Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

UZASADNIENIE
Celem projektowanej ustawy o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest stworzenie podstawy prawnej
umożliwiającej finansowanie z budżetu państwa rządowego programu umożliwiającego
wspieranie wybitnych studentów w podejmowaniu studiów magisterskich w najlepszych
uczelniach na świecie.
Projektowane regulacje są odpowiedzią na zobowiązania podjęte przez europejskich
ministrów do spraw szkolnictwa w kwietniu 2009 r. w Leuven i Louvain-la-Neuve, zgodnie
z którymi w roku 2020 co najmniej 20% studentów uzyskujących dyplom w Europejskim
Obszarze Szkolnictwa Wyższego powinno wcześniej odbyć okres studiów lub szkolenia za
granicą. Jednym z wariantów realizacji tego założenia jest udzielenie wsparcia finansowego
studentom podejmującym kształcenie za granicą ze względu na fakt, iż często barierą
w podjęciu decyzji o studiach w zagranicznych uczelniach są wysokie koszty związane
z kształceniem, co czyni te studia niedostępnymi dla osób o przeciętnym statusie
materialnym.
Obowiązujące regulacje prawne nie przewidują możliwości pokrywania kosztów
kształcenia w zagranicznych uczelniach ze środków budżetu państwa. Ustanowienie
rządowego programu – zapowiedzianego przez Prezesa Rady Ministrów w exposé – umożliwi
udzielenie pomocy finansowej wybitnym studentom zamierzającym podjąć studia
magisterskie w renomowanych uczelniach zagranicznych, których lista określona zostanie
przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego w sposób przewidziany
w rozporządzeniu wydanym na podstawie projektowanego art. 42a ust. 13 ustawy – Prawo
o szkolnictwie wyższym. W założeniu rządowy program ma stworzyć szansę rozwoju dla
wybitnych studentów, w tym osób, dla których przeszkodą w zdobywaniu wiedzy
i międzynarodowego doświadczenia jest ich sytuacja materialna.
Rządowy program, do którego ustanowienia i realizacji ma upoważnić przedmiotowy
projekt, będzie skierowany do wybitnych studentów, którzy już podczas studiów w Polsce
uzyskali wyjątkowe osiągnięcia naukowe. Uzupełnienie wiedzy w najlepszych światowych
uczelniach pozwoli im na rozwój potencjału intelektualnego. W celu zapewnienia
optymalnych efektów programu proponuje się wprowadzenie w ustawie – Prawo
o szkolnictwie wyższym rozwiązania zakładającego ciągłość procesu kształcenia. Z tego
względu jest ono adresowane do studentów, którzy ukończyli trzeci rok jednolitych studiów
magisterskich, oraz absolwentów studiów pierwszego stopnia. Ponadto warunek ten powinien
być spełniony nie wcześniej niż w roku poprzedzającym zgłoszenie do udziału w programie.
Z uwagi na przeznaczenie pomocy finansowej, która będzie udzielana uczestnikom
programu na pokrycie kosztów czesnego oraz innych kosztów determinowanych przez
odbywanie studiów w zagranicznych uczelniach, proponuje się, aby otrzymane świadczenia
były zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych. Należy wskazać, że
obowiązujące przepisy podatkowe przewidują zwolnienia od podatku wielu świadczeń
o podobnym charakterze, w tym świadczeń otrzymywanych przez studentów. Należą do nich
m.in. stypendia za wyniki w nauce i świadczenia pomocy materialnej. Ze zwolnienia
podatkowego korzystają także inne kategorie należności o charakterze zbliżonym do
świadczeń, które otrzymają uczestnicy programu, tj. diety czy koszty podróży. Biorąc pod
uwagę powyższe, uzasadnione jest objęcie pomocy finansowej udzielanej uczestnikom
rządowego programu wskazanym zwolnieniem podatkowym.
Niniejszy projekt ustawy zmienia następujące ustawy:
1) ustawę z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym
W projektowanym art. 42a ust. 1 przewiduje się wprowadzenie w ustawie – Prawo
o szkolnictwie wyższym podstawy prawnej do ustanowienia przez Radę Ministrów
rządowego programu mającego na celu udzielanie pomocy finansowej wybitnym studentom
w zakresie pokrywania przez nich kosztów kształcenia w zagranicznych uczelniach. Program
zostanie ustanowiony na wniosek ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego
w drodze uchwały Rady Ministrów.
Ponadto projekt ustawy określa warunki, jakie muszą spełnić osoby ubiegające się o udział
w programie. W związku ze zobowiązaniami wynikającymi z członkostwa Polski w Unii
Europejskiej, wśród osób uprawnionych do uczestnictwa w programie oprócz obywateli RP
dopuszcza się obywateli państw członkowskich UE, obywateli państw członkowskich EFTA,
obywateli stron Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym i obywateli
Konfederacji Szwajcarskiej oraz członków ich rodzin, jeżeli osobom tym przysługuje prawo
pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące, a także
osoby posiadające status rezydenta długoterminowego na terytorium RP. Projekt zakłada, że
w programie będą mogli wziąć udział absolwenci studiów pierwszego stopnia, którzy
ukończyli te studia nie wcześniej niż w roku poprzedzającym zgłoszenie do udziału
w programie, oraz studenci, którzy nie wcześniej niż w roku poprzedzającym zgłoszenie do
2

udziału w programie ukończyli trzeci rok jednolitych studiów magisterskich. Przewiduje się,
że uczestnicy programu będą mogli otrzymać z budżetu państwa pomoc finansową na
pokrycie kosztów rekrutacyjnych, czesnego, zakwaterowania, utrzymania, przejazdu oraz
ubezpieczeń.
W projektowanym art. 42a ust. 5 i 7 przewiduje się, że pomoc finansowa udzielona
w ramach programu będzie podlegać zwrotowi. W szczególności określa się, iż przesłankami
powodującymi konieczność zwrotu tej pomocy jest niepodjęcie albo nieukończenie studiów
z przyczyn leżących po stronie uczestnika lub brak postępów w nauce.
W projektowanym ust. 6 zaproponowano określenie przypadków, w których uczestnik
programu byłby zwolniony z obowiązku zwrotu pomocy finansowej otrzymanej w ramach
programu. Z możliwości tej będą mogli skorzystać uczestnicy programu, którzy w okresie
10 lat od ukończenia studiów w zagranicznej uczelni będą odprowadzać w RP składki na
ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne przez łączny okres 5 lat lub ukończą
studia trzeciego stopnia w jednostce organizacyjnej posiadającej uprawnienia do nadawania
stopnia naukowego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach
naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. Zgodnie
z projektowanym przepisem zwolnienie to dotyczyłoby również uczestnika programu, który
z przyczyn nieleżących po jego stronie nie podjął albo nie ukończył studiów w zagranicznej
uczelni lub nie podjął działań, o których mowa w projektowanym art. 42a ust. 6 pkt 1.
Pomoc finansowa będzie udzielana uczestnikom programu z części budżetu państwa,
której dysponentem jest minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, na podstawie
umowy. W projektowanym ust. 12 przewiduje się, że minister właściwy do spraw szkolnictwa
wyższego będzie obowiązany corocznie przedstawiać Radzie Ministrów sprawozdanie
z przebiegu realizacji programu. Projekt stanowi, że na rozstrzygnięcia w sprawie udzielenia
pomocy finansowej przysługiwać będzie skarga do sądu administracyjnego.
Ponadto w projekcie (ust. 13) przewiduje się wprowadzenie przepisu upoważniającego
Radę Ministrów do wydania rozporządzenia określającego m.in. sposób i tryb kwalifikowania
uczestników, szczegółowe warunki i tryb udzielania pomocy finansowej w ramach programu
oraz formę i szczegółowy zakres tej pomocy, sposób ustalania listy zagranicznych uczelni, do
których zakwalifikowanie uprawnia do uczestnictwa w programie, a także sposób
dokumentowania i potwierdzania okoliczności, o których mowa w art. 42a ust. 6.

3

2) ustawę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
W związku z tym, że świadczenia z budżetu państwa otrzymane w ramach rządowego
programu
będą przeznaczane na pokrycie kosztów rekrutacyjnych, czesnego,
zakwaterowania, utrzymania, przejazdu i ubezpieczeń, przewiduje się wprowadzenie
w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych przepisu
(art. 21 ust. 1 pkt 40d) stanowiącego podstawę zwolnienia tych świadczeń z podatku.
Ponadto, z uwagi na przepisy art. 50 ust. 1a, 4 i 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r.
o finansach publicznych, w projekcie ustawy określa się maksymalne limity wydatków
z budżetu państwa w poszczególnych latach realizacji programu, będących skutkiem
finansowym wejścia w życie ustawy. W projekcie ustawy zaproponowano, aby minister
właściwy do spraw szkolnictwa wyższego był organem odpowiedzialnym za wdrażanie
mechanizmów korygujących.
Projekt ustawy nie podlega notyfikacji w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu
notyfikacji norm i aktów prawnych.
Zgodnie z opinią Ministra Spraw Zagranicznych wyrażoną w piśmie z dnia 14 stycznia
2015 r. (znak: DPUE.920.1838.2014/8/msz) projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii
Europejskiej.
Żaden podmiot nie zgłosił zainteresowania pracami nad projektem ustawy w trybie
przepisów o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa.
Projekt przewiduje, że ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.


4

Nazwa projektu
Data sporządzenia
29.01.2015 r.
Ustawa o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące
Źródło:
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Exposé Prezesa Rady Ministrów
Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra,

Sekretarza Stanu lub Podsekretarza Stanu
Nr w wykazie prac legislacyjnych Rady
dr hab. Daria Lipińska-Nałęcz, Podsekretarz Stanu w MNiSW
Ministrów – UA52
Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu

Marek Korowajczyk,
Zastępca Dyrektora Departamentu Współpracy Międzynarodowej
e-mail: marek.korowajczyk@nauka.gov.pl
OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1. Jaki problem jest rozwiązywany?
Projektowane regulacje są odpowiedzią na zobowiązania podjęte przez europejskich ministrów do spraw
szkolnictwa w kwietniu 2009 r. w Leuven i Louvain-la-Neuve, zgodnie z którymi w roku 2020 co najmniej
20% studentów uzyskujących dyplom w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego powinno wcześniej
odbyć okres studiów lub szkolenia za granicą.
Często barierą w podjęciu decyzji o studiach w renomowanych uczelniach zagranicznych są wysokie koszty
związane z kształceniem, co czyni te studia niedostępnymi dla osób o przeciętnym statusie materialnym.
Obecny stan prawny nie pozwala na finansowanie ze środków budżetu państwa kosztów kształcenia na
studiach za granicą, w związku z czym podjęto działania w celu rozwiązania tego problemu.
Przedmiotowa propozycja zmian przepisów ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych – której źródłem jest zapowiedź Prezesa Rady Ministrów w exposé – ma na
celu stworzenie możliwości finansowania kosztów kształcenia w najlepszych zagranicznych uczelniach.
Pozwoli to uzupełnić dostępną w Polsce ofertę skierowaną do młodych osób zainteresowanych
studiami/prowadzeniem badań za granicą (m.in. Program Stypendialny dla Młodych Naukowców, Program
Stypendialny Polskiego Komitetu ds. UNESCO, Erasmus+ akcja 1 – Gwarancje kredytowe dla studentów
studiów magisterskich), przez co przyczyni się również do poprawy prezentowanego wskaźnika.
2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt
Projekt ustawy przewiduje stworzenie podstawy prawnej umożliwiającej finansowanie z budżetu państwa
programu rządowego umożliwiającego wspieranie wybitnych studentów w podejmowaniu studiów
w najlepszych uczelniach na świecie. Program umożliwi udzielenie tym osobom pomocy finansowej
w zakresie kosztów związanych z kształceniem. Proponuje się, aby świadczenia otrzymane w ramach
programu były zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych. Program, zapewniając możliwość
5