Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw

i narkolepsji oraz przy wyprowadzaniu z narkozy. Jego stosowanie wywołuje silne
działanie euforyczne. Efekty działania etylofenidatu to m.in. wrażliwość na bodźce
zewnętrzne, lęki, niepokój, brak koncentracji, gadatliwość, szczękościsk i wzrost
temperatury ciała. Substancja ta pojawiła się w Finlandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii,
natomiast została objęta kontrolą na Węgrzech.
Metoksetamina MXE i 3-MeO-PCE to analogi strukturalne ketaminy lub fencyklidyny
(PCP), które są kontrolowane przez uopn. Substancje te wykazują działanie stymulujące
i psychodeliczne. Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Gdańskiego Uniwersytetu
Medycznego przekazała informację dotyczącą 31-letniego mężczyzny, który w trakcie
spotkania towarzyskiego przyjął metoksetaminę (donosowo) oraz 2-CB kupione przez
Internet (informacje pochodzą z wywiadu z rodziną pacjenta). 14 lipca 2012 r.
mężczyzna został przyjęty na oddział ratunkowy szpitala w stanie ogólnym ciężkim,
w głębokiej śpiączce oraz z hipertermią (>39°C). 28 dni później pacjent zmarł
w wyniku niewydolności wielonarządowej. Analizy materiału biologicznego ujawniły
obecność metoksetaminy (0,32 |jg/ml w krwi, 4,36 pg/ml w moczu) oraz amfetaminy
(0,06 pg/ml w krwi, 0,27 jjg/ml w moczu). Metoksetamina jest kontrolowana w Austrii,
Danii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Japonii, na Węgrzech i Białorusi. 3MeO-PCE pojawił
się w Wielkiej Brytanii, natomiast został objęty kontrolą w Austrii i na Węgrzech.
Odnośnie do substancji 5-IT opinia jest oparta o System Wczesnego Ostrzegania
EMCDDA. Substancja jest strukturalnie związana z 5-APB, jest stymulantem
i występuje także pod nazwą chemiczną 5-API. Odnotowano co najmniej
20 przypadków śmiertelnego przedawkowania (14 w Szwecji i 4 w Wielkiej Brytanii,
2 na Węgrzech) oraz co najmniej 11 przypadków zatruć (Szwecja). W części próbek
biologicznych denatów zidentyfikowano także obecność innych substancji
psychoaktywnych. Działania niepożądane obejmują: bezsenność, niepokój,
dezorientację, poszerzenie źrenic, pocenie się, podwyższenie temperatury ciała,
podwyższone tętno. Substancja pojawiła się w 6 państwach europejskich (Dania,
Szwecja, Norwegia, Finlandia, Węgry, Wielka Brytania). Do chwili obecnej 5-IT nie
było raportowane w Polsce w ramach Systemu Wczesnego Ostrzegania. Substancja ta
znajduje się pod kontrolą w Danii i Szwecji.
Dimetokaina, podobnie jak kokaina, wpływa na przekaźnictwo dopaminergiczne
(Wilcox i wsp. 2005; Rigon i wsp. 1996). Tropakokaina to substancja o działaniu
parasympatykolitycznym, która hamuje zależny od jonów sodu wychwyt choliny oraz
36
syntezę i uwalnianie acetylocholiny (Meyer i wsp. 1990). Kokaina podana ogólnie
charakteryzuje się silnym działaniem pobudzającym. Jednym z mechanizmów leżących
u podłoża działania euforyzującego kokainy jest hamowanie wychwytu noradrenaliny,
dopaminy i serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym (Jones 1984; Bosy
i wsp. 1989; Gatley 1991). Oddziałując bezpośrednio na struktury mózgu, powoduje
szybkie i silne uzależnienie psychiczne. Podana miejscowo wykazuje właściwości
znieczulające. Z zażywaniem kokainy, zwłaszcza w połączeniu z innymi substancjami
uzależniającymi, wiąże się wiele problemów zdrowotnych, głównie dolegliwości
sercowo-naczyniowe, zaburzenia neurologiczne i psychiczne (Fairbanks i wsp. 1983).
U osób zażywających przewlekle kokainę stwierdza się wyniszczenie organizmu,
zaburzenia i zmiany osobowości, psychozy pokokainowe oraz znaczne pobudzenie
ruchowe (Wesson i wsp. 1977; Fischman 1984). Większe dawki mogą powodować
drżenie mięśniowe i wzrost temperatury ciała. Obserwuje się także powikłania ze strony
układu oddechowego: przyspieszony oddech, kaszel, chrypkę, duszność, przypadki
rozedmy i krwotoków płucnych (Washton i wsp. 1984; Kiszka 2003). Kokaina
powoduje także zmiany w łożysku naczyniowym i może prowadzić do niedokrwienia
mięśnia sercowego, zaburzeń rytmu, nadciśnienia, wydłużenia odcinka QRS
i częstoskurczu komorowego (Schindler i wsp. 1995). Większość zgonów związanych
ze stosowaniem kokainy to efekt jej toksyczności, która prowadzi do powikłań
sercowo-naczyniowych i neurologicznych.
Fluorotropakokaina (p-FBT, p-fluorobenzoiloksytropan) to pochodna tropanowa
kokainy, poza działaniem miejscowo-znieczulającym wywiera działanie ośrodkowe
nieco słabsze od kokainy z objawami niepokoju, częstoskurczem, podwyższeniem
ciśnienia tętniczego, objawami niepokoju i incydentami psychotycznymi. Działanie
miejscowo-znieczulające
p-FBT
odpowiada
mocy
działania
kokainy.
Fluorotropakokaina była pierwszym nielegalnie wprowadzonym do obrotu
syntetycznym analogiem kokainy. Nielegalne stosowanie fluorotropakokainy po raz
pierwszy zostało ujawnione w 2008 r. w Irlandii pod nazwą „Whack and Stardust”. Od
tego czasu 40. młodym osobom płci męskiej udzielono pomocy lekarskiej w związku
z występowaniem
poważnych działań niepożądanych, głównie incydentów
psychotycznych, które nie poddawały się terapii (Health Service Executive Warning,
9.06.2010, UK).
37
W obecnie obowiązującym załączniku do uopn występuje substancja zolpidem,
substancje zalepon i zolpikon wykazują bardzo duże podobieństwo w zakresie
mechanizmu działania. Z uwagi na powyższe Rada do Spraw Przeciwdziałania
Narkomanii podjęła decyzje o objęciu ww. substancji kontrolą ustawową.
Substancja Tapentadol jest składnikiem leków przeciwbólowych, należy do opioidów
i wskazuje na znaczny potencjał uzależniający, jest substancją kontrolowaną w USA
i Wielkiej Brytanii. Rada do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii podjęła decyzje
o objęciu ww. substancji kontrolą ustawową.
Substancja RH-34 jest pochodną z grupy halucynogenów 2C odkrytych w 2004 r. przez
Ralfa Heim (stąd RH) na Free University w Berlinie. Jest analogiem strukturalnym
ketanseryny (selektywnego antagonisty 5-HT2A), gdzie ugrupowanie

4-(p-fluorobenzoilo)piperydyny zastąpiono N-(2-metoksybenzylowym) farmakoforem
odpowiedzialnym za silne powinowactwo do receptora 5-HT2A. RH-34 jest
częściowym agonistą receptora serotoninowego 5-HT2A. Efektem tego jest działanie
psychoaktywne, choć dokładne mechanizmy działania pozostają w dużej mierze
nieznane. RH-34 to psychodeliczna substancja psychoaktywna. Działa stymulująco,
halucynogennie i empatogennie. Działania niepożądane obejmują intensyfikację
bodźców zewnętrznych, wzrost empatii i towarzyskość, halucynacje. Czasem występują
także mdłości, lęk i dezorientacja. W przypadku zatrucia obserwuje się tachykardię,
nadciśnienie tętnicze, pobudzenie, agresję, halucynacje wizualne i słuchowe, wysoką
gorączkę.
Substancja 6-APDB jest agonistą receptora 5-HT2C i słabym inhibitorem wychwytu
zwrotnego monoamin (noradrenaliny, serotoniny, dopaminy). Powoduje zwiększenie
stężenia neuroprzekaźników w przestrzeni międzysynaptycznej. Efektem tego jest
działanie psychoaktywne. 6-APDB wywołuje lekką euforię, poprawienie nastroju,
pobudzenie, otwartość emocjonalną, intensyfikację odczuć na bodźce zewnętrzne.
Działania niepożądane obejmują stresujące odczucia, podniesienie ciśnienia,
przyspieszenie pulsu, szczękościsk, suchość w ustach. Czasem występują także mdłości,
tachykardia, pobudzenie, lęk i dezorientację.
Substancje 5-APB i 5-MAPB są agonistami receptora 5-HT2C i słabymi inhibitorami
wychwytu zwrotnego monoamin (noradrenaliny, serotoniny, dopaminy). Ich użycie
powoduje zwiększenie stężenia neuroprzekaźników w przestrzeni międzysynaptycznej.
Efektem tego jest działanie psychoaktywne, choć dokładne mechanizmy działania
38
pozostają nieznane. Stosowanie wywołuje lekką euforię, wyostrza zmysły i poprawia
nastrój. Działania niepożądane obejmują stresujące odczucia, zwiększoną intensywność
odbioru bodźców zewnętrznych, wzrost empatii i towarzyskość. Czasem występują
także mdłości, tachykardia, pobudzenie, lęk i dezorientację.
Substancja MPA (4-MPA) występuje także pod nazwami Metiopropamin, Metedren
i Syndrax. Zgodnie z otrzymanymi ekspertyzami substancja wykazuje działanie
pobudzające, powoduje łagodną euforię, zwiększoną czujność, energię, koncentrację
oraz pobudzenie seksualne. Negatywne skutki obejmują zwiększoną częstość akcji
serca, utratę apetytu, psychologiczne uzależnienie, niepokój, trudności w oddawaniu
moczu, utrudnione oddychanie, nudności, bóle głowy, zawroty głowy, brak energii.
Znaczna liczba użytkowników zgłaszała również dolegliwości żołądkowe po użyciu,
niektórzy użytkownicy opisali ból w klatce piersiowej i kołatanie serca. Do tej pory
odnotowano 3 zgony (w Wielkiej Brytanii), gdzie w próbkach biologicznych denatów
zidentyfikowano między innymi MPA. Obecnie nie ma jednak jednoznacznych
dowodów na to, iż bezpośrednią przyczyną zgonów było MPA. Substancja ta do tej
pory pojawiła się w Wielkiej Brytanii, na Węgrzech, w Republice Czeskiej, Szwecji,
Niemczech, Francji, Finlandii, Danii, Słowenii, Bułgarii i Norwegii. Substancja jest
kontrolowana na Węgrzech i na Białorusi. Substancja 6-APB poza Polską, pojawiła się
w
Chorwacji,
Niemczech,
Norwegii,
Szwecji
i
na
Węgrzech.
6-APB jest kontrolowana w Szwecji i na Węgrzech. W Wielkiej Brytanii odnotowano
dwa przypadki zgonów spowodowanych prawdopodobnie przyjęciem 6-APB,
w połączeniu z innymi środkami.
Substancja Butyrfentanyl (N-fenylo-N-[1-(2-fenyloetylo)piperydyn-4-ylo]butanoamid)
jest jednym z dwustu analogów strukturalnych fentanylu. Fentanyl i jego analogi
(10 substancji umieszczonych w grupie I-N), wykazują silne działanie odurzające dzięki
powinowactwu do receptora opioidowego µ, podobne do heroiny. Butyrfentanyl nie jest
wykorzystywany w lecznictwie, jest natomiast wykorzystywany do celów innych niż
medyczne. Z dostępnych danych wynika, że od drugiej połowy 2012 r. jest nabywany
za pośrednictwem Internetu w postaci tzw. „blotterów” (znaczków) do stosowania
doustnego. W 2011 r. w Estonii z powodu przedawkowania fentanylu i/lub jego
nielegalnie zakupionych analogów strukturalnych zmarło 105 osób. Butyrfentanyl
posiada około ¼ mocy fentanylu. Powoduje błogostan, przyjemne otępienie,
rozluźnienie mięśni, senność, posiada charakterystyczne dla innych opioidów działanie
39
powodujące odsunięcie wszelkich problemów. Natomiast wywołuje euforię 2 razy
silniejszą niż po fentanylu. Jest metabolizowany prawie całkowicie i wydalany w czasie
3 godzin. Badania behawioralne nie potwierdziły, że butyrfentanyl powoduje
negatywne skutki, które towarzyszą zastosowaniu fentanylu. U zwierząt, którym
wstrzyknięto butyrfentanyl w dawce 45μg/kg mc dożylnie nie stwierdzono sztywności
kończyn i depresji ośrodka oddechowego. Te reakcje obserwowano u zwierząt, którym
wstrzyknięto fentanyl w dawce 15 μg/kg mc dożylnie.
Syntekaina (1-(tiofen-2-yl)-2-metyloaminopropan), podobnie jak proponowana do
umieszczenia na liście substancji I-N dimetokaina, jest substancją psychoaktywną
o działaniu kokainopodobnym. Z kolei kamfetamina (N-metylo-2-fenylodicyklo-3-
amino heptan) jest pochodną tropanową kokainy, o działaniu słabszym od pierwowzoru.
Obie substancje są sprzedawane za pośrednictwem Internetu, w Wielkiej Brytanii
notowane na rynku od 2011 r. Syntekaina i kamfetamina są sprzedawane jako legalne
zamienniki kokainy do stosowania donosowego. Po zażyciu oprócz efektu miejscowego
znieczulenia substancje te wywołują działanie ośrodkowe z objawami niepokoju,
częstoskurcz, podwyższone ciśnienie krwi i objawy psychopatyczne. Po kilkukrotnym
podaniu donosowym opisano kserostomię. Po obie substancje sięgają głównie osoby
młode, nierzadko eksperymentujące z innymi substancjami psychoaktywnymi.
Dotychczas opisano kilka przypadków hospitalizacji.
4-Fluoro-butyrfentanyl to organiczny związek chemiczny, pochodna piperydyny,
syntetyczny opioid. Jest pochodną stosowanego w analgezji fentanylu. Jest fluorową
pochodną iso-butyryl-fentanylu. Jest agonistą receptorów opioidowych μ. Pobudza
wytwarzanie serotoniny, zmniejsza stężenie endorfin w osoczu. Ma bezpośredni wpływ
na ośrodkowy układ nerwowy.
4-Fluoro-butyrfentanyl
jest
syntetycznym
środkiem
przeciwbólowym
i anestezjologicznym o krótkim działaniu, aktualnie nie jest stosowany w lecznictwie.
Działa podobnie do innych opioidów tylko słabiej, aczkolwiek obecność atomu Fluoru
wzmacnia siłę działania. Powoduje błogostan, przyjemne otępienie, rozluźnienie
mięśni, senność, posiada charakterystyczne dla innych opioidów działanie powodujące
odsunięcie wszelkich problemów. Wywołuje euforię silniejszą niż po fentanylu.
3-MeO-PCP to substancja syntetyczna, pochodna piperydyny. 3-MeO-PCP jest lekiem,
dysocjacyjnym anestetykiem o właściwościach halucynogennych i sedatywnych. Jest
strukturalnym analogiem 10 razy słabszego 4-MeO-PCP i pochodną fencyklidyny
40