jednostki zaprezentują zyski/straty ze zbycia inwestycji w jednostkach
powiązanych.
W obydwu wariantach rachunku zysków i strat w pozycji „Pozostałe przychody operacyjne”
wprowadzono dodatkową pozycję „III. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych”.
W przychodach finansowych w pozycji „I. Dywidendy i udziały w zyskach” będą
prezentowane dywidendy i udziały w zyskach innych jednostek powiązanych i pozostałych
jednostek, z wyodrębnieniem dywidend i udziałów w zyskach jednostek, w których jednostka
posiada zaangażowanie w kapitale.
W pozycjach wynikowych „Zysk ze zbycia inwestycji” i „Strata ze zbycia inwestycji” będzie
prezentowany odrębnie odpowiednio zysk i strata ze zbycia inwestycji w jednostkach
powiązanych.
8) § 1 pkt 8 rozporządzenia zmieniającego wprowadza zmiany w załączniku nr 5 do
rozporządzenia Ministra Finansów:
lit. a zmienia tytuł załącznika nr 5 na „Skonsolidowane zestawienie zmian w kapitale
własnym”, dostosowując go do zmienionej jego nazwy w ustawie o rachunkowości, tj. dla
zachowania jednolitości terminologicznej „zestawienie zmian w skonsolidowanym kapitale
własnym” zastąpiono „skonsolidowanym zestawieniem zmian w kapitale własnym”;
w przeciwieństwie do aktywów i zobowiązań podmiotów konsolidowanych – kapitałów
własnych nie konsoliduje się – kapitały własne podmiotu dominującego koryguje się
o należne jego udziałowcom udziały w kapitałach własnych podmiotów konsolidowanych,
lit. b uchyla pozycję „2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na początek okresu” i pozycję
„3. Udziały (akcje) własne na początek okresu” w związku ze zmianą prezentacji ww. pozycji
w bilansie. Zgodnie z załącznikiem nr III do dyrektywy 2013/34 pozycje te powinny być
prezentowane po stronie aktywów, a nie jak dotychczas po stronie pasywów, w „Kapitale
(funduszu) własnym”. Zmiana ta wpływa również na układ zestawienia zmian w kapitale
(funduszu) własnym. Dlatego w zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym uchylono
powyższe pozycje;
9) § 1 pkt 9 rozporządzenia zmieniającego wprowadza nowe brzmienie załącznika nr 6 do
rozporządzenia Ministra Finansów określone w załączniku nr 4 do rozporządzenia
zmieniającego.
W porównaniu do obecnie obowiązującego zakresu ujawnianych dodatkowych informacji
i objaśnień do skonsolidowanego sprawozdania finansowego jednostka dominująca ujawni


– 24 –

dodatkowo między innymi następujące informacje (zgodnie m. in. z art. 16, 17, 18, 24 i 28
dyrektywy 2013/34):
1) kwotę dokonanych w trakcie roku obrotowego odpisów aktualizujących aktywów
trwałych odrębnie dla długoterminowych aktywów niefinansowych oraz
długoterminowych aktywów finansowych,
2) wyjaśnienie okresu odpisywania wartości firmy oraz kosztów zakończonych prac
rozwojowych, o którym mowa odpowiednio w art. 44b ust. 10 oraz art. 33 ust. 3,
3) liczbę oraz wartość posiadanych papierów wartościowych lub praw, w tym świadectw
udziałowych, zamiennych dłużnych papierów wartościowych, warrantów i opcji, ze
wskazaniem praw jakie przyznają,
4) łączną kwotę zobowiązań zabezpieczonych na majątku jednostki ze wskazaniem
charakteru i formy tych zabezpieczeń,
5) kwotę czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów stanowiących różnicę między
wartością otrzymanych finansowych składników aktywów a zobowiązaniem zapłaty za
nie,
6) koszt wytworzenia środków trwałych w budowie; w tym odsetki oraz różnice kursowe,
które powiększyły koszt wytworzenia środków trwałych w budowie w roku obrotowym,
7) odsetki oraz różnice kursowe, które powiększyły cenę nabycia towarów lub koszt
wytworzenia produktów w roku obrotowym,
8) kwotę i charakter poszczególnych pozycji przychodów lub kosztów o nadzwyczajnej
wartości lub które wystąpiły incydentalnie,
9) wszelkie zobowiązania wynikające z emerytur i świadczeń o podobnym charakterze dla
byłych członków organów zarządzających, nadzorujących i administrujących jednostki
lub zobowiązaniach zaciągniętych w związku z tymi emeryturami, ze wskazaniem
kwoty ogółem dla każdej kategorii organu,
10) kwoty zaliczek, kredytów, pożyczek i świadczeń o podobnym charakterze przyznanych
przez jednostkę dominującą i jej jednostki zależne osobom wchodzącym w skład
organów zarządzających, nadzorujących i administrujących jednostki dominującej, ze
wskazaniem ich głównych warunków, wysokości oprocentowania oraz wszelkich kwot
spłaconych, odpisanych lub umorzonych, a także zobowiązań zaciągniętych w ich
imieniu tytułem gwarancji i poręczeń wszelkiego rodzaju, ze wskazaniem kwoty
ogółem dla każdego z tych organów,